با عقبنشینی دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا از مقاومت در برابر روسیه، ناتو با چالش پاسخ به تهدید روسیه روبهرو شده و همزمان در پی عبرتآموزی از چهار سال جنگ در اوکراین است.
وزیر دفاع آمریکا که ترامپ ترجیح میدهد او را «وزیر جنگ» بنامد، به کشورهای اروپایی اعلام کرده که از سال ۲۰۲۷ باید «بیشتر تواناییهای دفاعی متعارف ناتو» را در خاک خود بر عهده بگیرند. راهبرد جدید امنیت ملی واشنگتن که در ۵ دسامبر منتشر شد، هدفش «بازسازی ثبات راهبردی با روسیه» اعلام شده است. این خبر به اروپایی که سالها به حمایت نظامی آمریکا عادت کرده بود، شوک وارد کرده است.
احتمال برخورد تازه در اروپای شرقی در هر دو سوی مرز احساس میشود. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در اوایل دسامبر هشدار داد: «روسیه قصد ندارد با اروپا بجنگد، اما اگر اروپا شروع کند، ما همین الان آمادهایم.»
اما به گفته کارشناسان نظامی هر دو طرف، واقعیت این است که امروز نه اروپا بدون حمایت آمریکا آمادگی پیروزی در یک جنگ فرضی را دارد و نه روسیه.
این حس جدید از انزوا، اروپا را مجبور کرده تا از مهمترین جنگی که از زمان جنگ جهانی دوم در خاک خود رخ داده درس بگیرد. نتیجه اصلی این است که برتری هوایی کلید نگه داشتن دشمن در فاصله ایمن است. بدون قدرت هوایی، تانکها در برابر موج حملات پهپادی آسیبپذیر هستند.
از زمان آغاز تهاجم گسترده پوتین به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، ماهیت جنگ به طور بنیادین تغییر کرده است. تانکها به طور فزایندهای از خطوط مقدم غایب شدهاند. در شبکههای اجتماعی، ویدیوهای انفجار برجکهای چند تنی جای خود را به تصاویر پهپادهایی دادهاند که موتورسیکلتها و دوچرخهها را هدف میگیرند. تانک گرانقیمت روسی تی-۱۴ آرماتا هرگز به خط مقدم اعزام نشد. تانکهای غربی لئوپارد و ام-۱ آبرامز دیر و به تعداد محدود به جبهه جنگی رسیدند که امروز شباهتی به آنچه در ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ بود ندارد.
کارشناسان نظامی روسیه و ناتو اکنون این پرسش را مطرح میکنند که آیا منطقی است میلیاردها دلار برای تسلیحاتی هزینه شود که در برابر پهپادهایی که صدها برابر ارزانترند، بیدفاع هستند؟
کانالهای تلگرامی نظامی روسیه گاهی ویدیوهایی از نابودی ستونهای زرهی خود در حملات به ظاهر بیهدف منتشر میکنند. در اکتبر، یک گردان شامل ۲۲ تانک و خودروی زرهی از یک جنگل به سمت روستاهای ولودیمیریوکا و شاخووه در شرایط نامساعد جوی پیشروی کرد. طی چند کیلومتر، پهپادهای اوکراینی و توپخانه هدایتشده ۹ خودروی زرهی روسی را نابود کرده و به ۴ خودروی دیگر آسیب زدند. این چهارمین حمله مکانیزه ناموفق کرملین در یک ماه بود.
امروزه نیروها در گروههای کوچک در طول جبهه پراکنده شدهاند و خط پشتی واقعی ۳۰ مایل عقبتر آغاز میشود، نه فقط چند مایل مانند قبل. در فاصله بین آنها، منطقهای موسوم به «منطقه مرگ» قرار دارد، ناحیهای تقریباً ۹ مایلی که در آن سیل پهپادهای دشمن همه اشیاء متحرک از خودروهای غیرنظامی گرفته تا نظامی و رسانهای را هدف قرار میدهند.
در خط مقدم نیز وحشت میبارد. خط تماس، ناحیهای خاکستری به عرض حدود ۱.۸ مایل است که پر از مین، اجساد و سربازان زخمی است و امکان نجات آنها وجود ندارد.
یوری بالویفسکی، رئیس پیشین ستاد کل نیروهای مسلح روسیه و روسلان پوجوف، مشاور وزیر دفاع این کشور در مقالهای اعلام کردهاند که «نبرد مسلحانه عمدتاً به مبارزه برای برتری پهپادی در آسمان تبدیل خواهد شد» و هشدار دادهاند که دیجیتالی شدن کامل میدان نبرد شامل ارتباط لحظهای بین سربازان، تسلیحات رباتیک و مرکز فرماندهی، همراه با هوش مصنوعی، نقش تعیینکنندهای در ایجاد «سامانههای هجومی و دفاعی با تراکم و اثربخشی بسیار بالا» علیه نیروهای نظامی متمرکز امروزی خواهد داشت.
یورونیوز فارسی را در ایکس دنبال کنید
هدف کلی این است که آتش دشمن در عرض یک یا دو دقیقه شناسایی و سرکوب شود و وقتی دشمن بیدفاع شد، آن را بمباران کنند. برنده آن است که سریعتر عمل کند.
پوجوف در گفتوگوی تلفنی با روزنامه اسپانیایی الپائیس گفت: «فرستادن فوجهای انسانی علیه دشمن محکوم به شکست است. هر تجمع نیرو بلافاصله پس از شناسایی نابود میشود، زیرا علاوه بر پهپادها، توپخانه هدایتشده توسط پهپاد نیز وجود دارد.»
نیروهای اوکراینی و روسی در حال حاضر برای اتصال پهپادهای خود به ماهوارههای تجاری استارلینک و سیمکارتهای تلفن همراه متکی هستند، اما بالویفسکی و پوجوف معتقدند این برای جنگهای آینده کافی نخواهد بود. آنها هشدار میدهند: «روسیه در میانمدت از کشورهای پیشرو در توسعه فناوری عقب خواهد ماند و این موضوع باید فوراً مورد توجه قرار گیرد.»
یک درس نادرست
روسیه قصد دارد حجم تولید تانکهای اصلی «تی-۹۰ام» خود را طی چهار سال آینده دو برابر کند و طبق اسناد منتشر شده، میخواهد بین سالهای ۲۰۲۷ تا ۲۰۲۹، هزار و ۱۱۸ تانک از انواع مختلف را تولید و مدرن کند. در همین حال، ایالات متحده یک نسخه جدید از «ام۱ آبرامز» برای محیط اشباع از پهپاد به نام «ام۱ای۳» معرفی کرده است و اروپا پروژه «مارته»، تانک اصلی جدید خود را اعلام کرده است.
در آسمان، رقابت کاملاً متفاوت است. واشنگتن علاوه بر ماهوارههای نظامی خود، بیش از ۷ هزار و ۸۰۰ ماهواره تجاری استارلینک دارد. دومین شبکه بینالمللی بزرگ، یوتلست اروپا با بیش از ۶۵۰ ماهواره است. روسیه، از طرف خود، انتظار دارد تا سال ۲۰۳۰ تعداد ۲۹۲ واحد راسوت را که گونهای سامانه ارتباطات و هدایت نظامی است، عملیاتی کند.
پوجوف میگوید: «ساخت تانک هدر دادن پول است. بدتر از جرم، اشتباه است.» به گفته این کارشناس، «شفافیت میدان نبرد و تعیین هدف لحظهای [توسط پهپادها و توپخانه هدایتشده] باعث شده آتش مستقیم حذف شود و جای آن را آتش غیرمستقیم بگیرد.»
خوان رودریگز گارات، آدمیرال اسپانیایی با نتیجهگیری پوجوف و رئیس پیشین ستاد روسیه مخالف است. او به الپائیس میگوید: «جنگ اوکراین از منظر غرب یک استثناست: دو ارتش قدرتمند در زمین در حال جنگ هستند، بدون اینکه هیچیک بتواند از نیروی هوایی خود بهرهبرداری کند.»
او اضافه میکند: «بدون قدرت هوایی که در پیمان آتلانتیک قابل تصور نیست و تسلیحات مکانیزه که پهپادها آن را بیاثر کردهاند، آنچه اکنون در اوکراین میبینیم، نبردی است که به هیچ جا نمیرسد.»
آدمیرال ادامه میدهد: «اگر جنگ در اوکراین چیزی را نشان دهد، آن چیز این است که بدون تانک، هیچ تحرکی در جبهه زمینی ممکن نیست.»
او اضافه میکند که ناتو قصد ندارد از خودروهای زرهی صرفنظر کند، «بلکه قصد دارد آنها را از آتش توپخانه و بهویژه از حمله پهپادهای ارزانقیمت محافظت کند.»
پوجوف اعتراف میکند که نیروی هوایی قدرتمند میتواند تأثیر قابلتوجهی بر مسیر این جنگ فرضی داشته باشد و میافزاید: «اما امروز تنها یک کشور است که چنین نیروی هواییای دارد: ایالات متحده.»
این کارشناس روس با یادآوری این که اروپا نمیتواند بدون حضور آمریکا برتری هوایی را به دست آورد، میگوید: « حتی با برتری هوایی آمریکا، ستونهای زرهی احتمالا در امن نمیمانند، اما میدان نبرد عمیقتر و مناطق تحت کنترل دشمن جداافتادهتر خواهند شد. این برتری کلی آتش، اثر پهپادها را تا حدی خنثی کرده و اجازه پیشروی در جبهه را میدهد.»
سامانههای ضدهوایی ناکارآمد
روسیه هنگام آغاز حمله خود بر اوکراین برتری هوایی نداشت، اما بمبارانهای اسرائیل و آمریکا علیه ایران نشان داد که سامانههای پدافند هوایی قابل نفوذ هستند.
فراتر از برتری فرضی جنگنده پنهانکار اف-۳۵ آمریکا نسبت به سوخو-۵۷ روسیه، برخی کارشناسان غربی به یک تفاوت استراتژیک کلیدی اشاره میکنند: در دکترین اسرائیل به دستیابی به برتری هوایی برای ادامه بمباران اولویت داده میشود، اما روسیه نیروی هوایی خود را تابع حمایت از عملیات زمینی ارتش میکند.
کندال وارد و الکساندر پالمر از مرکز مطالعات راهبردی و بینالمللی و جرمی شاپیرو از شورای اروپایی روابط خارجی، هر دو جنگ را تحلیل کرده و نتیجه گرفتهاند که اطلاعات اسرائیل در شناسایی سامانههای پدافند هوایی متحرک دشمن و نابودی فرماندهی عالی ایران در حملات اولیه حیاتی بوده است.
شاپیرو در گزارش خود هشدار میدهد: «ناتو با احتمال اندک حمله نظامی روسیه علیه جناح شرقی خود مواجه است و باید از موفقیت اسرائیل درس بگیرد.»
به فیسبوک یورونیوز فارسی بپیوندید
پهپادها
شهر اولشکی که توسط روسها تصرف شده، در ساحل روبهروی خرسون قرار دارد؛ ساحل روبهروی خرسون تحت کنترل اوکراینیهاست. فاصله بین دو شهر سه مایل است. یک سرباز روس به روزنامه الپائیس میگوید: «این پرندهها [پهپادها] هر چیزی را که رد میشوند خرد میکنند، برادر.»
ویلیام کورنتی، پژوهشگر مرکز رَند، اضافه میکند: «اوکراین چیزهای زیادی برای آموزش متحدان خود دارد. چندین روش مقابله کمهزینه با پهپادها وجود دارد. توسعه پهپادهای رهگیر یک حوزه نوظهور است و پیشرفتهای بیشتری انتظار میرود.»
آدمیرال گارات نیز استدلال میکند که مهمترین چیز اکنون آمادهکردن خطوط تولید در اروپاست. او میگوید: «انبارکردن دستگاههای تجاری فایدهای ندارد؛ آنچه لازم است، توسعه ظرفیت صنعتی برای طراحی و ساخت سریع آنها در وقت نیاز است.»