رادیو بینالمللی فرانسه، در گزارشی با زنان ایرانی صحبت کرده و نظر آنها را در خصوص وضعیت حجاب، سه سال بعد از جنبش مهسا امینی پرسیده است. زنانی که میگویند دیگر حاضر نیستند زیر بار حجاب اجباری بروند.
یکی از زنان ایرانی در گفتوگو با رادیو بینالمللی فرانسه توضیح داده که چرا کنار گذاشتن حجاب را نوعی «کنش اعتراضی» میداند.
این زن که بهدلایل امنیتی نخواست نامش فاش شود، میگوید: «وقتی عکسهای قدیمی خودم را با حجاب میبینم، برایم عجیب است. دیگر خودم را در آن تصاویر نمیشناسم.»
او میگوید امروز بخش عمده زندگی روزمرهاش را بدون روسری میگذراند. در خیابان یا کافهها بدون حجاب ظاهر میشود، اما برای مراجعه به ادارات دولتی همچنان روسری سر میکند؛ چرا که زنان بدون رعایت پوشش مورد نظر حکومت، اجازه ورود به این مراکز را ندارند.
او تنها نیست. پس از آنکه مرگ مهسا امینی در بازداشت پلیس موجی از اعتراضها را در سراسر ایران به همراه داشت، شمار زنانی که آشکارا قوانین پوشش را نادیده میگیرند، افزایش یافته است. گزارشها از ایران نشان میدهد که حالا نه تنها دختران جوان که حتی زنهای میانسال هم به «حجاب اجباری» نه میگویند.
آزادیهای ناپایدار
با وجود این تغییرات، حجاب همچنان طبق قانون در ایران اجباری است؛ قانونی که پس از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ اجرا میشود. به گفته ناظران، برخی نیروهای انتظامی پس از اعتراضها این قانون را با شدت کمتری اجرا میکنند، هرچند میزان سختگیری از شهری به شهر دیگر متفاوت است.
مجلس ایران سال گذشته قانونی را تصویب کرد که حدود هشت ماه پس از مرگ مهسا امینی تدوین شده بود و نظارتها را افزایش میداد و مجازاتهای سنگینتری برای زنانی در نظر میگرفت که مو، ساعد یا ساق پای خود را بهطور کامل نمیپوشانند. با این حال، دولت اجرای این قانون را که قرار بود از دسامبر ۲۰۲۴ آغاز شود، به تعویق انداخت و خواستار بازنگری در آن شد. این قانون همچنان بلاتکلیف مانده است.
مسعود پزشکیان، رئيسجمهوری ایران که تیرماه گذشته به این سمت انتخاب شد، بهطور علنی درباره حجاب اجباری ابراز تردید کرده و در گفتوگو با شبکه آمریکایی NBC گفته بود: «انسانها حق انتخاب دارند.»
این موضع در تضاد با دیدگاه نمایندگان تندرو مجلس قرار دارد. آنها اوایل این ماه در نامهای به رئيس قوه قضاییه از «سهلانگاری» در اجرای قانون حجاب انتقاد کردند. همزمان، تجمعهای اعتراضی محافظهکاران برای تشدید مجازاتها ادامه داشته و حتی تحصنی حدود شش هفتهای مقابل ساختمان مجلس برگزار شد.
در میان این دو جبهه، زنانی قرار دارند که با آزمودن مرزها، همچنان خود را در معرض خطر میبینند.
یکی از آنها که نخواست نامش فاش شود به رادیو فرانسه میگوید: «احساس امنیت نمیکنم و فکر نمیکنم هیچ زنی بدون حجاب احساس امنیت داشته باشد، چون در حال حاضر قانون مشخصی نیست که بتوان به آن تکیه کرد.»
او میافزاید: «در یک وضعیت معلق هستیم؛ نمیدانیم دقیقا قانون را نقض میکنیم یا نه، نمیدانیم آیا کسی خودش را محق میداند که به ما حمله کند یا بازداشتمان کند.»
«بیش از یک تکه پارچه»
پوشش زنان، نزدیک به پنج دهه پس از استقرار حکومت دینی در ایران، همچنان یکی از حساسترین موضوعات اجتماعی است.
آزاده کیان، استاد جامعهشناسی و مدیر مرکز مطالعات جنسیت و فمینیسم دانشگاه پاریس سیته، میگوید: «حجاب فقط یک تکه پارچه نیست؛ یک ایدئولوژی است که از ابتدای جمهوری اسلامی بر زنان تحمیل شده است.»
به گفته او، علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، و دیگر جریانهای فوقمحافظهکار میخواهند رعایت حجاب «به هر قیمتی» حفظ شود.
با این حال، آزاده کیان میگوید نگاه جامعه در حال تغییر است: «حتی نظرسنجیهایی که خود دولت انجام داده نشان میدهد ۸۰ درصد زنان ایرانی طرفدار آزادی انتخاب هستند.»
دولت پزشکیان بهگفته او دولتی لیبرال نیست با این حال، شرایط ممکن است این دولت را به رویکردی عملگرایانهتر سوق دهد.
آزاده کیان میگوید: «حکومت بهخوبی میداند که بازگشت سختگیرانه به حجاب، به افزایش تنشهای اجتماعی منجر میشود؛ آن هم در شرایطی که جامعه بهدلیل یک بحران اقتصادی بیسابقه، بهشدت ملتهب است.»
او معتقد است با بازگشت تحریمهای بینالمللی در سپتامبر و توقف بازرسیها از تاسیسات هستهای ایران، این وضعیت میتواند ناپایدارتر هم شود.
با وجود این، زنی که با رادیو فرانسه گفتوگو کرده هشدار میدهد که تشدید دوباره فشارها را نمیتوان منتفی دانست: «در جمهوری اسلامی همیشه واکنش برگشتی وجود دارد؛ و همیشه هم ترسناک است. نمیدانیم کی و چطور، اما وقتی به نفعشان باشد، اتفاق میافتد.»
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
با این حال، او فعلا همچنان بدون حجاب از خانه بیرون میرود و میگوید: «این مقاومتی است که هر روز انجام میدهیم. ما در یک نبرد روزمره هستیم.»