همیشه این طور نیست که باستان‌شناسان درِ آرامگاهی را بردارند که ۱۷۰۰ سال دست‌نخورده باقی مانده باشد؛ اما این اتفاق دقیقاً زیر خیابان‌های بوداپست رخ داد و پژوهشگران یک سارکوفاژ (تابوت) رومی را در وضعیتی شگفت‌انگیز و کاملاً سالم کشف کردند.
این تابوت آهکی در جریان کاوش‌ها در اُبودا منطقه‌ای در شمال پایتخت کنونی مجارستان که زمانی بخشی از آکوینکوم، یکی از آبادترین شهرک‌های رومی در کنار دانوب بود، پیدا شد.
و نکتهٔ خارق‌العاده آن اینجاست: از قرن‌ها پیش، یعنی از زمانی که آن را مهر و موم کردند، هرگز باز یا دستکاری نشده بود.
گابریلا فِنیِش، سرپرست کاوش باستانشناسی در بوداپست گفت: «ویژگیِ شگفت‌انگیز این کشف آن است که ما با یک تابوتِ سنگیِ کاملاً مُهر و موم‌شده روبه‌رو هستیم. این تابوت پیش‌تر هرگز دستکاری نشده و بنابراین کاملاً دست‌نخورده باقی مانده است.»
وقتی تیم موزهٔ تاریخِ بوداپست با دقت درِ سنگیِ سنگینِ تابوت را که با گیره‌های فلزی و سرب گداخته محکم شده بود، باز کرد، با اسکلت کاملی روبه‌رو شد که گنجینه‌ای از اشیای تاریخی آن را احاطه کرده بود. درون تابوت، دو ظرف شیشه‌ای کاملاً سالم، پیکره‌های برنزی، و مجموعه‌ای چشمگیر از ۱۴۰ سکه یافت شد. یک سنجاق‌موی استخوانی، زیورآلات کهربایی، و نشانه‌هایی از پارچه‌ای با نخ‌های طلا، همراه با اندازهٔ اسکلت، نشان می‌دهد که این آرامگاه متعلق به یک زن جوان بوده است.
تابوت در میان ویرانه‌های خانه‌های متروکه‌ای قرار داده شده بود که ساکنانِ یکی از محله‌های آکوینکوم در سدهٔ سوم میلادی ترک کرده بودند؛ محله‌ای که بعدتر به قبرستان تبدیل شد. هرچند باستان‌شناسان در همان نزدیکی یک آبگذر رومی و هشت گور ساده‌تر نیز پیدا کردند، اما هیچ‌یک از آن‌ها از نظر غنا یا وضعیتِ دست‌نخورده بودن با این آرامگاهِ مُهر و موم‌شده قابل‌قیاس نبود.
فِنیِش توضیح داد: «همهٔ این اشیا، وسایلی بودند که بستگانِ متوفی برای سفر ابدی‌اش به او هدیه کرده بودند.»
او افزود: «متوفی با نهایت دقت و توجه از سوی نزدیکانش به خاک سپرده شده است. آن‌ها قطعاً کسی را که اینجا دفن کرده‌اند، بسیار دوست داشته‌اند.»
در دوران روم، بخش عمده ای از مجارستان امروزی بخشی از استان پانونیا را تشکیل می داد که مرز آن در امتداد ساحل راست دانوب (کمتر ۱.۶ کیلومتر) از محل یافتن سارکوفاژ فاصله داشت. یک اردوگاه لشکری روزگاری در نزدیکی این منطقه قرار داشت و از مرزهای امپراتوری محافظت می‌کرد، و بناهای تازه کشف‌شده احتمالاً بخشی از سکونتگاه غیرنظامی بودند که در اطراف آن شکل گرفته بود.
اکنون انسان‌شناسان بقایای زن جوان را بررسی خواهند کرد تا اطلاعات بیشتری دربارهٔ سن، وضعیت سلامتی و خاستگاه او به دست آورند. اما همین حالا نیز محل آرامگاه و وفور اشیا تاریخی موجود نکات زیادی دربارهٔ این‌که او چه کسی بوده است، به ما می‌گوید.
گرگلی کوستیال، متخصص دوره رومی و یکی از مسئولان پروژه گفت: «این تابوت و آنچه درونش است، بی‌تردید آن را خاص و استثنایی می‌سازد. این احتمالاً بدان معناست که متوفی از تمکن مالی خوبی برخوردار بوده یا جایگاه اجتماعی بالاتری داشته است.»
او افزود: «واقعاً نادر است که تابوتی مانند این پیدا شود، دست‌نخورده و پیش‌تر استفاده‌نشده، زیرا در قرن چهارم چنین معمول بود که از تابوت‌های قدیمی‌تر دوباره استفاده کنند. کاملاً روشن است که این تابوت به‌طور ویژه برای متوفی ساخته شده بود.»
تیم کاوش همچنین لایه‌ای از گل به ضخامت تقریباً چهار سانتی‌متر را از داخل تابوت برداشت که فِنیِش امیدوار است حاوی گنجینه‌های بیشتری باشد.
او گفت: «شک دارم که بتوانیم جواهرات پیدا کنیم. ما هنوز هیچ گوشواره یا جواهر دیگری متعلق به این زن پیدا نکرده‌ایم، بنابراین امیدوارم این اقلام کوچک در جریان الک کردن گل و لای پیدا شوند.»
برای فِنیِش، این کشف تنها از نظر علمی اهمیت ندارد، بلکه بسیار تأثیرگذار و عاطفی است. او گفت: «از مراقبت و ابراز محبتی که توانستیم اندکی از آن را ببینیم، بسیار تحت تأثیر قرار گرفتم. حتی حالا هم با فکر کردن به این‌که دفن این زن جوان برای مردم آن زمان چقدر دردناک بوده است، غمگین می‌شوم.»