کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل با انتشار گزارشی اعلام کرد که از ابتدای سال جاری میلادی تا کنون دست‌کم یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر از شهروندان افغانستان ناچار به خروج از کشورهای ایران و پاکستان شده‌اند.
آگهی
کمیساریای عالی پناهندگان با اعلام این آمار هشدار داد که بازگرداندن جمعی این تعداد از پناهجویان می‌تواند به بی‌ثباتی بیشتر در وضعیت شکننده افغانستان منجر شود.
ایران و پاکستان در سال ۲۰۲۳ هرکدام به‌طور جداگانه طرح‌هایی را برای اخراج اتباع خارجی که به گفته دولت‌هایشان به‌صورت غیرقانونی در خاک این کشورها زندگی می‌کردند، آغاز کردند. در این چارچوب، ضرب‌الاجل‌هایی تعیین و تهدید شد که در صورت عدم خروج، افراد به‌اجبار اخراج خواهند شد. با این حال، مقامات هر دو کشور انکار کرده‌اند که این اقدامات مستقیما پناهجویان افغان را هدف قرار داده باشد؛ کسانی که به دلیل جنگ، فقر یا حکومت طالبان از کشور خود گریخته‌اند.
کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل اعلام کرد از میان ۱.۲ میلیون نفری که به افغانستان بازگشته‌اند، بیش از نیمی از آن‌ها از ایران آمده‌اند. این بازگشت‌ها عمدتا پس از ضرب‌الاجل ۲۰ مارس (ابتدای فروردین ۱۴۰۳) رخ داده؛ زمانی که دولت ایران اعلام کرد افغان‌ها باید داوطلبانه کشور را ترک کنند، وگرنه اخراج خواهند شد.
بر اساس آمار این نهاد، ایران تاکنون بیش از ۳۶۶ هزار نفر افغان را که شامل پناهندگان و افرادی در شرایط مشابه پناهندگی می‌شوند، اخراج کرده است.
علاوه بر آن، جنگ ۱۲ روزه اخیر میان ایران و اسرائیل نیز به افزایش موج خروج افغان‌ها از ایران دامن زده است. بالاترین تعداد بازگشت ثبت‌شده مربوط به روز ۲۶ ژوئن است که در آن روز ۳۶٬۱۰۰ افغان از مرز عبور کرده‌اند.
عرفات جمال، نماینده کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل در کابل، گفت: «خانواده‌های افغان یک‌بار دیگر از ریشه کنده می‌شوند. آن‌ها با کمترین دارایی، خسته، گرسنه و نگران از آینده‌ای که در کشوری ناشناخته در انتظارشان است، وارد افغانستان می‌شوند.»
او افزود زنان و دختران به‌ویژه نگران محدودیت‌ها در زمینه آزادی حرکت و حقوق ابتدایی مانند آموزش و اشتغال هستند.
بیش از نیمی از جمعیت افغانستان برای زنده ماندن به کمک‌های بشردوستانه وابسته‌اند. با این حال، مخالفت‌ها با سیاست‌های طالبان و کاهش شدید بودجه‌های بین‌المللی، وضعیت را وخیم‌تر کرده است؛ به‌طوری‌که سازمان‌های امدادی و غیردولتی مجبور به کاهش خدمات پایه مانند آموزش و بهداشت شده‌اند.
ایران خواستار خروج سریع اتباع خارجی شد
محمد موحدی‌آزاد، دادستان کل کشور، روز شنبه گفت اتباع خارجی که به‌صورت غیرقانونی در کشور حضور دارند، باید در اسرع وقت خاک ایران را ترک کنند، در غیر این صورت با پیگرد قانونی روبه‌رو خواهند شد.
خبرگزاری دولتی ایرنا به نقل از موحدی‌آزاد نوشت: «اتباع خارجی، به‌ویژه برادران و خواهران افغان که سال‌ها میزبان آن‌ها بوده‌ایم، به ما کمک کنند تا افراد غیرقانونی در کوتاه‌ترین زمان از کشور خارج شوند.»
مقام‌های ایرانی در فروردین‌ماه اعلام کردند که از مجموع بیش از ۶ میلیون افغان مقیم ایران، تا ۲.۵ میلیون نفر بدون مدارک قانونی در کشور حضور دارند.
به گزارش تلویزیون دولتی ایران، علیرضا بیگدلی، سفیر ایران در کابل، از مرز دوغارون بازدید کرده و قول داده تا روند بازگرداندن افغان‌ها را تسهیل کند.
در ماه‌های اخیر برخی شهروندان ایرانی از حضور فزاینده افغان‌ها ابراز نارضایتی کرده‌اند و برخی نیز آن‌ها را پس از آغاز جنگ ایران و اسرائیل، متهم به جاسوسی برای اسرائیل کرده‌اند.
وعده عفو و کمک از سوی طالبان
اوایل ماه جاری و همزمان با عید قربان، محمدحسن آخند، نخست‌وزیر طالبان، در پیامی اعلام کرد که تمامی افغان‌هایی که پس از سقوط دولت سابق تحت حمایت غرب از کشور خارج شده‌اند، آزادند که به وطن بازگردند و امنیت آن‌ها تضمین خواهد شد.
او در پیامی در شبکه ایکس (توییتر سابق) نوشت: «افغان‌هایی که کشور را ترک کرده‌اند، باید به وطن خود بازگردند. هیچ‌کس به آن‌ها آسیب نخواهد رساند. به سرزمین نیاکان خود برگردید و در فضای صلح زندگی کنید.»
روز شنبه، هیأتی بلندپایه از وزرای دولت طالبان به استان هرات در غرب افغانستان رفت تا با تعدادی از بازگشتگان از ایران دیدار کند.
به گفته حمدالله فطرت، معاون سخنگوی طالبان، در بیانیه‌ای در شبکه ایکس، این هیأت وعده داد که «اقدامات فوری برای رسیدگی به نیازهای فوری بازگشت‌کنندگان انجام خواهد شد و خدمات اساسی و حمایت‌های لازم برای تسهیل ادغام دوباره آن‌ها فراهم می‌شود.»
احمدالله متقی، رئیس اداره اطلاعات و فرهنگ هرات، گفت که به بازگشت‌کنندگان غذا، اقامت موقت و خدمات درمانی ارائه می‌شود. به گفته او، به هر فرد ۲٬۰۰۰ افغانی (معادل حدود ۲۸.۵ دلار) به‌صورت نقدی پرداخت می‌شود و به‌صورت رایگان به استان‌های محل سکونتشان منتقل می‌شوند.
او به آسوشیتدپرس گفت: «بازگشت‌کنندگان پس از ورود، در اردوگاه‌هایی که برایشان در نظر گرفته شده اسکان می‌یابند تا زمانی که خانه‌های دائمی‌شان آماده شود؛ چرا که در تمام استان‌ها، شهرک‌های مسکونی ویژه‌ای در حال ساخت است.»
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
در همین حال، مقام‌های پاکستانی مهلتی تا پایان ماه ژوئن تعیین کرده‌اند تا حدود ۱.۳ میلیون افغان خاک این کشور را ترک کنند. پاکستان هدف‌گذاری کرده که در مجموع، ۳ میلیون افغان را در سال جاری اخراج کند.