مشاهدات مردمی و خبرنگاران، از اولین ساعات آغاز رایگیری تا پایان، در مناطق مختلف افغانستان نشان میدهد که مراکز رایدهی خلوت بوده است.
عده ای از پایتخت نشینان افغانستان میگویند در حالی روز شنبه به پای صندوقهای رای رفتند که هنوز هم از بحرانهای احتمالیِ پس از انتخابات، نگرانی جدی دارند.
در ساعات پایانی روز شنبه، شهر کابل تحت تدابیر شدید امنیتی، یک روز رای گیری سرنوشت ساز را به پایان رساند.
مشاهدات مردمی و خبرنگاران، از اولین ساعات آغاز رای گیری تا پایان، در مناطق مختلف افغانستان نشان میدهد که مراکز رای دهی خلوت بوده و از ازدحام جمعیت رای دهندگان خبری نبوده است. با این وجود غیر از ماموران حکومتی و طرفداران تیمهای انتخاباتی، عدهای از شهروندان نیز در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کردند.
مشاهدات ناظران انتخاباتی و گزارشهای کاربران در شبکههای اجتماعی نیز نشان میدهد که بسیاری از رای دهندگان در ساعات اولیه رای دهی، بهخاطر اینکه نامشان در سیستم رای نبوده است، بدون رای دادن به خانه بازگشتهاند. کمیسیون مستقل انتخابات ساعاتی پس از اعلام اشکالات در سیستم بیومتریک اعلام کرد که رای دهندهها حتی در نبود نامشان هم میتوانند رای دهند.
شبکههای اجتماعی افغانستان مملو از کاربرانی است که عکسهای روز انتخابات را با پستهای رنگارنگ به اشتراک گذاشتهاند. هواداران تعدادی از تیمهای انتخاباتی در شبکههای اجتماعی از مردم درخواست کرده بودند که اگر با تقلب انتخاباتی در مرکز رای دهی روبرو شدند، به شمارههای داده شده تماس بگیرند.
«از میانه راه منصرف شدم»
تصویر پیرمردی عصا به دست که با کمک نوۀ خردسالش به سمت صندوق رای میرفت، بهعنوان یکی از تصاویر الهام بخش در دوره قبلی انتخابات ریاست جمهوری در رسانههای بینالمللی و شبکههای اجتماعی افغانستان بازتاب وسیعی داشت.
آن پیرمرد که اکنون چند سالی میشود که از دنیا رفته، پدر علی حسین است؛ مرد میان سالی که در شهر کابل، یک بنگاه معاملات دارد. علی حسین در این دور از انتخابات ریاست جمهوری میخواست که در روند رای دهی شرکت کند اما بعد از اینکه به نزدیک مرکز رای دهی رسید، یکباره منصرف شد و بدون اینکه رای دهد، به خانه بازگشت.
او و چهار نفر از اعضای خانوادهاش در دوره قبلی انتخابات ریاست جمهوری شرکت کرده بودند. علی حسین به یورونیوز میگوید: «این دفعه هیچ کدام از اعضای خانوادهام میلی به شرکت در انتخابات نداشتند. رفتم مسجد اتفاق، دیدم تلاشی (بازرسی) زیاد است، با خودم فکر کردم به کی رای بدهم؟ عبدالله ما را (بازی) فریب داد. اشرف غنی هم کاری نکرد برای ما. ما دفعه پیش در انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری رفتیم، هیچ نتیجه نداد. حیف وقت آدم نکرده؟»
سرگذشت علی حسین، سرگذشت بسیاری از رای دهندگانی است که در این دور از انتخابات جایشان پای صندوقهای رای خالی است.
از دور گذشتۀ انتخابات ریاست جمهوری افغانستان در سال ۲۰۱۴ میلادی به عنوان یکی از جلوههای دموکراسی در یک و نیم دهه یاد میشد و باراک اوباما، رئیس جمهور پیشین ایالات متحده آمریکا از حضور گسترده مردم افغانستان (هفت میلیون رای دهنده) در مراکز رای دهی به عنوان یکی از دستاوردهای این کشور و جامعه جهانی در افغانستان یاد میکرد.
انتخابات ریاست جمهوری افغانستان طبق تقویم کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان، روز ششم میزان (مهر) برابر با ۲۸ سپتامبر برگزار شد. این انتخابات دو بار به تعویق افتاده بود. کمیسیون مستقل حقوق بشر و دفتر هیات نمایندگی سازمان ملل (یوناما) از طالبان خواسته بودند که از حملات به مراکز رای دهی خودداری کنند اما طالبان با رد این خواسته، تهدید کرده بودند که به مراکز رای دهی حمله خواهند کرد.
در ساعات اولیه رای دهی، گزارشهای رسیده به کمیسیون مستقل حقوق بشر، حکایت از حملات انفجاری و شلیک هاوان (خمپاره) به ۱۲ ولایت افغانستان داشت.
«با سربلندی رای ندادم»
نجیب عزیزی، یکی از پزشکان در شهر کابل است؛ او بعد از رای دادن، انگشت رنگ شدهاش را با مواد شوینده وایتکس پاک کرده است تا کسی نبیند. او به یورونیوز میگوید که با احساسی سرشار از خجالت در رای گیری شرکت کرده است و برای انتخاب نامزد مورد علاقهاش نرفته؛ بلکه برای حذف «کسی» رای داده است زیرا منافع کشور را در حذف وی میداند.
این پزشک با خانوادهاش برای رای دادن رفته است و نمیداند که اعضای خانوادهاش به کدام نامزدها رای دادهاند. او میگوید: «من از دل و جان رای ندادم. نتوانستم به کسی رای بدهم که قبول دارم. کسانی که مستحق رای بودند، شانس پیروزی نداشتند. ما پنج سال حکومتی را پشت سر گذاشتیم که دیگر نمیخواهیم، ما «خسته» و «برباد» هستیم. کسانی که در کشورهای دیگر رای میدهند، در بازگشت با سر بلندی میآیند اما ما نتوانستیم با سر بلندی رای دهیم.»
«روی رای من نمیتوانند تقلب کنند»
دبیرکل سازمان ملل متحد در بیانیهای خواستار تامین شفافیت در انتخابات ریاست جمهوری شده است تا همه رای دهندگان بتوانند از حق رای خود استفاده کنند و نظام دموکراتیک و همه شمول سیاسی افغانستان تحکیم یابد. وی تاکید کرده است که جایی برای تقلب، خشونت و تهدید در این انتخابات وجود ندارد.
رحمت الله رسا در انتخابات پارلمانی که سال گذشته میلادی برگزار شد، سه بار به مرکز رای گیری مراجعه کرده بود و در مرحله سوم موفق شد که رای دهد. او بر اساس این تجربه تصمیم گرفت که نزدیک ظهر با کمتر شدن جمعیت رای دهندگان به مرکز رای دهی کمتر برود و با معطلی کمتر رای دهد تا به این ترتیب احتمال مواجه شدن با ناامنیها در حین رای دهی کمتر شود اما خلاف انتظارش، صفی از رای دهندگان در مرکز رای گیری وجود نداشت. رحمت فارغ التحصیل رشته روابط بینالملل است و سه نفر از اعضای خانوادهاش در این دور از انتخابات ریاست جمهوری شرکت کردهاند.
او در گفتگو با یورونیوز میگوید: «تقلب در این دور از انتخابات هم وجود دارد اما مطمئنم که روی رای من نمیتوانند تقلب کنند. من برای ادای مسئولیت شهروندیم رای دادم، هر چند که احتمال زیادی وجود دارد که بعد از انتخابات، افغانستان به سوی بحران برود اما رای ندادن راه حل مشکل نیست.»
طبق گفتههای مسئولان کمیسیونهای انتخاباتی، حدود ۵ هزار مرکز رای در سراسر این کشور ایجاد شده و بیش از ۷۰ هزار نیروی امنیتی برای حفاظت از رایدهندگان و مراکز و محلهای رایدهی، مستقر شدهاند.
بر اساس تقویم کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان، در تاریخ ۲۷ میزان (مهر ماه) مشخص خواهد شد که از درون صندوقهای رای، کدام نامزد انتخاباتی بالاترین رای را بدست خواهد آورد.