برچسب افول صنعتی دهه ۱۹۷۰ دوباره مطرح است؛ داده‌ها از عقب‌گرد اقتصاد بریتانیا خبر می‌دهند. انقباض ۰.۱٪ و رشد ضعیف، تردیدها را در فشار تجارت جهانی تقویت کرده است.
عبارت «مرد بیمار اروپا» تاریخی طولانی و نه چندان افتخارآمیز دارد؛ نخستین بار برای توصیف افول امپراتوریِ عثمانی به کار رفت و بعدها در دهه ۱۹۷۰ برای بریتانیا در دوره رکود تورمی و ناآرامی‌های صنعتی، و اکنون دوباره در راهروهای وست‌مینستر و سیتیِ لندن زمزمه می‌شود.
با انتشار آمار تازه‌ای که نشان می‌دهد اقتصاد بریتانیا در سپتامبر به‌طور غیرمنتظره‌ای ۰٫۱ درصد کوچک شده و رشد فصلی به فقط ۰٫۱ درصد کند شده است، این پرسش دوباره سر برآورده: آیا بریتانیا بار دیگر شتاب اقتصادی‌اش را از دست می‌دهد؟
«انتشار امروزِ آمار تولید ناخالص داخلی تأیید می‌کند آنچه داده‌های اخیر نشان می‌دادند؛ اقتصاد بریتانیا هرچه به پایان سال نزدیک می‌شویم برای حفظ شتاب دچار مشکل است»، لینزی جیمز، استراتژیست سرمایه‌گذاری در کوئیلتر، گفت.
او ادامه داد: «رشد ماهانه ۰٫۱ درصد کاهش یافته و رقم اوت نیز به عدم رشد تنزل داده شده است... این تصویر اقتصادی را نشان می‌دهد که سال ۲۰۲۵ را قوی آغاز کرد اما اکنون درست در آستانه ارائه بودجه پاییزیِ سرنوشت‌ساز از سوی وزیر دارایی، به‌شدت در حال از نفس افتادن است.»
هزینه‌های بالای استقراض و قبض‌های انرژی که همچنان بالا مانده‌اند، خانوارها و بنگاه‌ها را تحت فشار گذاشته‌اند و بروکراسیِ برگزیت و چرخش‌های پیاپی سیاستی نیز سرمایه‌گذاری را سرد کرده‌اند.
در خارج، افت تقاضا در اروپا و شوک‌های ناشی از جنگ‌های جاری در اوکراین و غزه هزینه‌های حمل‌ونقل و بیمه را بالا برده، تجارت را دشوارتر کرده و نگرانی‌ها درباره تعرفه‌های آمریکا را افزوده است.
تولید صنعتی در سپتامبر دوباره وارد فاز انقباض شد؛ بخشی از آن به دلیل حمله سایبری‌ای بود که تولید جگوار لندرور را موقتاً متوقف کرد. نظرسنجی‌های تولیدی از ضعف بیشتر حکایت دارند و حتی بخش خدمات، موتور سنتی رشد بریتانیا، با تعدیل‌های رو به پایین مواجه شده است. اعتماد کسب‌وکارها که از پیش شکننده بود، نشانه‌های فرسایش را نشان می‌دهد.
هواداران برچسب «مرد بیمار» به چند شاخص اشاره می‌کنند: رشد تولید ناخالص داخلی در هر فصل از سال کندتر شده، نرخ بیکاری تا ۵ درصد بالا رفته و سرمایه‌گذاریِ بنگاه‌ها همچنان بی‌رمق مانده است.
دنی هیوسن، رئیس تحلیل مالی در ای‌جی بِل، گفت: «انقباض در سپتامبر را می‌توان تا حدی با همان حمله سایبری فلج‌کننده به جگوار لندرور توضیح داد.»
«اما اگر اثر رشد جمعیت را حذف کنیم، اقتصاد در تابستان عملاً از حرکت ایستاد. فاصله زیادی دارد با جهشی که کشور در ابتدای سال تجربه کرد، زمانی که بسیاری شرکت‌ها تولید را جلو انداختند تا از تعرفه‌های دونالد ترامپ پیشی بگیرند.»
همزمان، ریچل ریوز از حزب کارگر با حساس‌ترین آزمونش روبه‌رو است. بودجه‌ای که وزیر دارایی به‌زودی ارائه می‌کند باید میان انضباط مالی و وعده رشد توازن برقرار کند؛ معادله‌ای که دهه‌هاست دولت‌ها را گرفتار کرده است.
جیمز هشدار داد: «اگر بخواهد مأموریت رشد اقتصادیِ حزب کارگر را احیا کند و زمزمه‌های وقوع رکود را خاموش نگه دارد، حرکت بعدی‌اش حیاتی خواهد بود.»
و با آنکه تورم فروکش کرده و بازدهی اوراق قرضه دولتی بریتانیا (گیلت‌ها) از اوج‌های ژانویه عقب نشسته و به خزانه‌داری اندکی مجال نفس‌کشیدن داده است، سایه احتمال افزایش بیشتر مالیات همچنان بر سر کسب‌وکارها سنگینی می‌کند.
جیمز ادامه داد: «بی‌اطمینانی نسبت به افزایش‌های احتمالی مالیات و شایعات مکرر درباره هدف قرار گرفتن دوباره کارفرمایان، مثلاً از طریق حمله‌ای نسنجیده به حق مشارکت در صندوق‌های بازنشستگی با سهم معین از مسیر سازوکار کاهش حقوق (salary sacrifice)، خطر از میان بردن اعتماد شکننده کسب‌وکارها و افزایش چشمگیر بیکاری را در پی دارد.»
جاه‌طلبی‌هایی که به نتیجه نمی‌رسند
همین کشاکش میان احتیاط مالی و آرزوی رشد در کانون این بحث قرار دارد.
هیوسن افزود: «این دولت رشد را علاج همه مشکلات معرفی کرد، اما حساب و کتاب‌ها هیچ‌گاه جور درنیامد و اکنون وزیر دارایی با چشم‌اندازِ شکستن تعهدات مانیفست و تلاش برای ایجاد اعتماد لازم برای تحقق رشد مواجه است، در حالی که با افزایش مالیات میلیاردها از جیب مردم بیرون می‌رود.»
با این همه، روایت «مرد بیمار» شاید بیش از حد تند باشد.
کُندیِ بریتانیا شبیه بخش زیادی از اروپا است؛ آلمان به زحمت رشد می‌کند و ایتالیا درجا می‌زند. نرخ بیکاریِ بریتانیا همچنان پایین‌تر از میانگین منطقه یورو است و تورم که زمانی بدترینِ میان کشورهای گروه هفت بود، سریع‌تر از انتظار فروکش کرده است.
بازارهای سهام سیتی نیز تاب‌آوری نشان داده‌اند و سرمایه‌گذاران از کاهش بازدهیِ اوراق و احتمال کاهش نرخ بهره توسط بانک انگلستان در دسامبر دلگرم شده‌اند.
جیمز جمع‌بندی کرد: «سرمایه‌گذاران باید انتظار نوسان را داشته باشند اما به یاد داشته باشند سهام بریتانیا امسال تاب‌آوری نشان داده است؛ موضوعی که اهمیت تنوع‌بخشی در دوره‌های پرابهام را برجسته می‌کند.»
اگر ریوز نتواند اعتماد کسب‌وکارها را دوباره شعله‌ور کند و بین احتیاط مالی و محرک‌های اقتصادی مسیر باثباتی ترسیم کند، برچسب «مرد بیمار» ممکن است به‌زودی بچسبد؛ و این بار بریتانیا ذخایر کمتری نسبت به وقتی که آخرین بار چنین لقبی گرفت، برای اتکا دارد.
به گفته هیوسن در ای‌جی بِل، «[نخست‌وزیر بریتانیا، کیر] استارمر و ریوز باید خود را بتکانند و آماده شوند تصمیم‌هایی را که انتظار می‌رود ناخوشایند باشد به کشور بفروشند اگر می‌خواهند از ماه‌های بیشتری با رشد منفی جلوگیری کنند.»