فرانسه می‌گوید برای نجات صنعت شراب خود از بحران «مصمم» است و طرحی را ارائه کرده؛ اما آیا این طرح در عمل ممکن است نتیجه معکوس رقم بزند؟
فرانسه پس از اعلام اختصاص منابع مالی اضافی برای نجات صنعت شراب «رو به زوال» خود، از اتحادیه اروپا درخواست کمک کرده است.
اوایل همین هفته، وزارت کشاورزی فرانسه تایید کرد که ۱۳۰ میلیون یورو برای تامین مالی یک برنامه جدید و دائمی ریشه‌کنی تاک‌ها اختصاص داده است تا «بازتعادل عرضه» و «بازگرداندن قابلیت بقا»ی مزرعه‌های آسیب‌دیده در مناطق آسیب‌پذیرتر محقق شود.
این فرایند به قطع و بیرون کشیدن تاک‌ها و ریشه‌هایشان از خاک مربوط می‌شود که معمولاً با تجهیزات تخصصی مانند گاوآهن عمیق انجام می‌شود و می‌تواند حدود ۱۰۰۰ یورو به ازای هر هکتار هزینه داشته باشد.
آنی ژنووار وزیر نیز از کمیسر اروپایی کشاورزی و غذا، کریستوف هانسن، خواسته است هزینه تقطیر اضطراری موجودی‌های غیرقابل فروش را تامین کند. در این فرایند، مازاد عرضه به الکلی تبدیل می‌شود که برای مصارف صنعتی استفاده می‌شود نه مصرف.
بحران تاکستان‌های فرانسه از کجا آمده است؟
ژنووار می‌گوید کشوری که یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان شراب در جهان است و ۱۱ درصد ازتاکستان‌های جهان را در خود جای داده، طی چند سال اخیر «به‌طور پیوسته» با بحران روبه‌رو بوده است.
او در بیانیه‌ای که ۲۴ نوامبر منتشر شد، انگشت اتهام را به سوی سه‌گانه‌ای از مشکلات گرفت، از جمله «تنش‌های بزرگ ژئوپولیتیک».
این اقدام پس از آن صورت گرفت که دونالد ترامپدر ابتدای سال تهدید کرد ۲۰۰ درصد تعرفه بر الکل اروپایی اعمال کند؛ اقدامی که به‌سرعت پس گرفته شد. با این حال، چند ماه بعد تعرفه ۱۵ درصدی بر صادرات به آمریکا، بازاری حیاتی برای صنعت شراب فرانسه، اعلام شد.
کارشناسان نگران‌اند که این تعرفه‌ها همراه با نرخ‌های ارز، درآمد سالانه فروش شراب و نوشیدنی‌های الکلی فرانسه را حدود ۱ میلیارد یورو کاهش دهد.
ادامه کاهش مصرف شراب، به‌ویژه شراب‌های قرمز، نیز به بحران تاکستان‌های فرانسه دامن زده است. سال گذشته، مصرف جهانی شراب به پایین‌ترین سطح در بیش از ۶۰ سال رسید و چندین نظرسنجی نشان می‌دهد نسل زد (متولدان ۱۹۹۷ تا ۲۰۲۱) به‌کلی از الکل روی گردانده‌اند.
علاوه بر همه این‌ها، ژنووار گفت رنج این بخش باتغییرات اقلیمی تشدید شده که طی چند سال «به‌طور مکرر بر برداشت‌ها اثر گذاشته» است.
ژنووار گفت: «این تلاش مالی مهمِ جدید، با وجود شرایط بودجه‌ای به‌ویژه دشوار و منوط به تصویب لایحه بودجه، عزم دولت را برای نجات بلندمدت صنعت شراب ما و فراهم کردن بازگشت آن نشان می‌دهد.»
ژنووار افزود: «این دیگر یک طرح اضطراریِ تازه برای اصلاح عدم‌تعادل ساختاری نیست، بلکه سرمایه‌گذاری در بخش شراب ما و برای کشاورزان این مناطق تولیدی است.»
ریشه‌کنی چیست؟
ایده بیرون کشیدن تاکستان‌ها چیز تازه‌ای نیست. گفته می‌شود منشأ آن به سده نخست برمی‌گردد؛ زمانی که امپراتور روم، دومیتیان، دستور ریشه‌کنی ۵۰ درصد تاک‌ها در گل (منطقه‌ای باستانی در اروپای غربی که تقریباً با فرانسه امروزی مطابقت دارد) را صادر کرد، چون بیم داشت با شراب‌های رومی رقابت کنند.
از آن زمان تاکنون، یارانه‌های ریشه‌کنی تاک چندین‌بار اجرا شده و اکنون این اقدام در قیاس با تقطیر یا انبار کردن مازاد مقرون‌به‌صرفه‌تر تلقی می‌شود.
پی‌یر متز، که شریک تاکستان دومن آلن شابانون در تراس دو لازراک، جنوب فرانسه، است به یورونیوز گرین گفت: «مسائل امروز، تولید بیش از حد شراب و افت شدید مصرف است؛ به‌ویژه در مورد شراب‌های قرمز، عمدتاً در بخش‌های ورودی بازار.»
او افزود: «مصرف‌کنندگان جوان معمولاً شراب کمتری می‌نوشند و این فروشندگان را به کاهش قیمت‌ها وامی‌دارد؛ اقدامی که به‌نوبه خود قیمت‌ها را در سطح تولیدکننده پایین می‌آورد.»
متز توضیح می‌دهد که تولیدکنندگان اکنون برای هر لیتر شراب «عمومی» بوردو تنها حدود ۰.۸۰ یورو دریافت می‌کنند.
او افزود: «راه‌حل پیشنهادی گروه‌های لابیِ تولیدکنندگان، کاهش تولید است.»
«یک تاکستانِ غیرمولد همچنان هزینه نگهداری دارد تا از گسترش بیماری جلوگیری شود، زیرا اگر تاکستان خود را نگهداری نکنید واقعاً جریمه‌هایی باید بپردازید.»
دو روش متفاوت برای ریشه‌کنی تاک‌ها وجود دارد: دائمی و موقت. دومی این مزیت را دارد که به مالکان تاکستان اجازه می‌دهد با گونه‌های مقاوم به گرما دوباره کِشت کنند و خود را با افزایش دما سازگار کنند، اما باز هم برای چند سال تولید را کاهش می‌دهد.
خطر آتش‌سوزی‌های جنگلی
ریشه‌کنی دائمی تاکستان‌ها خطرات خاص خود را دارد؛ از اختلال در حیات‌وحش گرفته تا تضعیف پیشگیری از آتش‌سوزی.
اروپا بیش از هر زمان دیگری با آتش‌سوزی‌های جنگلی روبه‌رو است، زیرا خشکسالی‌های ناشی از تغییرات اقلیمی و افزایش دما بسیاری از مناطق قاره را آسیب‌پذیرتر کرده است. بنا بر اعلام کمیسیون اروپا، مساحت در معرض خطر آتش‌سوزی در فرانسه تنها تا سال ۲۰۴۰ احتمالاً ۱۷ درصد افزایش خواهد یافت.
با این حال، تاکستان‌های خوبِ نگه‌داری‌شده می‌توانند بخشی از راه‌حل باشند، چون پژوهش‌ها نشان می‌دهد قطعات تاکستان می‌توانند به‌عنوان «آتش‌بُر» عمل کنند و با ایجاد فاصله‌های بدون سوخت، گسترش شعله‌ها را کند کنند.
اداره کشاورزی و توسعه اتحادیه اروپا افزود: «مطالعات در مناطق مستعد آتش نشان داده که آتش‌سوزی‌ها اغلب در حاشیه تاکستان‌های خوبِ نگه‌داری‌شده متوقف می‌شوند، به شرط آن‌که فضای بین ردیف‌ها با پوشش گیاهی قابل اشتعال بیش‌ازحد رشد نکرده باشد.»
متز توضیح می‌دهد که می‌توان خطر آتش‌سوزی‌های جنگلی را با کاشت پرچین، شخم زدن رویش‌های خودرو و انجام نگه‌داری‌های عمومی کاهش داد. با این حال، این کار هزینه‌های بالایی دارد که شاید تاکستان‌هایی که تصمیم به ریشه‌کنی تاک‌های خود می‌گیرند توان پرداختش را نداشته باشند.
ریشه‌کنی تاک‌ها همچنین می‌تواند راه را برای کشت محصولاتی مثل سبزیجات و غلات باز کند، اما بیشتر کشاورزان ترجیح می‌دهند زمین را خالی بگذارند، چون این کار نیز هزینه‌های اولیه می‌طلبد.
تغییرات اقلیمی چگونه بر صنعت شراب اثر می‌گذارد؟
متز گفت: «تغییرات اقلیمی موضوعی روزانه برای مالکان تاکستان است» و به «افزایش تعداد دوره‌های گرما» اشاره کرد که با گرمایش جهانی تشدید می‌شود.
امسال تابستان، بخش‌های زیادی از فرانسه در وضعیتهشدار گرمای شدید قرار گرفتند، چون دما در بعضی مناطق شارانت و اود به ۴۳ درجه سانتی‌گراد رسید. این گرمای سوزان محرک اصلی یک آتش‌سوزی گسترده شناخته شد که ۱۶۰ کیلومتر مربع از اود را سوزاند.
متز افزود: «این پی‌درپی بودن موج‌های گرما همچنین مشکل آب ایجاد می‌کند، چون بارندگی کمتر شده و ذخایر آب زیرزمینی هر سال پایین‌تر می‌آید. برخی مناطقِ بزرگ تولید تنها با آبیاری می‌توانند دوام بیاورند که با کمبود آب هرچه پرهزینه‌تر می‌شود.»
در ژوئن، آژانس خشکسالی اروپا یک‌سوم قاره را در وضعیت خشکسالی و ۱۰ درصد اروپا را در وضعیت بحرانی طبقه‌بندی کرد. در فرانسه، آب‌رسانی به بیش از ۳۰۰ هزار ساکن کمون‌ها مختل شد.
برخلاف تولیدکنندگان عمده، متز تصمیم گرفته تاک‌های خود را آبیاری نکند و از کود هم استفاده نکند؛ اقدامی که به‌گفته او گیاه را وادار می‌کند «غریزه بقا را به کار بگیرد» و «ریشه‌ها را برای یافتن آب زیرزمینی به عمق فشار دهد».
او استدلال می‌کند که شراب‌سازان خوب به حمایت نیاز ندارند و باید بتوانند خود را با محیطِ در حال تغییر سازگار کنند.
هتز افزود: «کمک واقعی این است که با کاهش برداشت در هر هکتار، برای ارتقای کیفیت فشار بیاوریم» و استدلال کرد که ریشه‌کنی تاک‌ها برای بیشتر تولیدکنندگان «قطره آبی بر سنگ داغ» خواهد بود.