گزارش تازه موسسه تونی بلر درباره حفظ رقابت اروپا در عصر هوش مصنوعی: اصلاح مقررات و بازار سرمایه، تقویت رایانش و انرژی و صادرات زیرساخت دولت دیجیتال اروپا.
این مطلب در اصل در EU Tech Loop منتشر شده‌است و بخشی از یک همکاری با یورونیوز است. دیدگاه‌های مطرح‌شده در این مقاله متعلق به نویسنده است و به‌هیچ‌وجه موضع تحریریه یورونیوز را نمایندگی نمی‌کند.
این هفته، همزمان با اینکه رهبران اروپایی در برلین درباره مفهوم حاکمیت دیجیتال اروپا بحث می‌کردند، موسسه تونی بلر برای تغییر جهانی (TBI) یک گزارش «اروپا در عصر هوش مصنوعی: چگونه رهبری فناوری می‌تواند رقابت‌پذیری و امنیت را تقویت کند» منتشر کرد که اصلاحات لازم برای بازطراحی چارچوب مقرراتی اتحادیه اروپا، تضمین فراهم بودن توانمندی‌های فنی مناسب، شتاب‌بخشی به پذیرش هوش مصنوعی و یافتن راه‌های بهتر برای صادرات بسته دولت دیجیتال اروپایی را تشریح می‌کند.
در نگاه اول، این گزارش توصیه‌های مشخص و ساختاری برای اتحادیه اروپا ارائه می‌دهد، بی‌آنکه به روایت ساده‌انگارانه سهمیه‌های خرید دولتی بیفتد؛ روایتی که به‌نظر ما متاسفانه اغلب بر بحث حاکمیت دیجیتال اتحادیه اروپا سایه می‌اندازد.
مشکلات
این گزارش بسیاری از مشکلات ساختاری در اتحادیه اروپا را برجسته می‌کند در سطوح حکمرانی، مقررات‌گذاری و اجرا که مانع پذیرش و توسعه هوش مصنوعی و صادرات «بسته دیجیتال اروپایی» به خارج از اتحادیه می‌شود.
به‌گفته نویسندگان، بازارهای پراکنده و مقررات پیچیده مانع از مقیاس‌پذیری کسب‌وکارها می‌شود، در حالی که زیست‌بوم نوآوری اروپا با «کم‌سرمایه‌گذاری مزمن» مواجه است و این وضعیت با «برخی از گران‌ترین قیمت‌های انرژی در جهان» تشدید می‌شود.
گزارش برداشت ساده‌انگارانه از حاکمیت دیجیتال را نقد می‌کند:
گزارش می‌گوید: _«_امروز در اروپا بحث‌ها اغلب حاکمیت دیجیتال را با خودکفایی خلط می‌کنند؛ این باور که باید برای هر فناوری جایگزین‌های داخلی بسازیم. این از نظر اقتصادی غیرعملی و از نظر راهبردی نامنسجم است؛ حاکمیت واقعی درباره مالکیت نیست، بلکه درباره قدرت چانه‌زنی و حق انتخاب است.»
راه‌حل شماره ۱: اصلاح مقررات دیجیتال، بهبود دسترسی به سرمایه و اصلاح بازارهای کار
نخستین حوزه‌ای که گزارش پیشنهاد می‌کند اصلاح شود، اصلا شگفت‌انگیز نیست: TBI خواستار «اصلاح مقررات و سازوکارهای تصمیم‌گیری اروپا برای ایجاد بازاری دیجیتال مطلوب نوآوری و تضمین اینکه پرسش‌های سراسر اروپا پاسخ‌های سراسر اروپا داشته‌باشد» است، زیرا «چارچوب کنونی مقررات دیجیتال هزینه نوآوری، مقیاس‌گیری و رقابت جهانی را برای کسب‌وکارها بالا می‌برد و قانون هوش مصنوعی نمونه‌ای از این چالش‌هاست».
گزارش همچنین استدلال می‌کند اتحادیه اروپا باید از اومنی‌باس دیجیتال برای «ساده‌سازی گزارش‌دهی، هماهنگ‌سازی اجرا و روان‌سازی مقررات در سراسر کشورهای عضو» بهره ببرد و اجرای «اتحادیه پس‌انداز و سرمایه‌گذاری» و «نظام بیست‌وهشتم» را تسریع کند.
علاوه بر این، گزارش خواستار ایجاد یک بورس سراسری قاره‌ای و نوسازی بازارهای کار است؛ مورد دوم متاسفانه آن‌طور که باید در اتحادیه اروپا مورد توجه قرار نگرفته‌است.
راه‌حل شماره ۲: پایه‌های فیزیکی و دیجیتال، ظرفیت محاسباتی و انرژی مقرون‌به‌صرفه
گزارش به ابتکارهای فعلی اتحادیه اروپا مانند گیگافکتوری‌های اتحادیه اروپا و EuroHPC JU اشاره می‌کند و وارد جزئیات نمی‌شود که آیا ابتکارهای کنونی و توزیع کارخانه‌های هوش مصنوعی به مقیاس لازم خواهند رسید یا نه. همچنین با رویکردی قابل استقبال خواستار ایجاد شرایطی برای «جذب سرمایه‌گذاری خصوصی در مقیاس بزرگ در زیرساخت‌های هوش مصنوعی» است.
در حوزه انرژی، گزارش از تسریع شکل‌گیری اتحادیه انرژی اروپا و «راه‌اندازی یک برنامه انرژی قاره‌ای» حمایت می‌کند تا توسعه نیروگاه‌های هسته‌ای جدید را هماهنگ کند و صدور مجوز برای انرژی‌های تجدیدپذیر، شبکه‌ها و ذخیره‌سازی را تسریع کند.
راه‌حل شماره ۳: مشوق‌های واقع‌بینانه برای شتاب‌بخشی به پذیرش هوش مصنوعی
در زمینه پذیرش هوش مصنوعی، گزارش بر سه حوزه کلیدی تمرکز دارد: دسترس‌پذیری داده، چارچوب مقرراتی مناسب برای پذیرش شتاب‌یافته هوش مصنوعی و اصلاح شیوه کارکرد نظام دانشگاهی اروپا.
نخست، گزارش پیشنهاد می‌کند با ساخت یک زیست‌بوم قابل اعتماد و هم‌کنش‌پذیر مبتنی بر نوآوری متن‌باز، پذیرش هوش مصنوعی شتاب بگیرد. TBI می‌خواهد راهبرد آتی «اتحادیه داده» «مجموعه‌های داده راهبردی» را آزاد کند و با بهره‌گیری از خرید دولتی و مشوق‌های اعتبار محاسباتی، کشش بازار را تسهیل کند.
نکته: طرح اصلاح مقررات عمومی حفاظت از داده‌ها (GDPR) در این مقطع از نظر سیاسی در اروپا پرخطر است و TBI به‌صراحت به آن اشاره نکرده‌است. با این حال اگر راهبرد پیشنهادی اتحادیه داده با اصلاح جسورانه اومنی‌باس دیجیتال که شامل GDPR برای هوش مصنوعی هم بشود همراه شود، شاید شاهد تغییری باشیم که اتحادیه اروپا سخت به آن نیاز دارد.
دوم، TBI پیشنهاد می‌کند بسته‌های مقرراتی ویژه هر بخش برای پذیرش هوش مصنوعی تدوین شود تا شفافیت مقرراتی فراهم کند و مسیرهای تایید را سریع‌تر کند.
سوم، گزارش خواستار «همراستا کردن نظام‌های دانشگاهی با الزامات اقتصاد نوآوری مدرن برای جذب پژوهشگران و تقویت پایگاه استعداد اروپا» است.
نویسندگان می‌گویند دانشگاه‌های اروپایی با «حکمرانی خشک، مشوق‌های ازمدافتاده و دستمزدهای غیررقابتی» محدود شده‌اند و همین امر پژوهشگران برجسته و استعدادهای حوزه هوش مصنوعی را به خارج سوق می‌دهد.
برای تغییر این وضعیت، TBI پیشنهاد می‌کند دولت‌ها، نهادهای مالی و دانشگاه‌ها ساختارهای شغلی را اصلاح کنند، خودمختاری را افزایش دهند و دستمزدهای رقابتی در سطح جهانی ارائه دهند، همچنین مسیرهای انعطاف‌پذیر میان دانشگاه و صنعت ایجاد کنند.
این پیشنهاد قابل استقبال است اما با توجه به آنچه درباره برخی مشکلات دانشگاه‌های اتحادیه اروپا می‌دانیم، به‌نظر ما خودمختاری و منابع مالی اضافی نباید به‌طور کلی شامل همه شود، دست‌کم نه برای آنهایی که عملکرد ضعیفی دارند. در عوض، کسانی که همین حالا نتایج روشن و ملموس ارائه می‌دهند باید هم خودمختاری بیشتری و هم منابع مالی لازم را دریافت کنند.
راه‌حل شماره ۴: یافتن راه‌های بهتر برای صادرات «بسته دیجیتال اروپایی»
حوزه چهارم در گزارش به تقویت تعامل جهانی فناوری اروپا می‌پردازد «برای بازتاب نفوذ و ارزش‌ها در سراسر جهان».
پیشنهادهای مشخص شامل راه‌اندازی «راهبردی هماهنگ برای صادرات بسته دولت دیجیتال اروپا به جهان» از طریق ابتکارهایی مانند دروازه جهانی است. گزارش همچنین بر ایجاد هاب‌های منطقه‌ای فناوری اروپایی در سراسر جهان با حضور فناوران و دیپلمات‌ها تمرکز می‌کند تا یک پشته فناوری اروپایی را ترویج کنند. سوم، گزارش پیشنهاد می‌کند «سازوکار شتاب‌دهی سرمایه‌گذاری اروپا» ایجاد شود تا به سرمایه‌گذاران در پیمایش الزامات مقرراتی برای پروژه‌های راهبردی کمک کند.
نکته: اصلاح «دروازه جهانی» در دستور کار کمیسیون اروپا بوده اما برخی منتقدان می‌گویند شروع دوباره آسان‌تر از اصلاح آن است، اصلاحی که واقعا شرکت‌های اروپایی را در قاره‌هایی مانند آفریقا یا آمریکای لاتین در برابر شرکت‌های آمریکایی یا چینی رقابتی کند.
با این حال واقع‌بینانه که نگاه کنیم سازوکار جایگزینی وجود ندارد و اتحادیه اروپا باید قطعا برای جذب فناوران سرمایه‌گذاری کند تا از صادرات جهانی بسته دولت دیجیتال خود پشتیبانی شود. در حال حاضر این روند اغلب پراکنده است، چون شرکت‌ها ناچارند تلاش‌های صادراتی خود را مستقل مدیریت کنند، در حالی که بسیاری از دیپلمات‌ها تخصص لازم برای تسهیل کارآمد آن را ندارند.
سازوکار شتاب‌دهی برای پیمایش قواعد پیچیده نیز افزوده‌ای قابل استقبال است. گرچه برخی طبق معمول استدلال می‌کنند این کار لایه‌ای تازه از پیچیدگی ایجاد می‌کند، سازوکارهای مشابهی همین حالا در برخی کشورهای اتحادیه اروپا برای پروژه‌های سرمایه‌گذاری خارجی به‌کار می‌رود و آغاز عملی پروژه‌ها را بسیار تسهیل می‌کند. همین اصل می‌تواند و باید برای پروژه‌های راهبردی مرتبط با هوش مصنوعی هم استفاده شود.