دولت جدید لبنان، که پس از توافق آتش‌بس بین اسرائیل و حزب‌الله در سال گذشته میلادی تشکیل شد، با حمایت ایالات متحده در حال پیگیری طرحی جسورانه برای خلع سلاح همه گروههای مسلح غیردولتی در این کشور بویژه حزب‌الله است.
آگهی
فارن پالیسی در مقاله‌ای در این خصوص می‌نویسد که اگرچه اسرائیل در سپتامبر گذشته حسن نصرالله، رهبر این گروه شبه‌نظامی را در ضاحیه کشت، اما حزب‌الله همچنان سرکش است.
نعیم قاسم، رهبر جدید این گروه تهدید کرده که اگر دولت برای مقابله یا حذف حزب‌الله تلاش کند، «هیچ زندگی» در لبنان باقی نخواهد ماند؛ سخنانی که از سوی نواف سلام، نخست‌وزیر لبنان «تهدید پنهان به جنگ داخلی» تفسیر شده است.
حزب‌الله قاطعانه اعلام کرده است که تا زمانی که حملات اسرائیل به لبنان ادامه داشته باشد، درباره خلع سلاح صحبت نخواهد کرد.
دولت ترامپ در اوایل ماه اوت، یک طرح خلع سلاح چند مرحله‌ایِ گروههای مسلح را به لبنان ارائه داد؛ کابینه لبنان نیز در ۷ اوت طرحی پیشنهادی از سوی ارتش لبنان را که با پیشنهاد ایالات متحده بسیار همسو بود، تأیید کرد.
تام باراک، فرستاده دولت ترامپ در امور سوریه و سفیر آمریکا در ترکیه نیز از این تصمیم استقبال کرد. با این وجود او هفته گذشته، در مصاحبه‌ای با «نشنال نیوز» در پاسخ به این سوال که حزب‌الله چه انگیزه‌ای برای خلع سلاح دارد، گفت: «صفر، منظورم این است که مشکل همین است، به خصوص وقتی اسرائیل به همه حمله می‌کند... هرچه پیش می‌رود، استدلال حزب‌الله که می‌گوید "ما اینجا هستیم تا از لبنانی‌ها در برابر اسرائیل محافظت کنیم" قوی‌تر می‌شود.»
کارشناسان همچنین می‌گویند که حزب‌الله علیرغم الزام توافق مبنی بر عقب‌نشاندن نیروها و سلاح‌های سنگین خود به شمال کشور، حضور مسلحانه ناشناخته در جنوب لبنان را حفظ کرده است.
عدم رضایت حزب‌الله به خلع سلاح باعث می‌شود که دولت لبنان ارتش را احتمالا برای استفاده از زور آماده کند؛ چشم‌اندازی که در کشوری که از ۱۵ سال جنگ داخلی، از ۱۹۷۵ تا ۱۹۹۰، زخم خورده، منفور تلقی می‌شود.
برخی جناح‌های میانه‌رو فلسطینی حاضر به تحویل برخی از سلاح‌های خود در ازای وعده‌های مبهم بهبود حقوق مدنی‌شان شده‌اند اما تاکنون متقاعد کردن گروههای قوی‌تر فلسطینی به خلع سلاح، چه برسد به حزب‌الله، بی‌فایده بوده است و اگر دولت تمایلی به درگیری مسلحانه نداشته باشد، لبنان همچنان در وضعیتی بلاتکلیف باقی خواهد ماند.
علاوه بر تداوم درگیریهای پراکنده میان حزب‌الله و اسرائیل که ممکن است تا یک جنگ تمام عیار نیز پیش برود، درگیریهای مسلحانه در داخل اردوگاه‌های فلسطینی نیز بسیار رایج است؛ جایی که دولت و ارتش هیچ حضور معناداری ندارند و جناح‌های مختلف برای کنترل و مشروعیت، مشغول نبرد با یکدیگرند.
در این اردوگاه‌ها تمام گروههای مختلف و احزاب فلسطینی حضور دارند: حماس، جهاد اسلامی فلسطین، جبهه مردمی برای آزادی فلسطین و غیره.
بی‌قانونی و اختلافات داخلی در اردوگاه‌های فلسطینی
اگرچه باور عمومی این است که یک اردوگاه پناهندگان شامل ردیف‌هایی از چادرها است، اما در لبنان اکثر اردوگاه‌های فلسطینی بیش از ۷۵ سال است که وجود دارند و عمدتا بصورت مجموعه‌های متراکمی از ساختمان‌های دو تا سه طبقه هستند.
در لبنان، فلسطینی‌ها هنوز توسط دولت پناهنده محسوب می‌شوند، اگرچه اکثر آنها در آنجا متولد شده‌اند و از زمان فرار خانواده‌هایشان از نکبت در سال ۱۹۴۸ این وضعیت را به ارث برده‌اند.
دولت در حال برنامه‌ریزی برای تصویب قانونی تا پایان سال با هدف بهبود حقوق کار و مالکیت فلسطینی‌ها است، اما به آنها تابعیت اعطا نخواهد کرد.
طاها عشی، یک مرد فلسطینی ۲۲ سالۀ ساکن ضاحیه، به دلیل بی‌قانونی گسترده در اردوگاه‌ها، از چشم‌انداز خلع سلاح استقبال می‌کند.
او به درگیری‌هایی اشاره دارد که در در ۳ سپتامبر در اردوگاه پناهندگان فلسطینی «برج البراجنه» در بیروت آغاز شد و دو نفر زخمی شدند.
او به نشریه فارن پالیسی می‌گوید: «من قبلاً در ضاحیه مورد سرقت مسلحانه قرار گرفتم و به نحوی از خودم دفاع کردم. وقتی ارتش و پلیس برای جلوگیری از این حوادث داشته باشیم، وضعیت خیلی بهتر خواهد بود.»
اما دو ائتلاف اصلی فلسطینی رقیب در لبنان، در موضوع همکاری با خلع سلاح اختلاف نظر دارند.
سازمان آزادیبخش فلسطین که شامل فتح می‌شود، با محمود عباس همسو است و به طور گسترده با طرح خلع سلاح همکاری می‌کند. اما ائتلاف نیروهای فلسطینی (APF) که شامل حماس نیز می‌شود، به شدت با آن مخالف است.
این ائتلاف در سال ۱۹۹۳ میلادی در دمشق، توسط جناح‌هایی که توافق اسلو را رد کردند و به شدت توسط رژیم اسد حمایت می‌شدند، تأسیس شد.
بدیع الهبت، نماینده محلی فتح می‌گوید: «از زمان سقوط بشار اسد در دسامبر گذشته، سازمان آزادیبخش فلسطین به نیروی غالب در اردوگاه "برج البراجنه" تبدیل شده است.»
او در حالی که ما را در کوچه‌های تنگ اردوگاه راهنمایی می‌کرد، در کنار بنای یادبود فلسطینی‌هایی که در سال ۱۹۸۵ کشته شدند، توقف کرد. در آن زمان شبه‌نظامیان لبنانی تحت حمایت رژیم اسد، اردوگاه را برای بیرون راندن وفاداران سازمان آزادیبخش فلسطین محاصره کرده بودند.
بدیع الهبت افزود: «همانطور که رئیس جمهور ما [محمود عباس] گفت، این سلاح‌ها به هدف خود رسیده‌اند و دیگر برای مقابله با اسرائیل مفید نیستند. برعکس، آنها باری بر دوش فلسطینی‌ها هستند.»
اگرچه توافق‌نامه قاهره در سال ۱۹۶۹ وضعیت مسلحانه فلسطینی‌ها در لبنان را به رسمیت شناخته و به آنها اجازه داده تا حملات فرامرزی علیه اسرائیل انجام دهند، اما بسیاری از فلسطینی‌های ساکن لبنان دیگر توان یا تمایلی برای حمله به اسرائیل ندارند.
بدیع الهبت می‌گوید: «ما به ارتش و دولت لبنان اعتقاد داریم و روابط جدیدی را با همه احزاب لبنانی، از راست افراطی گرفته تا چپ افراطی، آغاز کرده‌ایم.»
در ۵ سپتامبر نیز درگیری مسلحانه‌ای در اردوگاه پناهندگان «شتیلا» روی داد که دلیل آن، اختلاف بین قاچاقچیان مواد مخدر بود و منجر به زخمی شدن سه نفر شد.
این اردوگاه نیز بسیار شبیه «برج البراجنه» است، فقط با جمعیتی فشرده‌تر در فضایی کوچکتر.
ناجی دوالی، عضو فتح و دبیر کمیته مردمی این اردوگاه که با سازمان آزادیبخش فلسطین همسو است، می‌گوید که حدود ۲۵ هزار نفر در این فضای کمتر از یک دهم کیلومتر مربع زندگی می‌کنند.
او می‌گوید که در این اردوگاه، حماس و دیگر اعضای ائتلاف APF بسیار فعال هستند و مسئولیت مدیریت آب را برعهده دارند، کمیته سازمان آزادیبخش فلسطین نیز مدیریت برق را در اختیار دارد.
او بدون ارائه جزئیات گفت که هر دو گروه در امور خارجی و امنیتی با هم هماهنگ هستند.
محمود هاشم ۶۲ ساله می‌گوید: «این درگیری‌ها مردم را خسته کرده و باعث شده است که آنها بخواهند سلاح‌ها کناری گذاشته شوند و دولت وارد عمل شود. اما ما همیشه خواستار تضمین‌های واقعی بوده‌ایم که کشته نخواهیم شد.»
به گفته بدیع الهبت، این احتمال وجود دارد که ارتش لبنان بتواند گشت‌زنی را در اردوگاه‌ها در کنار نیروهای امنیتی فلسطینی انجام دهد؛ با این وجود هنوز در این باره تصمیمی گرفته نشده است. اگر دولت نتواند الگوی امنیتی جدیدی بر اردوگاه‌ها تحمیل کند و فتح را تقویت کند، حماسِ به شدت مسلح، می‌تواند از وضعیت ضعیف فتح سوءاستفاده کند.
خلع سلاح خاموش
پس از آتش‌بس نوامبر ۲۰۲۴ و اندکی پس از آن سقوط رژیم اسد، ارتش لبنان بی‌سروصدا شروع به مصادره سلاح از حزب‌الله و گروههای فلسطینی کرد، پیش از آنکه حتی طرح رسمی خلع سلاح ارائه شود.
احمد لوفتی، نماینده جبهه خلق برای آزادی فلسطین در اردوگاه شتیلا می‌گوید: «در لبنان پنج تونل وابسته به رژیم سوریه وجود داشت، برخی در حومه جنوبی بیروت و برخی در دره بقاع. پس از سقوط رژیم سوریه، ارتش لبنان تونل‌ها را تصرف و سلاح‌ها را مصادره کرد.»
در جنوب لبنان (جایی که حزب‌الله بدترین شکست‌های خود را در جنگ سال گذشته متحمل شد) ارتش می‌گوید صدها انبار سلاح و تونل را که بسیاری از آنها متروکه بودند، برچیده است.
ارتش این ماموریت‌ها را به عنوان ماموریت‌های «جستجو و پاکسازی» توصیف کرده است.
میزان آگاهی یا همکاری حزب‌الله مشخص نیست؛ اما این گروه بطور رسمی هیچ یک از زرادخانه‌های خود را تحویل نداده است.
مقاومت حزب‌الله در برابر خلع سلاح
در ۹ اوت، یعنی اندکی پس از آنکه کابینه لبنان از ارتش خواست تا طرح خلع سلاح را تدوین کند، ارتش تلاش کرد تا یک انبار سلاح حزب‌الله در جنوب لبنان را تصرف کند. اما هنگامی که سربازان وارد این تأسیسات شدند، انفجاری روی داد که منجر به کشته شدن شش سرباز شد.
حنین غدار، عضو ارشد موسسه واشنگتن مستقر در ایالات متحده، به نقل از منابع ارتش می‌گوید که این تأسیسات توسط حزب‌الله تله‌گذاری شده بود. این حادثه نشان داد که ممکن است خلع سلاح حتی منجر به یک رویارویی خونین و گسترده با حزب‌الله شود که به نظر می‌رسد مایل به جنگ برای حفظ مهم‌ترین بخش‌های زرادخانه خود است.
نفوذ در دولت
حزب‌الله همچنین از طریق نفوذ خود در داخل دولت، مقاومت می‌کند. بطور مثال، کابینه لبنان در 5 سپتامبر بار دیگر برای بحث درباره طرح ارتش برای خلع سلاح تشکیل جلسه داد.
اما قبل از اینکه حتی بتواند این موضوع را مطرح کند، پنج وزیر شیعه از جمله وزرای حزب‌الله، به نشانه اعتراض جلسه را ترک کردند.
پاول مورکوس، وزیر اطلاعات لبنان می‌گوید که اگرچه ارتش سعی دارد اجرای این طرح را آغاز کند اما توانایی‌هایش از نظر لجستیک، مواد و منابع انسانی محدود است.
این طرح می‌گوید که خلع سلاح در جنوب لبنان تا پایان سال تکمیل خواهد شد، اما هیچ جدول زمانی برای بقیه کشور ارائه نمی‌دهد و جزئیات اجرای آن مخفی مانده است.
حنین غدار، عضو ارشد موسسه واشنگتن مستقر در ایالات متحده می‌گوید اگر ارتش لبنان حزب‌الله را خلع سلاح نکند، اسرائیل این کار را خواهد کرد و تاکید دارد که «رویارویی بین ارتش و حزب‌الله به اندازه رویارویی بین حزب‌الله و اسرائیل پرهزینه نخواهد بود».
هرج و مرج و تفرقۀ فرقه‌ای دهه‌هاست که لبنان را تحت تأثیر قرار داده است و با سرعت فعلی خلع سلاح، وضعیت به همین منوال باقی خواهد ماند.
خلع سلاح فتح در بیروت نشان می‌دهد که می‌توان با گروههای مسلح غیردولتی مذاکره کرد، اما فقط با گروه‌هایی که در موقعیت چانه‌زنی ضعیفی هستند.
اگر خلع سلاح همچنان در بن‌بست سیاسی باقی بماند، با اصرار حزب‌الله مبنی بر اینکه سلاح‌هایش برای مقاومت در برابر اسرائیل ضروری است و دولت برای رویارویی محتاط است، چشم‌انداز صلح، چه با اسرائیل و چه در داخل لبنان، همچنان دور از دسترس خواهد بود.