پس از انتشار خبر مرگ ملا اختر منصور در جریان بمباران پهپادهای آمریکایی در خاک پاکستان، اسلام آباد اعلام کرد که در نزدیکی خودروی منفجر شده رهبر پیشین طالبان، پاسپورتی با هویت جعلی پیدا کرده که متعلق به اختر منصور بوده و وی در زمان حمله، در حال بازگشت از ایران بوده است.
حسین جابر انصاری، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در واکنش به این ادعا گفت: «مراجع ذیربط جمهوری اسلامی رد میکنند که چنین فردی در چنین تاریخی از مرز ایران وارد پاکستان شده باشد.» جملاتی که حاکی از آن است که وزارت امور خارجه، احتمال رفت و آمد مالک این گذرنامه به ایران را کلا رد نکرده است.
در روزهای گذشته و همزمان با انتخاب رهبر جدید طالبان و ادامه حملات این گروه علیه اهداف نظامی و غیرنظامی در خاک افغانستان، گمانهزنیها درباره سیاست ایران در این کشور، افزایش یافته است. تهران هفته گذشته میزبان روسای جمهور هند و افغانستان، دو دشمن اصلی پاکستان در منطقه بود. ایران همواره اعلام میکند که خواستار افغانستانی آرام و با ثبات است و آرامش در قلمروی همسایه شرقی را به نفع خود میداند. با این حال برخی کارشناسان بر این باورند که ادامه حضور نظامی ایالات متحده آمریکا در افغانستان و خطر گسترش داعش در مرزهای شرقی این کشور، حاکمان ایران را به اتحاد تاکتیکی با طالبان کشانده است. با کاهش نقش نظامی ناتو در افغانستان، به نظر میرسد هراس از خلافت دولت اسلامی در افغانستان – که داعش نام ولایت خراسان را بر آن گذاشته- مهمترین عامل همکاری تهران با دشمن دیرینه خود است.
Experts on #Afghanistan tell
AlMonitor</a> that <a href="https://twitter.com/hashtag/Iran?src=hash">#Iran</a> played a complicated game with the Afghan militant group <a href="https://t.co/w9St9IWfDV">https://t.co/w9St9IWfDV</a></p>— Al-Monitor (
AlMonitor) June 1, 2016
تهدید داعش در افغانستان
داعش برای نخستین بار در ژانویه سال ۲۰۱۵ در افغانستان اعلام موجودیت کرد. گزارشهای پنتاگون شمار اعضای این گروه در افغانستان را حداکثر بین هزار تا سههزار نفر برآورد میکنند. با این حال، به نظر می رسد ایران و روسیه تهدید داعش را در همسایگی خود بسیار جدیتر میبینند.
بارنت روبین، یکی از مشاوران عالیرتبه دولت باراک اوباما در امور پاکستان و افغانستان در این مورد به المانیتور گفت: «آنچه در گفتوگو با ایرانیان در موقعیتهای مختلف فهمیده ام این است که ایران نسبت به ایالات متحده آمریکا، تهدید داعش در افغانستان را بسیار جدیتر ارزیابی میکند.» به عقیده آقای روبین روسیه هم در این مورد با ایران اتفاق نظر دارد. ولادیمیر پوتین سال گذشته در جریان دیدار با حامد کرزی، رئیسجمهوری پیشین افغانستان، نگرانی خود را از حضور داعش در ۲۵ ولایت این کشور ابراز کرده و خطر این گروه را از طالبان جدیتر توصیف کرده بود.
ولادیمیر پوتین: داعش در ۲۵ ولایت افغانستان حضور دارد
عملکرد داعش در سوریه و عراق نشانگر آن است که دولت اسلامی، حضور جریانهای اسلامگرای دیگر را در سرزمینهای خود نمیپذیرد. سال گذشته، گزارشهایی از برخورد جنگجویان طالبان با داعش بهویژه در ولایت ننگرهار (در شرق) منتشر شد. برخی ناظران بر این باورند که ایران اختلافات سالهای گذشته خود با طالبان را کاهش داده و میخواهد از این گروه برای محدود کردن عملیات داعش در افغانستان و ایمن کردن مرزهای شرقی خود استفاده کند. به گزارش فارین پالیسی، فرانتس-میشل ملبین، نماینده ویژه اتحادیه اروپا در افغانستان در این باره گفت: «ایران پیشاپیش ایمن سازی مرزهای شرقی خود با افغانستان را در برابر نفوذ داعش آغاز کرده است. [این کشور] برای ایجاد یک منطقه حائل با جنگسالاران و طالبان در مرزهای خودشان همکاری میکند.» آقای ملبین که دائما با مقامهای عالیرتبه ایرانی ملاقات میکند، معتقد است که تهران، نگرش سنتی درباره دشمن دیرینه خود در افغانستان را تغییر داده است و علت این دگرگونی هم چیزی جز مقابله با داعش و البته عربستان سعودی نیست. وی میگوید: «اگر داعش در مرزهای شرقی ایران رشد کند، مقامهای ایرانی احساس خواهند کرد که عربستان جبهه جدیدی را در برابرشان گشوده است.» یک کارشناس امور افغانستان، بدون ذکر نام به فارین پالیسی گفته است که منطقه حائل مورد نظر ایران از ولایت هلمند در جنوب آغاز شده و تا قندوز در شمال افغانستان ادامه مییابد؛ منطقهای که طالبان در آن حضور پررنگی دارد.
دو مقام غربی، که نخواسته اند نامشان فاش شود به یوچی درایزن، خبرنگار نشریه فارین پالیسی گفته اند که ایران از مرزهای شرقی خود به طالبان، مقادیر محدودی اسلحه سبک، مهمات و پول میدهد. به نظر این دو مقام، کمکهای ایران بازی را به نفع طالبان تغییر نمیدهد، اما بیمعنی هم نیست.
در حالی که دولت وحدت ملی افغانستان برای کشاندن طالبان به میز مذاکره کماکان ناکام مانده است، باید دید آیا مرگ ملا اختر منصور وضعیت افغانستان را پیچیدهتر از پیش میکند؟ و آیا با فرض صحت همکاری ایران با شورشیان طالبان، مقامهای تهران کماکان برای حفاظت از مرزهای شرقی خود، ائتلاف با جنگسالاران افغان را ادامه میدهند؟