نشست «گسترش اتحادیه اروپا» که روز سه‌شنبه ۳ نوامبر (۱۲ آبان) در بروکسل توسط شبکه یورونیوز برگزار شد، بر نقش ژئوپولیتیکی پیوستن کشورها به اتحادیه در دورانی پرآشوب و با رشد اقتدارگرایی جهانی تاکید داشت.
در همان ابتدای اجلاس آنتونیو کوستا، رئیس شورای اروپا، با سخنرانی پرشور خود خواستار تشکیل اتحادیه‌ای «بزرگ‌تر، ایمن‌تر و نیرومندتر» شد و پیوستن کشورهای جدید را «بهترین سرمایه‌گذاری برای آینده‌ای مشترک» توصیف کرد.
او گفت: «اتحادیه اروپا باید تصمیم بگیرد که آیا می‌تواند باز هم وقت از دست بدهد یا نه، و آیا آماده تحول و انطباق با واقعیت‌های ژئوپولیتیکی کنونی هست یا خیر. باور راسخ من این است که اروپا نباید به موزه‌ای از شکوه گذشته بدل شود.»
دموکراسی در برابر خودکامگی
این دوگانه را ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، در سخنرانی ویدئویی خود از خط مقدم جنگ خلاصه کرد.
او با بیان این‌که عضویت در اتحادیه اروپا «تضمین امنیتی» در برابر «امپریالیسم جدید روسیه» است، گفت: «اوکراین انتخاب کرده که عضو اتحادیه اروپا باشد؛ به‌خاطر حس مشترک زندگی، آزادی، دموکراسی و انسانیت. ما امروز برای همین‌ها می‌جنگیم: برای سرزمینمان، خانه‌هایمان و حقوق و آزادی‌های کشورمان.»
پس از او مایا ساندو، رئیس‌جمهور مولداوی کشوری که هدف اصلی نفوذ ترکیبی کرملین است، هشدار داد که اگر اتحادیه اروپا وعده گسترش خود را عملی نکند، باید بهای سنگینی بپردازد.
وی اضافه کرد: «نباید اجازه داد کشورهایی به ابزار دست رژیم‌های اقتدارگرا علیه اتحادیه اروپا تبدیل شوند. این اتفاق خواهد افتاد اگر چشم‌انداز واقعی عضویت در اتحادیه وجود نداشته باشد.»
از رکود تا بیداری
برای سال‌ها سیاست گسترش اتحادیه در حاشیه مانده بود، چرا که کشورهای عضو سرگرم بحران مالی، بیکاری، نابرابری اجتماعی، همه‌گیری کرونا و رقابت چین بودند.
اما تهاجم تمام‌عیار روسیه به اوکراین در ۲۰۲۲ ورق را برگرداند. درخواست‌های هم‌زمان کی‌یف و کیشینائو برای عضویت، رهبران اروپایی را وادار کرد تا تعصب‌های قدیمی نسبت به گسترش را بازنگری کنند.
ادی راما، نخست‌وزیر آلبانی، در سخنرانی آنلاین خود گفت: «متأسفانه لازم بود تجاوز نظامی در خاک اروپا رخ دهد تا بروکسل از خواب بیدار شود. اکنون شتابی تازه پدید آمده است، امیدوارم این شتاب از میان نرود.»
«اتحاد دوباره اروپا»
در سه سال گذشته پیشرفت محسوسی دیده شده است: اوکراین، مولداوی، گرجستان و بوسنی و هرزگوین همگی وضعیت نامزدی دریافت کرده‌اند.
مقدونیه شمالی و آلبانی رسما مذاکرات عضویت را آغاز کرده‌اند و مونته‌نگرو همچنان پیشروترین نامزد باقی مانده است.
اما این روند تازه، همراه با امید، ناامیدی و خشم نیز به همراه داشته است.
حق وتوی مجارستان بر عضویت اوکراین، پرسش‌های دشواری درباره سازوکار تصمیم‌گیری در اتحادیه و ماهیت شایسته‌محور فرآیند گسترش ایجاد کرده است.
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
با وجود آنکه کی‌یف همه شرایط قانونی و فنی را برای آغاز مذاکرات برآورده کرده، مخالفت بوداپست عملا آن را متوقف کرده و مولداوی را نیز در وضعیت بلاتکلیفی قرار داده است.
در همین حال بلغارستان بر سر تاریخ، هویت ملی و زبان، مسیر مقدونیه شمالی را مسدود کرده است.
هریستیان میکوسکی، نخست‌وزیر این کشور، در نشست یورونیوز گفت: «اگر کسی بخواهد کشوری را که می‌خواهد عضو شود تحقیر کند، چرا دیگران سکوت کنند؟ این رفتار طبیعی نیست.»
با این حال او تاکید کرد که مقدونیه شمالی با وجود «تمام تحقیرها و سرخوردگی‌ها» به مسیر خود پایبند است و پیش‌بینی کرد که گسترش اتحادیه در نهایت به «اتحاد دوباره قارهٔ اروپا» منجر خواهد شد.
فشار برای انتخاب سیاسی
برخی کشورها نیز به‌دلیل عملکرد خود در مسیر عضویت عقب افتاده‌اند.
صربستان به‌خاطر عقب‌گرد در حاکمیت قانون، آزادی بیان و مبارزه با فساد مورد انتقاد بروکسل قرار گرفته است.
الکساندر ووچیچ، رئیس‌جمهور صربستان، نیز بابت امضای توافق تجارت آزاد با چین، خودداری از اعمال تحریم علیه روسیه و شرکت در رژهٔ نظامی روز ۹ مه در مسکو با انتقاد روبه‌رو شده است.
او در سخنرانی خود گفت: «من به خاطر گفت‌وگو با کسی از خودم دفاع نمی‌کنم. باید همه ملاحظات و خواسته‌های اتحادیه اروپا را در نظر بگیریم. صربستان به مسیر اروپایی خود پایبند است و آن را با جدیت دنبال خواهد کرد.»
در پاسخ، مارتا کوس، کمیسر اروپایی امور گسترش، از صربستان خواست که موضع خود را روشن کند: «حمایت از رژیمی روسی که در اوکراین مردم را می‌کشد و نپذیرفتن تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه روسیه، این‌ها چیزهایی هستند که دیگر نمی‌توان تحمل کرد. همه ما باید انتخابی ژئوپولیتیکی انجام دهیم.»