با گذشت بیش از سه سال از سقوط کابل و تسلط مجدد طالبان بر افغانستان، سرنوشت دهها هلیکوپتر و هواپیمای آمریکایی که توسط خلبانان ارتش پیشین جمهوری افغانستان در همان گیرودار ورود طالبان به کابل، به ازبکستان منتقل شد، همچنان محل مناقشه است.
آگهیطالبان این هلیکوپترها و هواپیماها را دارایی مردم افغانستان میداند و خواهان بازگشت آنها به خاک این کشور است. اما آمریکا میگوید که این تجهیزات نظامی گرانبها تنها برای استفاده ارتش جمهوری افغنستان در اختیار آنها قرار گرفته بود و مالکیت آنها هیچ گاه به دولت و ارتش وقت افغانستان منتقل نشده بود.
جاناتان هنیک، سفیر آمریکا در ازبکستان در روز ۲۶ اوت اعلام کرد که ایالات متحده و ازبکستان در مورد آینده این تجهیزات به توافق رسیدهاند.
آقای هنیک گفت: «این تجهیزات نظامی در ازبکستان باقی میمانند. این موضوع حل و فصل شده است. این تجهیزات هرگز دارایی افغانستان نبودند و متعلق به آمریکاییها هستند. ارتش افغانستان از آنها استفاده میکرد، اما ما مالکشان بودیم.»
در جریان تصرف کابل از سوی طالبان، ۵۸۵ نظامی افغان با این تجهیزات که شامل ۲۲ هواپیمای نظامی و ۲۴ هلیکوپتر از جمله امبرائر ایامبی ۳۱۴ سوپر توکانو، یواچ-۶۰ بلک هاوک، ام دی-۵۳۰، پیسی-۱۲ و ام آی-۱۷ بودند به صورت غیر قانونی وارد حریم هوایی ازبکستان شدند و در این کشور فرود آمدند.
وزارت دفاع طالبان در پاسخ به اظهارات سفیر آمریکا، توافق مزبور را «معامله» خواند و گفت: «هر نوع معامله در رابطه با سرنوشت هلیکوپترها و طیارههای افغانستان در ازبکستان، غیر قابل قبول است. با وضاحت اعلام می دارد که ایالات متحده امریکا حق اهدا و مصادره اموال مردم افغانستان را ندارد.»
وزارت دفاع طالبان همچنین از ازبکستان خواست که از «هر نوع معاملهای» در این مورد خودداری کرده و «با توجه به حسن همسایهداری تصمیم عاقلانه را پیش گرفته» و هلیکوپترها و هواپیماها را به طالبان تسلیم کند.
این در حالی است که مقامات ازبکستان اعلام کردند که این هواپیماها و هلیکوپترها دارایی ایالات متحده است و قابل رجعت به افغانستان نیست.
همچنین، در اوایل ماه جاری شرکت آمریکایی سیرا نوادا قراردادی را مبنی بر ارائه خدمات به شش هواپیمای پیلاتوس پیسی-۱۲ در ازبکستان به قیمت ۶۴.۲ میلیون دلار دریافت کرد. این هواپیماها بخشی از هواپیماهای آمریکایی مانده در ازبکستان هستند.
پولیتیکو در سپتامبر ۲۰۲۲ در گزارشی از احتمال واگذاری این هواپیماها و هلیکوپترها از سوی دولت آمریکا به ازبکستان و تاجیکستان در جهت «تعمیق روابط در مورد امنیت مرزها و مبارزه با تروریسم» خبر داد.