کفش‌های چرمی، پلیورهای پشمی، کت‌وشلوارهای سفارشی‌دوز: ایتالیا برخی از بهترین پوشاک جهان را تولید می‌کند. اما بخش زیادی از این برتری به عواملی وابسته است که با روند تحول طراحی مدرن در تعارضند.
تولیدکنندگان ایتالیایی، غول‌های صنعت مد جهانند و سال‌هاست به‌خاطر خانه‌های طراحی مستقل، محصولات دست‌ساز و مواد اولیه بومی ستوده می‌شوند. اما بحران بر سر راه «ساخت ایتالیا» کمین کرده است؛ از کمبود کارآموزان جوان گرفته تا هوش مصنوعی، همه چیز توانمندی مُد ایتالیا را تهدید می‌کند.
در یک کنفرانس که اخیرا در ونیز برگزار شد، کارشناسان صنعت چشم‌انداز خود را برای اینکه «ساخت ایتالیا» چگونه می‌تواند برای آینده بازتعریف و احیا شود، تشریح کردند. آنان می‌گویند که برای حفظ برتری مُد ایتالیا در عرصه جهانی، باید فورا به شفافیت زنجیره تامین و پایداری پرداخته شود.
بحرانی برای خیاطی ایتالیایی
کفش‌های چرمی، ژاکت‌های پشمی، کت‌وشلوارهای سفارشی: ایتالیا برخی از بهترین پوشاک جهان را تولید می‌کند. اما بخش زیادی از این برتری بر عواملی تکیه دارد که با روند توسعه طراحی مدرن در تضادند.
در قلب مُد ایتالیایی، هنر دست و صنایع دستی قرار دارد؛ چیزی که معمولا به دوره‌های آموزشی طولانی و طاقت‌فرسا نیاز دارد. نگرانی‌ها در صنعت رو به افزایش است، چراکه جوانان بیش از پیش تمایلی به گذراندن کارآموزی‌های طولانی برای یادگیری این حرفه ندارند.
ستون فقرات صحنه مُد ناپل، کت‌وشلوارهای خیاطی سفارشی است. خیابان‌های مرکز شهر پر از بوتیک‌های مستقل و تاریخی است که در آن استادخیاطان، مهارت شگرف خود را به کارآموزان جوان منتقل می‌کنند. اما در سال‌های اخیر این آتلیه‌ها برای یافتن نیروی کارِ نسل بعدی به مشکل خورده‌اند.
با وجود مسیرهای بسیار سریع‌تر و هیجان‌انگیزتری همچون فست‌فشن یا فناوری‌های بزرگ‌مقیاس برای ورود به این صنعت، جوانان دیگر کمتر حاضرند سال‌ها وقت صرف یادگیری هنر خیاطی کنند.
جوزپه و ماسیمیلیانو آتولینی برای رؤسای کشورها، بازیگران و کارآفرینان لباس دوخته‌اند و برای فیلم‌هایی چون «خانه گوچی» طراحی لباس کرده‌اند. در آتلیه آن‌ها، دوخت دستی یک کت ۲۵ ساعت و یک دست کت‌وشلوار کامل ۳۳ ساعت زمان می‌برد.
جوزپه آتولینی اخیرا به رسانه‌های ایتالیایی گفت: «مشکل یافتن نیرو فقط مختص ما نیست؛ این یک مسئله فراگیر و سیستمی است. جوان‌های امروز به این کار جذب نمی‌شوند. آینده‌ای برای خود نمی‌بینند و کسی هم چیزی پیش رویشان نمی‌گذارد. آن‌ها دنبال پول آسان و مسیرهای شغلی کوتاهند.»
همین داستان همه‌جا تکرار می‌شود؛ از کارخانه‌های چرم در توسکانی تا بافندگان پشم در پیمونت. بنا به اعلام انجمن صنایع دستی «کنفارتیجیاناتو ایمپره»، در سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۵، هزار و ۳۵ شرکت پوشاک و چرم تعطیل شده‌اند که بخشی از آن به دلیل کاهش نیروی کار بود. ارزش کل صنعت مُد در سال ۲۰۲۳ حدود ۱۰۴ میلیارد یورو بود؛ این رقم در ۲۰۲۴ به ۹۰ میلیارد یورو کاهش یافت و برای امسال حدود ۸۰ میلیارد یورو پیش‌بینی می‌شود.
آیا هوش مصنوعی تهدیدی برای «ساخت ایتالیا» است؟
کارشناسان این صنعت هشدار می‌دهند که رشد فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی مُد ایتالیا را تضعیف می‌کند. همان‌گونه که خبرنگار، آلساندرو دِئرکوله، در روزنامه «لا وچه دی نیویورک» نوشته، شاید مفهومی که از «ساخت ایتالیا» مهم‌تر باشد، «ساخته‌شده توسط ایتالیایی‌ها» است.
سیمونه بالدوچی، رئیس انجمن صنفی مُد «فدرمودا» در استان فلورانس، می‌گوید «عامل انسانی» دست‌کم گرفته شده است. او به رسانه‌های ایتالیایی گفت: «برای انجام کار ما، دست‌کم پنج سال کارآموزی لازم است و ده سال زمان می‌برد تا نیرویی ماهر داشته باشیم که دقت و مراقبت را تضمین کند. گاهی تصور می‌شود نوآوری فناوری می‌تواند جایگزین مهارت‌های دستی و هوشِ صنایع‌دستی شود، اما چنین نیست.»
شفافیت زنجیره تأمین و پایداری، آیندهٔ مُد ایتالیاست
چهارمین دورهٔ «همایش مُد پایدار ونیز» آخر هفته گذشته به پایان رسید. پیام کلی کارشناسان صنعت، ضرورت فوری بازنگری در معنای «ساخت ایتالیا» بود که از اعمال کنترل‌های سخت‌گیرانه‌تر در همه مراحل تولید آغاز می‌شود.
در صدرِ این اقدامات، نیاز به شفافیت زنجیره تأمین قرار دارد تا از ورود بی‌سر و صدای محصولات خارجیِ انبوه و کم‌کیفیت به بازار جلوگیری شود. انجمن «کونفیندوستریا مودا» می‌گوید در حال توسعه یک پلتفرم دیجیتال است تا روش‌های راستی‌آزمایی را در اختیار شرکت‌ها قرار دهد. این گروه می‌گوید این سامانه متن‌باز خواهد بود تا همه بتوانند از آن برای شناسایی «شرکت‌های سرآمد» استفاده کنند.
تحول کلیدیِ دیگر در حوزهٔ پایداری خواهد بود. «اتاق ملی مُد ایتالیا» در حال تدوین فهرست مشترکی از معیارهای پایداری برای شرکت‌هاست و هم‌زمان، طرحی در پارلمان گواهی انطباق و یک پایگاه‌داده از شرکت‌های واجد شرایط را پیشنهاد خواهد کرد.
لوکا سبورلاتی، رئیس «کونفیندوستریا مودا»، در جریان این کنفرانس گفت: «از ونیز یک پیام روشن و مشترک به گوش می‌رسد: پایداری هزینه نیست — هویت صنعتیِ ما و موتورِ حقیقیِ رقابت‌پذیریِ «ساخت ایتالیا» است.» او افزود: «آیندهٔ مُد ایتالیا پایدار، رقابتی و یکپارچه خواهد بود — وگرنه اصلاً وجود نخواهد داشت.»