در تیزر فیلم تصاویری از سرکوب اعتراضات ایران گرفته تا حضور زنان در ورزشگاهها، صحنههای اعدام و دختران خیابان انقلاب را میبینیم. سپس زنی آمریکایی با افتخار خود را یک «پورن استار» معرفی میکند که میخواهد «خاطراتش» را با مردم ایران در میان بگذارد.
آگهیروز دوشنبه ۱۱ نوامبر مطابق با ۲۰ آبان، اتفاقی کمسابقه در عرصۀ سینمای ایران افتاد.
فیلمی به نام «ایکسونامی» که گفته میشود در ژانر اجتماعی ساخته شده است، بطور همزمان در سینماهای تهران، مشهد و اصفهان اکران شد.
بنا بر اعلام رسانههای داخل ایران، این فیلم مستند، به کمک یک راوی همچنین تصاویر تاریخیِ آرشیوی و آمار و ارقام «تجربۀ رسیدن به آزادی جنسی در آمریکا» همچنین «جنبشها و جنایات جنسی» در این کشور را حکایت میکند.
پژوهش، نویسندگی و کارگردانی این فیلم را محسن آقایی انجام داده و تهیه کنندگی آن برعهدۀ محمدرضا بورونی بوده است. این دو که به عنوان مستندسازان جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی معرفی شدهاند، پیش از این با یکدیگر در ساخت فیلم «پرزیدنت آکتور سینما» همکاری داشتهاند.
محسن آقایی پیش از این در ساخت فیلم جنجالی «شب نامه» نیز مشارکت داشته است.
فیلمی با تبلیغات متفاوت
تیزر ۱ دقیقه و ۴۵ ثانیهای این فیلم با جملهای اغواگر آغاز میشود: «تماشای این فیلم به بیماران قلبی، زنان باردار، علمای اسلام، زود رنجها، زیر ۱۸ سالهها، کلا هیچکس توصیه نمیشود.» سپس زنی مقابل دوربین میآید و خطاب به تماشاگر میگوید که «برای اولین بار در تاریخ، فردی مثل من، مستقیما و بطور انحصاری با شما صحبت میکنه، به ویژه برای جوانان شما، شما مردم ایران».
تیزر با پخش تصاویری ادامه مییابد که هر کدام از آنها بحثهای بسیاری را برای سالها در جامعه ایران بوجود آورده است؛ از تصاویر سرکوب اعتراضات گرفته تا فرح پهلوی و زنان قاجار، حضور زنان در ورزشگاهها، صحنههای اعدام و دختران خیابان انقلاب.
زن راوی بار دیگر ظاهر میشود و این بار میگوید: «این رویداد که من امروز اینجا در حال صحبت با شما هستم، یک رویداد حماسی بینظیر در روابط دیپلماتیک دو کشور ماست....» و در نهایت با افتخار خود را یک «پورن استار» معرفی میکند که میخواهد «خاطراتش» را با تماشاگر در میان بگذارد.
روی پوستر فیلم نیز علاوه بر تصویر این زن پورن استار که «میشله بارن» معرفی شده و کنار میله استریپ دنس ایستاده، چهرههایی همچون مریلین مونرو و باراک اوباما و گوگوش از یکسو و محمود احمدی نژاد و اسحاق جهانگیری از سوی دیگر دیده میشود و درنهایت نیز در متنی با رنگی متفاوت اعلام میشود: «یک پورن استار آمریکایی از خاطراتش برای ایرانیان میگوید». پوستر و تیزری مهیج که گفته میشود در جذب تماشاگران به سینماها نقش مهمی داشته است.
ستایش ارزشیها از «ایکسونامی»
واکنشها به اکران این فیلم در ایران بسیار گسترده بود.
تماشاگران اکران روز دوشنبۀ این فیلم، علاوه بر شماری از طلاب، عمدتاً افرادی وابسته به جناحهای محافظهکار کشور بودند. چهرههایی که اصطلاحاً ارزشی خوانده میشوند.
استقبال این گروه از اکران این فیلم قابل توجه، و پیامهای آنها در شبکههای اجتماعی نیز بیانگر تحسین سازندگان فیلم بود. استقبال از این مستند در مشهد تا جایی بود که اکران آن به سانس دوم هم کشیده شد.
یکی از ستایش کنندگان این فیلم محمدصالح مفتاح، صاحبامتیاز و مدیرمسئول فردانیوز و معاون رسانه، فرهنگسازی و آموزش ستاد امر به معروف و نهی از منکر بود که در صفحۀ توییتر خود مینویسد: «چند روز پیش ایکسونامی رو دیدم؛ بسیار خوبه و باید به سازندگان آن تبریک بگم؛ کار پخته با یک شروع طوفانی... انقلاب جنسی به روایت یک پورناستار!»
گروه دیگری که به اکران این فیلم واکنش نشان دادند، اصحاب هنر و سینمای ایران بودند که عمدتاً در لباس منتقد ظاهر شدهاند.
یکی از اصلیترین انتقادات این گروه، پخش غیرقانونی این فیلم بود. این مستند در حالی در شهر مشهد اکران شد که محمدرضا فرجی، مدیرکل نظارت بر عرضه و نمایش فیلم سازمان سینمائی وزارت ارشاد در نامهای خطاب به مدیرکل ارشاد خراسان رضوی اعلام کرده بود «ایکسونامی» پروانۀ نمایش و اکران دریافت نکرده و باید از تبلیغ و اکران آن جلوگیری شود.
آگهیاما این فیلم بدون هیچ مشکلی در مشهد روی پرده رفت و مدیر سینما هویزۀ مشهد نیز اعلام کرد که این نمایش، خصوصی بوده و نیازی به دریافت مجوز نداشته است.
به این ترتیب بود که صدای انتقاد اصحاب هنر به استانداردهای دوگانۀ برخی نهادها و مسئولان فعال در امور فرهنگی در قبال هنرمندان، همچنین اعطای امتیازات ویژه از سوی آنها به افراد و گروههای خاص و در مقابل محروم کردن بخش قابل توجهی از هنرمندان کشور و اعمال فشارهای مختلف بر آنها، از هر سو شنیده شد.
آنها میپرسند چگونه ممکن است در حالیکه جلوی اکران بسیاری از فیلمها و اجرای بسیاری از کنسرتها در مشهد گرفته میشود یا در نقاط مختلف کشور فیلمهایی که پروانه اکران دارند از پرده سینما پایین کشیده میشوند، امکان اکران بدون مجوز چنین فیلمی آنهم در حالی که به گفتۀ تماشاگران حاوی «تصاویر تابوشکنانه» است، فراهم شود؟ آیا در ایران اجازۀ ساخت چنین مستندی و تهیۀ چنین پوستری به همۀ فیلمسازان داده میشود؟
گروه سوم نیز شماری از تماشاگران این فیلم بودند که معتقدند آنچه بر پردۀ سینما دیدهاند با آنچه پیشتر بر اساس تبلیغات فیلم وعده آن داده شده بود، متفاوت بوده است.
آگهیدر تیزرهای فیلم، زنی به نام میشله بارن که میگوید در گذشته پورن استار بوده، وعدۀ شرح خاطراتش را میدهد. اما به گفتۀ تماشاگران این فیلم، او در مجموع حدود ۱ دقیقه در این مستند ۹۰ دقیقهای حضور داشته است. به نوشتۀ وبسایت فرارو به نظر میرسد هدف فیلمسازان از استفاده از این زن «صرفاً برای تحریک تماشگران به دیدن مستند» بوده است.
دربارۀ ادعاهای آماریِ مطرح شده در این فیلم نیز پرسشهای بسیاری مطرح است. روزنامۀ خراسان «ایکسونامی» را روایتی بیپرده و شفاف از تاریخ طولانی مبارزات جامعۀ آمریکا با قوانین این کشور برای دستیابی به آزادیهای جنسی همچنین شرح تبعات بیبندوباریهای جنسی توصیف کرده است؛ اما مستندی مملو از آمار و اطلاعات که منابع بسیاری از آمارهای آن روشن نیست.
نبی شریفی، خبرنگار بینالملل روزنامه خراسان که خود این فیلم را از نزدیک دیده، در صفحۀ شخصی توییتر خود مینویسد: «در پوستر ذکر شده خاطرات یک پورن استار! اما به جز مختصری، دیگر با خاطرات او مواجه نیستید! به نظر، او تنها حضور موقتی دارد تا روایت سازندگان بیصاحب نماند و از زبان یک خودی (آمریکایی) آن را ببینیم و بشنویم. حتی در مواقعی او تنها دلیل اثبات آماری است که منبعش ذکر نمیشود.»
او در ادامه میپرسد که در مقابل حجم قابل توجه آمار و اطلاعاتی که در فیلم دربارۀ نابسامانیهای جنسی آمریکا ارائه میشود «چرا آماری درمقام قیاس از ایران ارائه نشد؟ از تعداد تجاوزها، خشونت خانگی، سقط جنین و قتلها. و اینکه چرا سازندگان از نقش دسترسی آسان به سلاح [در آمریکا] که عامل بسیاری از قتلهاست راحت گذشتند؟»
آگهیسوال دیگری نیز در این موضوع مطرح میشود؛ به نوشته خبر آنلاین باید از مسئولان حوزه هنری پرسید که آیا کار به جایی رسیده که باید برای نشان دادن بد بودن آزادی جنسی، مرجعیت فکری را به یک پورن استار سپرد؟!
بیشتر بخوانید: