دسترسی آزاد به اینترنت در جهان؛ نگاهی به وضعیت ایران
نظرها
بنا بر گزارش منتشر شده توسط سازمان غیردولتی «Freedom House» مستقر در واشنگتن، آزادی‌های اینترنتی در سال ۲۰۱۷ میلادی در سراسر جهان کاهش و تلاش دولتها برای دستکاری اطلاعات در رسانه‌های اجتماعی بطور قابل توجهی افزایش یافته است.
در این تحقیق، دسترسی آزادانه به اینترنت در ۶۵ کشور بررسی شد. نتایج نشان داد که در سال جاری میلادی میزان این دسترسی در حدود نیمی از این کشورها کاهش یافته است.
همچنین از مجموع کل کاربران مطالعه شده در این تحقیق، کمتر از یک چهارم از آنها در کشورهایی با دسترسی مناسب به اینترنت زندگی می‌کنند. یعنی در کشورهایی که هیچ مانع قابل توجهی مقابل شهروندانش برای دسترسی به اطلاعات قرار نمی‌دهد، برای دریافت و انتشار اطلاعات محدودیتهای سخت اعمال نمی‌کند، حقوق کاربران را بطور جدی نقض نمی‌کند و انتشار اطلاعات نیز پیامدهای ناعادلانه برای شهروندان به همراه ندارد.
بر اساس بررسی‌های این موسسه، از سال ۲۰۰۹ میلادی تا کنون تعداد دولتهایی که تلاش می‌کنند بحث‌های آنلاین را کنترل کنند، همواره رو به افزایش بوده اما در سال‌های اخیر این عملیات بطور قابل توجهی گسترده‌تر و پیچیده‌تر شده است.
در این باره چین و روسیه پیشگام بوده‌اند و بیش از یک دهه است که استفاده از روش‌های مخفی برای تحریف اطلاعات یا جلوگیری از انتشار آنها را آغاز کرده‌اند اما به نظر می‌رسد در حال حاضر این معضل، جهانی شده است.
تکنیکهای دستکاری اطلاعات و اعمال محدودیت در انتشار و دریافت آنها نقش مهمی را در انتخابات دست‌کم ۱۸ کشور جهان در سال جاری میلادی ایفا کرده است و منجر شده تا توانایی شهروندان برای انتخاب رهبران خود بر اساس اخبار درست و استدلال های معتبر، بطور قابل توجهی کاهش یابد.
این نفوذ و دستکاری، هم در داخل کشورها برای حفظ قدرت و کنترل مردم انجام شده است و هم در خارج از کشور برای اعمال نفوذ در دیگر کشورها.
برخلاف روش‌های مستقیم سانسور از جمله مسدود کردن وبسایت یا دستگیری فعالان اینترنتی، شناسایی محتواهای دستکاری‌شدۀ وبسایتها دشوار است و با توجه به پراکندگی وسیع اخبار جعلی و به خدمت گرفتن گستردۀ نیروی انسانی و ربات برای انجام این کار، مبارزه با آن نیز سخت‌تر است.
گسترش این تکنیکها اثرات ویرانگری بر دموکراسی و فعالیتهای مدنی دارد.
تداوم تبلیغات دولتها در رسانه‌های مجازی و استفاده از رباتها برای تحریک مخالفان یا گسترش فرقه‌گرایی، به تدریج پشتیبانی مردمی لازم برای حمایت از سیاستهای دولتی را ایجاد و گروههای مستقل و شهروندان عادی را از دیگر بخش‌های جامعه جدا می‌کند. به این ترتیب دولتها با تقویت ادراکات دروغگین در شهروندان، این توانایی را پیدا می‌کنند که به توجیه سرکوب مخالفان سیاسی خود بپردازند و بدون بحث و چالش، تغییرات ضددموکراتیک را در قوانین ایجاد کنند.
بر اساس این مطالعه، دستکاری در محتوای آنلاین باعث شده است که برای هفتمین سال پیاپی سطح آزادی‌های اینترنتی بطور قابل توجهی در جهان کاهش یابد. در این مدت میزان اختلالات در سرویس اینترنت تلفن‌های همراه، همچنین حملات تکنیکی و فیزیکی به مدافعان حقوق بشر و رسانه‌های مستقل نیز افزایش یافته است.
بر اساس این گزارش ونزوئلا، فیلیپین و ترکیه در میان ۳۰ کشوری بودند که دولتهای آنها در این سال با استخدام نیرو به گسترش دیدگاههای دولتی، هدایت مردم بر اساس برنامه‌ریزی‌های مشخص و مخالفت با منتقدان دولت در رسانه‌های اجتماعی می‌پرداختند.
بیشتر بخوانید: کدام کشور رکورددار مصرف اینترنت است؟
دسترسی آزاد به اینترنت در ایران
ایران یکی از بدترین کشورهای جهان در موضوع دسترسی به اینترنت است؛ با این وجود در سال گذشته شرایط کمی بهبود یافت که علت اصلی آن سرمایه‌گذاری در زیرساختها بوده است. به این ترتیب فعالان اینترنتی این کشور توانستند نقش مهمی را در کارزار انتخابات ریاست جمهوری ایفا کنند.
سرعت دسترسی به اینترنت نیز پیشرفت قابل توجهی داشته اما همچنان کند است.
بنا بر این گزارش، بسیاری از پیشرفتهای اینترنتی در دوران ریاست جمهوری حسن روحانی انجام شده است.
در این دوره بودجۀ وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به بالاترین میزان خود در تمام این سالها رسید که افزایش سرمایه‌گذاری‌ها را هم در بخش زیربنایی و تسهیل دسترسی و هم در بخش سانسور به همراه داشت.
از نتایج مثبت سرمایه‌گذاری در زیرساختها، گسترش ارتباطات اینترنتی در مناطق روستایی بوده است. بنا بر اعلام وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بیش از ۷۲ هزار روستا در طول چهارسال اول فعالیت دولت حسن روحانی به اینترنت با سرعت بالا وصل شده‌اند. آمارهای رسمی ادعا می‌کنند که پیش از آن هیچ روستایی به اینترنت با سرعت بالا متصل نبوده است.
شرکتهای خصوصی و همچنین شرکتهایی که به نوعی از حمایتهای دولتی برخوردارند نیز به دنبال جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی در این موضوع بودند. از جمله اینکه در ماه می سال ۲۰۱۷ میلادی اعلام شد که قرار است شرکت «MTN» از آفریقای جنوبی مبلغ ۲۹۵ میلیون دلار را برای سرمایه‌گذاری در ساخت شبکه‌های فیبر نوری در شهرهای تهران، کرج، قم، تبریز، شیراز، اصفهان، اهواز و مشهد اختصاص دهد.
در دوران ریاست جمهوری آقای روحانی پهنای باند اینترنت ایران از ۷۲۴ به ۴ هزار گیگابایت در ثانیه افزایش یافت و قرار است این پهنای باند تا پایان سال به ۱۲ هزار گیگابایت برسد. با این وجود هم علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران و هم پارلمان این کشور به دولت در موضوع افزایش پهنای باند اینترنت قبل از راه اندازی «شبکه ملی اطلاعات» هشدار داده‌اند.
با وجود پیشرفتهای فنی، از سال ۲۰۰۹ میلادی به اینسو در موضوع آزادی دریافت اطلاعات اینترنتی محدودیتهای گسترده‌ای اعمال شده است.
دولت بر گسترش «شبکه ملی اطلاعات» اصرار دارد و بر این اساس به سرویس‌های ارائه دهندۀ خدمات اینترنتی (ISPs) دستور داده است تا بهای اینترنت را برای کاربرانی که مایل به استفاده از این شبکه یا «اینترنت حلال» هستند ۵۰ درصد کاهش دهند. این مشوق مالی بخشی از یک استراتژی کلی برای انتقال تمام ترافیک اینترنتی ایران به شبکۀ طراحی شده داخلی است تا به راحتی بتوان آن را سانسور و بر آن نظارت کرد.
شبکه‌های اجتماعی مانند فیسبوک، یوتیوب و توییتر و بسیاری از وبلاگها همچنان مسدودند اما شبکه‌های جدیدتر مانند تلگرام و اینستاگرام قابل دسترسی هستند. با این وجود اداره کنندگان صفحاتی همچون تلگرام و اینستاگرام بشدت تحت نظر نیروهای امنیتی هستند. نیروهای امنیتی در زمان انتخابات ریاست جمهوری ایران دست کم ۱۲ نفر از مدیران کانال‌های اصلاح طلب تلگرام را بازداشت کردند.
سانسور بطور قابل توجهی دیده می‌شود و دستورات در موضوع سانسورها بسیار سیاسی باقی مانده است. هم سایتهای محافظه‌کاران و هم اصلاح‌طلبان باید از دستورالعمل‌های سختگیرانه‌ای که در موضوع سانسور و چگونگی گزارش موضوعات سیاسی، اجتماعی و بین‌المللی به آنها ابلاغ شده است، تبعیت کنند.
مقامات ایران دسترسی به هزاران وبسایت را که بویژه حاوی اخبار بین‌المللی، اخبار مخالفان، اقلیت‌های قومی و مذهبی و گروههای فعال در زمینه حقوق بشر هستند محدود کرده‌اند. خودسانسوری نیز بسیار فراگیر است و اعلام آزادانۀ داشتن فعالیت در دنیای اینترنت به ندرت دیده شده و محتاطانه انجام می‌شود.
ایران همچنان یک محیط خطرناک برای کاربران اینترنت است و قوانین ایران مجازاتهای شدیدی را برای متخلفان در این زمینه در نظر گرفته است.