آگهیاعلام تحریم نمایشگاه کتاب فرانکفورت از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران با استقبال رئیس قوه قضائیه این کشور رو به رو شد. صادق آملی لاریجانی روز دوشنبه در نشستی با مسوولان عالی قضایی با اشاره به علت خودداری ایران از شرکت در نمایشگاه سالانه کتاب فرانکفورت گفت: «دعوت از شخص فاسد و مرتدی چون سلمان رشدی در این نمایشگاه نوعی دهن کجی به مسلمانان بود و حرکت وزیر محترم ارشاد پاسخ خوبی به غربیها است که امیدواریم از این به بعد نیز همچنان در مقابل چنین رفتارهایی تکرار شود.»
این نمایشگاه که از ۲۲ تا ۲۶ مهر برابر با ۱۹ تا ۲۳ اکتبر در فرانکفورت برپا میشود، بزرگترین محل گردهمایی ناشران جهان است. امسال به دلیل دعوت از سلمان رشدی، نویسنده بریتانیایی مورد غضب جمهوری اسلامی ایران برای معرفی تازهترین کتابش، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تصمیم به برگرداندن کتاب های ناشران ایرانی به کشور گرفته است.
حسین نوشآبادی، سخنگوی این نهاد با تاکید بر قطعی بودن اجرای تصمیم اتخاذ شده به خبرگزاری مهر گفته است: «اگرچه این مساله ضرر و زیان قابل توجهی برای مجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین حوزه نشر به دنبال داشت اما در مقابل تصمیمِ اصولی و مهم یعنی تحریم نمایشگاه، این ضررها ارزشی نداشت.»
وی همچنین افزوده است: «حتی اگر مسئولان نمایشگاه کتاب فرانکفورت اعلام کنند که ایران نمیتواند در سال آینده در این نمایشگاه شرکت کند، ما پای این مسأله و تصمیمی که در دوره اخیر اتخاذ شده است، ایستادهایم و این موضوع برای ما هیچ اهمیتی ندارد.»
قرار است سخنرانی سلمان رشدی، نویسنده ۶۸ ساله آثاری چون «لوکا و آتش زندگی» و «بچههای نیمه شب» روز سه شنبه، یک روز پیش از آغاز به کار نمایشگاه صورت گیرد. یورگن بوز، رئیس نمایشگاه کتاب فرانکفورت در واکنش به کناره گیری ایران از حضور در این نمایشگاه، ضمن اظهار تاسف یادآور شده است که «از سخنرانی آقای سلمان رشدی در نمایشگاه کتاب فرانکفورت خرسندیم، چراکه نمایشگاه کتاب فرانکفورت همواره حامی آزادی بیان بوده است.»
هفته گذشته در خبرها آمده بود تعدادی از تشکلهای صنعت نشر ایران با ارسال نامه به رئیس نمایشگاه فرانکفورت، خواستار لغو حضور نویسنده کتاب «آیات شیطانی» در نمایشگاه کتاب امسال فرانکفورت شدهاند.
آیت الله روح الله خمینی در ۲۹ بهمن ۱۳۶۷ با صدور فتوایی، قتل سلمان رشدی و نیز ناشر رمان «آیات شیطانی» را جایز دانست. در این فتوا آمده بود: «از مسلمانان غیور میخواهم تا در هر نقطه که آنان را یافتند، سریعا آنها را اعدام نمایند تا دیگر کسی جرأت نکند به مقدسات مسلمین توهین نماید و هر کس که در این راه کشته شود، شهید است.»
مهدی حسین زادگان از مدیران انتشارات ققنوس درباره تصمیم وزارت ارشاد به یورونیوز گفت: «این تصمیم تنها درباره یک نویسنده [معمولی] نیست بلکه این نویسنده با مردم ایران کمی زاویه دارد و کلا مسلمانان خیلی در مقابلش جبهه گرفتهاند. من فکر میکنم کاری تبلیغاتی بوده که با دعوت این نویسنده میخواسته انجام شود و به نظرم وزارت ارشاد هم درست عمل کرده است.» وی در ادامه میافزاید: «حداقل میتوانستند روز سه شنبه را که او سخرانی میکند، تحریم کنند و در نمایشگاه حضور پیدا کنند.»
از آقای حسین زادگان پرسیدیم که آیا نشر ققنوس هم از جمله امضاکنندگان نامه تشکلهای صنعت نشر ایران به رئیس نمایشگاه فرانکفورت بوده است یا خیر. وی پاسخ داد که این انتشارات نامهای را امضا نکرده و مدیر اصلی ققنوس به صورت فردی در نمایشگاه حضور دارد. آقای حسین زادگان ضمن یادآوری اینکه مدیراصلی ققنوس روز سه شنبه در نمایشگاه نخواهد بود گفت که به دلیل رعایت نشدن حقوق مادی و معنوی ناشران در ایران، سالهاست که این انتشارات در نمایشگاه فرانکفورت به عنوان غرفهدار مشارکت ندارد.
عباس معروفی: همان بهتر که ایران شرکت نکند
نویسنده «سمفونی مردگان» که در آلمان، کشور میزبان بزرگترین نمایشگاه کتاب جهان اقامت دارد ضمن اشاره به اینکه «هرسال جمهوری اسلامی غرفههایی عریض و طویل با تصاویری بسیار بزرگ از کسانی چون آیت الله خزعلی و مصباح یزدی در این نمایشگاه برپا کرده است.» میگوید خوشحال است که امسال ایران در این نمایشگاه حضور ندارد.
عباس معروفی در توضیح این امر یادآور شد: «سال گذشته وقتی وارد سالن نمایشگاه شدم، دیدم بوی چلوکباب کوبیده پیچیده و مردم اذیت میشوند. من به مسوولشان گفتم شما در تمام سال در ایران کوبیده میخورید و اینجا هم میخواهید کوبیده بخورید و حاضر نیستید که چیز دیگری را تجربه کنید؟.» وی ادامه میدهد: «من فکر میکنم با این شیوه حضور در نمایشگاه، اصلا بهتر است نباشند زیرا کاری صورت نمیدهند. در این نمایشگاه معمولا غرفهها برای خرید و فروش کپی رایت کتاب و به نمایش گذاشتن آثار ادبی کشورها برپا میشود. برای نمونه در یک سال میبینیم که روسیه با ۱۵۱ نویسنده جدید وارد آلمان میشود و کتابهای آنها به زبان آلمانی ترجمه میشود. این حضور روسیه است و آن هم حضور ایران با چلوکباب کوبیده و تصویر آیت الله مصباح یزدی.»
آقای معروفی بر این باور است که «وزارت ارشاد امسال بهانهای یافته تا حضور نیابد». وی که ۱۸ سال است در نمایشگاه کتاب فرانکفورت شرکت میکند در پاسخ به ضرر احتمالی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در قبال تحریم این نمایشگاه گفت: «این ضرر حداکثر میتواند درخصوص هزینه اجازه غرفه باشد. من نویسندگانی را هر سال دیدهام که با مجموعه وزارت ارشاد به این نمایشگاه میآیند و حتی هتل هم ندارند. این نویسندگان به نوعی مکتبی و نزدیک به وزارت ارشاد و حکومت هستند. یعنی حتی برای نویسندگانشان هم هزینه نمیکنند بلکه فقط یکسری کارمند و مسوولان اداری هستند که سالانه جیرهای برای سفر به آلمان دارند و برایشان هفتهای جالب است، اما در کل به دلیل حضور نداشتن در صنعت نشر جهان، ضرری هم در کار نخواهد بود.»
نویسنده «فریدون سه پسر داشت» میافزاید: «اگر کسی بخواهد کپی رایت کتاب فلان آیت الله را بخرد میرود قم و نیازی ندارد به نمایشگاهی که آخرین و تازهترین آثار ادبی در آن عرضه میشود سری بزند.»
از آقای معروفی درباره واکنش اروپاییها به غرفه ایران طی سالهای گذشته پرسیدیم. وی گفت: «هیچ توجهی به غرفه ایران نمیکنند.» همچنین تاکید کرد که «ناشران آمریکایی و اروپایی به چشم راهزن فرهنگی به ما نگاه میکنند زیرا مهمترین مساله ما کپی رایت است و جمهوری اسلامی آن را نمیپذیرد.» وی از خود به عنوان «نویسندهای غارت شده» یاد کرد که کتابهایش از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز چاپ نمیگیرد ولی در بازار سیاه ایران عرضه میشود.