در گذشته بیشتر درآمدهای نفتی به طور مستقیم به ذخایر ارزی بانک‌های مرکزی کشورهای صادرکننده نفت می‌رفت. چرا که اکثر اعضای شورای همکاری خلیج فارس، ارزهای خود را به دلار گره زده‌اند. اما حالا به نظر می‌رسد ذخایر بانک‌های مرکزی به سختی رشد پیدا کرده است. پس این دولت‌ها با پول‌های نفتی خود چه می‌کنند؟
آگهیجنگها و تحریم‌ها، قیمت هیدروکربن‌ها را افزایش داده است، به این معنی که الان صادرکنندگان سوخت در پول شنا می‌کنند. در دوران قبلی رونق قیمت نفت، این کشورها از طریق بانک‌های مستقر در خارج از کشور، عواید به دست آمده را در بازارهای سرمایه غرب، خرید کالا و دارایی‌هایی نقدی هزینه می‌کردند.
پشت پرده این ماجرا، یک توافق نانوشته بود: ایالات متحده کمک نظامی ارائه می‌کند و از عربستان سعودی و دوستانش نفت می‌خرد، در ازای آن، آنها هم شکاف کسری حساب جاری با «عمو سام» را با دلارهای نفتی پر می‌کردند. اما این توافق در حال فروپاشی است. چرا که «عمو سام» اکنون دیگر خودش صادرکننده بزرگ نفت است و دیگر کمتر به یک شریک پاسدار نیاز دارد. از سوی دیگر، کشورهای حاشیه خلیج فارس که توسط آسیا اغوا شده‌اند و مشتاق اصلاح روابط با اسرائیل و اخیرا با ایران هستند، دیگر احساس نمی‌کنند که مجبور به جذب کاخ سفید هستند.
دوم آوریل، عربستان سعودی و متحدانش با تصویب کاهش تولید نفت خام به حدود ۴ میلیون بشکه در روز، معادل ۴ درصد از تولید جهانی، خشم ایالات متحده را برانگیختند. این اقدام آنها به افزایش قیمت‌ها کمک کرد. آنها همچنین دیگر احساس آزادی می‌کنند که می‌توانند از پول‌های نفتی خود هر طور که می‌خواهند استفاده کنند.
اکونومیست در این باره نوشت: «ما تخمین زده‌ایم که در سال ۲۰۲۲-۲۰۲۳ مازاد حساب جاری کشورهای نفتی خلیج فارس ممکن است به دو سوم یک تریلیون دلار برسد.» به گفته اکونومیست در حال حاضر سیستمی خارج از بانک‌های مرکزی بخش زیادی از این پول و عوایدی را دریافت می‌کنند.
اکونومیست برای اینکه مشخص کند این پول‌ها دقیقا کجا می‌رود، حساب‌های دولتی، بازارهای دارایی‌های جهانی و اتاق‌های معاملات شرکت‌هایی را که وظیفه سرمایه‌گذاری درآمدهای بادآورده را دارند را بررسی کرده است. بررسی‌های این موسسه نشان می‌دهد که دیگر پول کمتری به غرب برمی‌گردد. در عوض سهم فزاینده‌ای برای پیشبرد اهداف سیاسی در داخل و به دست آوردن نفوذ در خارج از این کشورها استفاده می‌شود و سیستم مالی جهانی را به یک سیستم غیرشفاف تبدیل خواهد کرد.
البته فقط خلیج فارس نیست که از این ثروت بادآورده لذت می‌برد. سال گذشته نروژ که صادرات گاز به اروپا را با کاهش عرضه روسیه، افزایش داد، رکورد درآمد ۱۶۱ میلیارد دلاری را شکست. درآمد نفتی این کشور در سال ۲۰۲۲ جهش ۱۵۰ درصدی نسبت به سال ۲۰۲۱ داشته است.
حتی روسیه تحت تحریم هم شاهد افزایش ۱۹ درصد درآمد و رسیدن آن به ۲۱۰ میلیارد دلار بود. اما با این حال، این کشورهای حاشیه خلیج فارس هستند که به دلیل هزینه‌های پایین تولید، ظرفیت مازاد و جغرافیای مناسب از این ماجرا سود می‌برند. شرکت مشاوره انرژی ریستاد، تخمین می‌زند که آنها ۶۰۰ میلیارد دلار از صادرات هیدروکربن در سال ۲۰۲۲ به جیب زده‌اند.
البته همه این کشورها در موقعیتی نیستند که واقعا سود ببرند. دولت‌های بحرین و عراق آنقدر دچار مشکلات اقتصادی هستند که حتی با سرازیر شدن درآمدهای بیشتر به سختی «وضعیت سر به سری» را خواهند داشت. در عوض، بیشتر این سود به چهار عضو بزرگ شورای همکاری خلیج فارس، یعنی کویت، قطر، امارات عربی متحده و عربستان سعودی تعلق می‌گیرد. «الکس اترا» استراتژیست ارشد شرکت «اگزانت» که یک شرکت «اطلاعات و داده» است، برآورد کرده مازاد حساب جاری این کشورها در سال ۲۰۲۲، ۳۵۰ میلیارد دلار بوده است. قیمت نفت نسبت به سال گذشته و وقتی که قیمت نفت برنت، معیار جهانی قیمت نفت به طور متوسط ۱۰۰ دلار در هر بشکه بود، کاهش یافته است. با این حال، با فرض اینکه قیمت نفت نزدیک به ۸۵ دلار باقی بماند آقای اترا بر این باور است که این چهار غول نفتی می‌توانند ۳۰۰ میلیارد دلار مازاد حساب جاری در سال ۲۰۲۳ به جیب بزنند. در این دو سال مجموعا ۶۵۰ میلیارد دلار درآمد برای این ۴ کشور به دست می‌آید.
به توییتر یورونیوز فارسی بپیوندید
در گذشته بیشتر این پول به طور مستقیم به ذخایر ارزی بانک‌های مرکزی می‌رفت. چرا که اکثر اعضای شورای همکاری خلیج فارس، ارزهای خود را به دلار گره می‌زنند. بنابراین آنها در زمان رونق، باید ارز را کنار بگذارند یا سرمایه‌گذاری کنند. اما الان به نظر می‌رسد ذخایر بانک‌های مرکزی به سختی رو به رشد است. پس این پول‌ها کجا رفته است؟
این پول‌ها کجا رفته است؟
میلیاردها دلار به دست آمده کجا رفته‌اند؟ تحقیقات اکونومیست نشان می‌دهد که این پول برای بازپرداخت بدهی‌های خارجی، قرض دادن به متحدان و به دست آوردن دارایی‌های خارج از کشور هزینه می‌شود.
به طور مثال به تازگی، در زمانی که آنکارا به دلیل زلزله اخیرش به پول نیاز داشت، عربستان اعلام کرد که ۵ میلیارد دلار در بانک مرکزی این کشور سپرده گذاری خواهد کرد. بر اساس برآورد «برد ستسر» از اتاق فکر شورای روابط خارجی، قطر و امارات عربی متحده و عربستان سعودی هر سه متعهد شده‌اند که در حراج آتی اوراق قرضه دولتی ترکیه شرکت کنند. قطر متحد دیرینه ترکیه است. عربستان سعودی و امارات هم تا این اواخر روابط سردی با ترکیه داشتند اما الان برای نفوذ بیشتر با هم رقابت می‌کنند. به گمان آنها فرصتی پیش آمده که تا بر رجب طیب اردوغان، رییس جمهوری این کشور برای انتخابات سخت پیش‌رو مسلط شوند.