عادی سازی احتمالی روابط کره شمالی با جامعه جهانی چه تاثیر بر توافق هسته‌ای با ایران خواهد گذاشت؟ آیا باز هم دست اروپایی‌های برای حمایت از برجام باز خواهد بود؟
آگهیبرای نخستین بار پس از پایان جنگ دو کره، رهبر کره شمالی قدم به خاک همسایه جنوبی گذاشت تا درباره خلع سلاح هسته‌ای شبه جزیره و برقراری صلح دائمی میان دو کشور با رئیس جمهوری کره جنوبی گفتگو کند.
چرا دیدار رهبران دو کره مهم است؟
از زمان جنگ دو کره بین سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۵۳ روابط دو کشور همواره دچار فراز و نشیب بود. کره جنوبی همسایه شمالی خود را تهدید جدی برای خود می‌داند و پیونگ یانگ نیز بر این باور است که سئول قصد دارد تا به هر طریقی پایه‌های قدرت خانواده کیم را متزلزل کند.
کره شمالی همسایه جنوبی خود را به همپیمانی با آمریکا متهم می‌کند و در مقابل سئول پیونگ یانگ را ناقض حقوق بشر می‌داند. کره شمالی به دلیل فعالیت‌های هسته‌ای و موشکی همواره از سوی جامعه جهانی مورد انتقاد قرار گرفته است. این کشور تقریبا هرگز وقعی به قطعنامه‌های شورای امنیت مبنی بر توقف توسعه سلاح‌های هسته‌ای نگذاشته است.
این بی تفاوتی باعث شد تا جامعه جهانی تحریم‌های سنگینی علیه پیونگ یانگ اعمال کند. بر اینها باید مجازات‌های آمریکا را نیز افزود. روابط پیونگ یانگ و واشنگتن آنچنان آشفته شد که جورج بوش، رئیس جمهوری اسبق آمریکا در سال ۲۰۰۳ کره شمالی را همراه با ایران و عراق «محور شرارت» خواند.
اما روابط دو کشور در دو سال گذشته به بدترین وضعیت خود رسید. تا جایی که دو کشور تا پای مخاصمه نظامی نیز پیش رفتند و رهبران دو طرف به طور مستقیم یکدیگر را مورد عتاب قرار دادند.
تحریم، تهدید، مذاکره
آزمایش‌های موشکی و هسته‌ای کره شمالی در سال‌های اخیر موجب شد تا شورای امنیت و آمریکا تحریم‌های فلج کننده‌ای علیه پیونگ یانگ وضع کنند و عملا مبادلات تجاری میان این کشور و حامیان اصلی‌اش یعنی چین و روسیه را به کمترین میزان خود برسانند؛ مجازات‌هایی که اقتصاد متزلزل کره شمالی را بیش از هر زمان دیگری به زانو درآورد.
به نظر می‌رسد که این فشارها باعث شد تا کره شمالی عملا به فکر تغییر رویکرد بیفتد و راه دوستی در پیش گیرد.
مهمترین و نخستین فرصت، زمانی بود که کره جنوبی میزبان المپیک زمستانی شد. به همین مناسبت خواهر رهبر کره شمالی به جنوب شبه جزیره سفر کرد تا سفیر دوستی میان دو کشور شود. این نخستین و موثرترین گام پیونگ یانگ برای عادی سازی روابط با جامعه جهانی بود.
پس از آن نیز در اقدامی غیرمنتظره رهبر کره شمالی برای مذاکره با آمریکا اعلام آمادگی کرد، از آن مهمتر وقتی بود که موضوع دیدار میان کیم جونگ اون و دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا مطرح شد. موضوعی که اصلا انتظار آن نمی‌رفت.
در همین اثنا بود که پیونگ یانگ گفت که حاضر است به برنامه موشکی و هسته‌ای خود پایان دهد. اما هنوز راه زیادی تا عادی شدن روابط باقی مانده است. به ویژه آنکه آمریکا بارها تاکید کرده است که در شرایط کنونی تحریم‌های پیونگ یانگ برقرار می‌مانند.
به همین دلیل به نظر می‌رسد دیدار کیم جونگ اون برای دیدار با رئیس جمهوری کره جنوبی گام مهمی در راه اعتمادسازی باشد. اگر چه هنوز راه زیادی برای جلب اعتماد جامعه جهانی باقی مانده است. با این وجود سوالی که اهمیت اساسی دارد این است که کره شمالی تا کجا حاضر به همراهی با جامعه جهانی است؟
معضلی به نام حقوق بشر
حتی اگر پیونگ یانگ حاضر به رعایت قطعنامه‌های شورای امنیت و توقف برنامه‌های هسته‌ای و موشکی خود باشد تکلیف حقوق بشر چه خواهد شد؟
آیا جامعه جهانی حاضر است که پیونگ یانگ را برای رعایت حقوق اساسی شهروندانش تحت فشار بگذارد یا کشورها ترجیح می‌دهند این موضوع را به نفع خلع سلاح، حداقل به طور موقت مسکوت بگذارند؟ و آیا اساسا کره شمالی برای عادی سازی روابط با جهان حاضر است دیوار آهنینی را که به دور کشور کشیده بشکند؟ در این صورت تکلیف حکومت خانواده کیم چه خواهد شد؟
حقوق بشر مهمترین سد راه عادی شدن روابط کره شمالی و جامعه جهانی است. به نظر می‌رسد حتی اگر پیونگ یانگ برنامه‌های هسته‌ای و موشکی‌اش را کنار بگذارد، حاضر نیست که منافع سیاسی خانواده کیم را به خطر بیاندازد.
به همین دلیل مشخص نیست که سرانجام مذاکرات کره شمالی با جامعه جهانی به کجا خواهد رسید و آیا اساسا این گفتگوها نتیجه فوری و مشخصی خواهد داشت؟
آمریکا؛ تنش‌زایی و تنش زدایی
برجام یکی از مهمترین دستاوردها دیپلماتیک عصر حاضر است. توافقی که پس از مذاکرات طولانی و فراز و نشیب‌های فراوان به دست آمد. در سال ۲۰۱۵ تقریبا تمام کشورها، بجز اسرائیل و برخی کشورهای عربی، از برجام حمایت کردند و رعایت آن را تضمینی برای صلح و امنیت بین الملل دانستند. توافق هسته‌ای، بی شک، یکی از مهمترین دستاوردهای سیاست خارجی دولت باراک اوباما بود و یکی از مهمترین توافق‌های اتحادیه اروپا بود.
اما برجام برای دونالد ترامپ نه تنها اتفاق خوشایندی نبود بلکه توافقی «احمقانه و دیوانه‌وار بود.» آقای ترامپ از همان دوران مبارزه انتخاباتی تهدید کرده بود که به برجام پایان خواهد داد.
کشورهای اروپایی و به ویژه دفتر روابط خارجی اتحادیه اروپا تلاش‌های زیادی انجام دادند تا این توافق برقرار بماند. سفر امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه به آمریکا و در پی آن دیدار آنگلا مرکل با آقای ترامپ در همین راستا و با هدف قانع کردن او برای ماندن در برجام بود.
آگهی
فدریکا موگرینی، مسئول روابط خارجی اتحادیه اروپا نیز بارها تاکید کرده است که هیچ جایگزینی برای برجام وجود ندارد.
یکی از مهمترین استدلال‌های اروپایی‌ها و حتی جریان میانه‌رو در آمریکا این بود که باید به توافق‌های چند جانبه احترام گذاشت. به گفته این گروه نقض توافق با ایران، کره شمالی را نسبت به هرگونه مذاکره بدبین می‌کند و باعث می‌شود که پیونگ یانگ تمایلی به توافق با غرب نداشته باشد.
حال سوالی که پیش می‌آید این است که مذاکرات آمریکا با کره شمالی و یا یک توافق احتمالی با پیونگ یانگ نقض این استدلال نیست؟ هنوز نمی‌توان به طور قاطع پاسخ این سوال را دریافت.
آمریکا، کره شمالی و مذاکرات بی‌نتیجه
این نخستین بار نیست که کره شمالی و آمریکا پای میز مذاکره می‌روند.
در سال ۱۹۹۸ هنگامی که آمریکا، کره شمالی را به فعالیت‌های مخفیانه هسته‌ای متهم کرد، پیونگ یانگ تلاش کرد تا مشکل را از راه دیپلماتیک حل کند و به بازرسان آمریکایی اجازه داد تا از سایت مشکوک به فعالیت غیرقانونی هسته‌ای دیدار کنند.
آگهی
نهایتا در سال ۲۰۰۰ دولت بیل کلینتون بیانیه‌ای منتشر کرد که در آن گفته بود که فعالیت غیرقانونی در سایت مورد نظر مشاهده نشده است. در همین زمان بود که مذاکرات دوجانبه آغاز شد اما تغییر دولت در آمریکا و حضور جورج بوش در کاخ سفید معادلات را متحول کرد.
هنوز دو سال از روی کار آمدن بوش پسر نگذشته بود که آمریکا، کره شمالی را «محور شرارت» خواند. از همان زمان ماه عسل دو کشور تمام شد و روابط واشنگن و پیونگ یانگ رو به تیرگی گذاشت.
حتی گفتگوهای شش جانبه پکن با حضور کره شمالی، کره جنوبی، چین، روسیه، ژاپن و آمریکا در سال ۲۰۰۳ و مذاکرات بعدی در سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ نیز گره‌ای از مشکل نگشود و روابط دو کشور سردتر از گذشته شد.
با این وجود به نظر می‌رسد دونالد ترامپ تمایل دارد میراثی همچون میراث باراک اوباما برجای بگذارد. آقای اوباما در طول ریاست جمهوری‌اش دو اقدام تاریخی در زمینه سیاست خارجی انجام داد: توافق هسته‌ای با ایران و عادی سازی روابط با کوبا.
حال باید دید رئیس جمهوری کنونی آمریکا می‌تواند به بحران ۶۵ ساله کره پایان دهد. در این صورت آیا همچنان دست اروپایی‌ها برای حفظ برجام باز خواهد ماند؟
آگهیپمپئو، کلید روابط کره و پایان برجام؟
مایک پمپئو، وزیر خارجه جدید آمریکا می‌تواند نقش کلیدی در پایان توافق هسته‌ای با ایران و بهبود روابط با کره شمالی را بازی کند. وی حدود یک ماه پیش در آستانه عید پاک به کره شمالی رفت و با کیم جونگ اون دیدار کرد.
این خبر را سارا سندرز، سخگوی کاخ سفید اعلام کرد و عکس‌هایی از این ملاقات نیز در توییتر وی منتشر شد. هنوز جزئیات این ملاقات مشخص نیست اما به نظر می‌رسد دو طرف درباره دستور مذاکرات آینده رهبران کره شمالی و آمریکا گفتگو کرده‌اند.
آقای پمپئو از روز پنجشنبه به وزارت خارجه آمریکا منصوب شده و قرار است از این پس سکان سیاست خارجی را در دست بگیرد و سیاست‌های کلان را تدوین کند.
او پیش از رسیدن به این سمت فعالیت خود را برای مذاکره با کره شمالی آغاز کرده و اعزام او به کره شمالی نشان می‌دهد که دونالد ترامپ عزم خود را برای مذاکره جدی با پیونگ یانگ جزم کرده است.
از سوی دیگر وزیر خارجه جدید آمریکا روز جمعه به بروکسل رفت تا در نشست وزیران خارجه سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو شرکت کند.
آگهیوی قرار است پس از بروکسل به عربستان، اسرائیل و اردن سفر کند و مساله برجام از جمله موضوع‌هایی خواهد بود که در دیدار با مقامات این کشورها درباره آن گفتگو خواهد شد.
به این ترتیب به نظر می‌رسد که آقای پمپئو در همین ابتدای کار روابط با کره شمالی و توافق هسته‌ای با ایران را در دستور کار خود قرار داده است.