در حالی که برخی از کشورهای اروپایی در قوانینی پوشش کامل سر و صورت را برای زنان ممنوع کرده بودند، حالا لزوم استفاده اجباری از ماسک، آن قوانین و محدودیتها را به چالش کشیده است.
آگهیهمزمان با شیوع بیماری همهگیر کووید-۱۹ ، سازمان جهانی بهداشت (WHO) -رفته رفته- به افرادی که سرفه یا عطسه میکنند، توصیه کرد با ماسک صورت خود را بپوشانند. در نتیجه، مقامات بسیاری از کشورها قوانینی صادر کردهاند که حکایت از لزوم استفاده از ماسک در محیط عمومی دارد. به عنوان مثال در فرانسه استفاده از ماسک در هنگام حضور در وسایل حمل و نقل عمومی اجباری شده است.
دولتها وظیفه دارند از کارگرانی که در معرض خطر ابتلا به ویروس کرونا در محیط کار هستند، محافظت کنند. این محافظت با اقداماتی چون استفاده از ماسک و سایر وسایل بهداشتی شخصی در دستور کار قرار گرفته است.
حالا این توصیهها در مورد پوشاندن صورت با ماسک، استدلالهای برخی دولتهای اروپایی که پیشتر پوشاندن صورت در اماکن عمومی را ممنوع کرده بودند، زیر سوال برده است.
از سال ۲۰۱۱، برخی کشورهای اروپایی قوانینی را تصویب کردهاند که بر اساس آن افراد از پوشاندن چهرههای خود در اماکن عمومی منع میشوند. از آن جمله میتوان به بلژیک، فرانسه، هلند، دانمارک و بلغارستان اشاره کرد. هدف این قوانین عمدتا ممانعت از پوشش صورت از سوی زنان مسلمانی است که از«نقاب» برای مخفی کردن چهره خود استفاده میکنند و به اشتباه در بسیاری از موارد «برقع» نامیده میشود.
«مباحثات» پیش از تصویب این قوانین بر پایه این مفروض بود که پوشش نقاب «مشکلساز» است. این اغلب به وضع قوانین تبعیض آمیز منجر میشود و بعنوان یک «اتحاد نامیمون» میان پوپولیست های دست راستی، گروههایی از فمنیستها و همچنین سکولارها در نظر گرفته می شود.
در اوت سال ۲۰۱۹، بوریس جانسون ، نخست وزیر انگلیس، زنان مسلمانی که صورت خود را میپوشانند را با «صندوقهای پستی» و همچنین «سارقین بانکی» مقایسه کرد. پس از انتقادهای فراوان نسبت به اظهارت آقای جانسون، سه ماه زمان برد تا او ازصحبتهای خود عذرخواهی کند. اما تنها سه هفته از اظهارات بوریس جانسون، سازمان غیردولتی Tell Mama گزارش داد اقدامات ضد اسلامی و اسلام هراسانه در بریتانیا ۳۷۵ درصد افزایش یافته است.
در کشورهای دیگر هم جریمه شدن زنان بابت پوشش کامل چهره یا مورد حملات نژاد پرستانه قرار گرفتن فقط بصرف پیاده روی در خیابان وجود داشته است. در سال ۲۰۱۷ و بر اساس نظرسنجی که آژانس «حقوق اساسی برای اتحادیه اروپا» انجام داد ۲۲ درصد زنان مسلمانی که در آن نظرسنجی شرکت کرده بودند، در هنگامی که پوشش نقاب یا روسری داشتهاند در خیابان توهین شنیدهاند.
حمایت برخی دادگاهها از چنین قوانینی ناامید کننده است. در یک پرونده قضایی عجیب، دادگاه حقوق بشر اروپا حکم کرد پوشیدن کامل چهره مخالف مفهوم «زندگی مشترک» است. هیچ قانون حقوق بشری قبول نمی کند به بهانه تعریف معیارهای زندگی مشترک، اقداماتی در جهت محدودکردن حقوق و آزادی بیان یا دین و عقیده افراد صورت گیرد.
تعریف حجاب کامل چهره به عنوان یک تهدید امنیتی یا در نظر گرفتن آن بعنوان نماد ظلم و ستم علیه زنان، با کلیشههای تبعیض آمیزی چون زنان مسلمان به دلیل دین و جامعه خود مجبور به انتخاب حجاب میشوند دیگر تکراری و نخنما شده است. ممنوعیت پوشش حجاب کامل خود یک محدودیت نامتناسب با حقوق اقلیت است. اقلیتی که موقعیتش در جامعه اغلب با دو مهفوم تبعیض و نژادپرستی عجین شده است.
در طی چند سال گذشته، قانونگذاران با پوشش کامل چهره در جریان تظاهرات ها هم مسله داشته اند. در هنگ کنگ جایی که سال گذشته جنبشهای اجتماعی و اعتراضی علیه دولت خیابانها را به اشغال خود در آوردند مقامهای رسمی پوشش ماسک را ممنوع کردند. در ادامه مقامهای پلیس فرانسه در آوریل ۲۰۱۹ صدها نفر را به همین خاطر وضع مقررات مشابه بازداشت کردند.
مقامات رسمی به ذهن و خرد جمعی القا کرده اند که تعداد زیادی از معترضان به مدد لباس ها و ماسک های سیاه دست به تخریب بانکها و مغازهها می زنند. با این حال، ماسکها امری حیاتی برای اعتراض در مناطقی هستند که نگرانیهای مشروعی درمورد استفاده از تکنولوژی شناسایی چهره وجود دارد. حفاظت از نظم عمومی ممنوعیتی بر پوشش ماسک را در هر تجمع اعتراضی توجیه نمیکند، آن هم بدون توجه به تهدیدات ملموسی که آنها نسبت به نظم عمومی ایجاد میکنند. ممنوعیت کامل، محدودیتی غیرمتناسب بر حق آزادی تجمع صلح آمیز و آزادی بیان است.
تفسیر نوع آداب و رسوم و رفتارها اغلب از یک قالب فرهنگی و اجتماعی که افراد در آن حضور دارند به دست میآید. تعصبات، کلیشهها و دگرسازی اغلب در چگونگی درک ما در عملکردهای متفاوت و خاص نقش دارند. دولتها و بخشهای بزرگی از جامعه در بسیاری از کشورها، «پوشش کامل چهره» را به عنوان یک تهدید برای امنیت و همچنین در مقام و سمبل نابرابری جنسیتی تعریف کردهاند.
با این حال، اینها فقط ساختهای اجتماعی و فرهنگی هستند و با گذشت زمان میتوانند تغییر کنند. بیماری همهگیر کووید-۱۰ نشان داد که چگونه این تصورات میتواند دچار اختلال شوند. سیاست گذاران باید از این فرصت برای منسوخ کردن قوانینی که حجاب کامل صورت را ممنوع می کند، استفاده کنند، همچنین ممنوعیت های تمام عیار برای پوشش ماسک در اعتراضات. گزینه دیگر این است که مردم برای مبارزه با کووید ۱۹ از ماسک استفاده کنند و در عین حال زنانی که برای پوشاندن صورت خود حجاب دارند یا همچنین افرادی که برای عدم شناسایی در تظاهرات صورت خود را پوشاندهاند، جریمه شوند.
عجیب آنکه ریاکاری و تبعیض در این شرایط نباید از دید ما پنهان بماند. آیا ماسک صورت برای مبارزه با ویروس واقعا تفاوت خاصی با «نقاب» دارد؟
*مارکو پرولینی، یک محقق منطقهای اروپا در سازمان عفو بینالملل است.
آگهی