دیکتاتور پیشین سوریه از ۸ دسامبر ۲۰۲۴ که ولادیمیر پوتین به او پناه داد، ظاهرا چنان به زندگی دنج و اشرافی در مسکو خو گرفته که کوچکترین تلاشی برای بازسازی حکومت ساقط شدهاش نکرده و خود را به کلی از عالم سیاست محو کرده است.
بهنظر نمیرسد حضور بشار اسد در مسکو جای تردید داشته باشد. چنان که سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، نیز در اکتبر گذشته این موضوع را تایید کرد.
روسیه که متحد دیرین دمشق است، اکنون از آقای اسد و خانوادهاش در برابر سرنوشت محاکمه عادلانه که دشمنانش برایش آرزو کرده و میکنند، حفاظت میکند، اما در عین حال نمیخواهد این حضور این مهمان ناخوانده، در شرایطی که مسکو روابط دوستانهای با حکومت احمد شرع برقرار کرده، دردسرساز شود. در نتیجه، مطلوب روسیه هم زندگی در سکوت و خفا برای آقای اسد است.
بنا بر گزارش دیدهبان حقوق بشر سوریه، نهاد مستقل مستقر در لندن، اسد و خانواده نزدیکش، از جمله سه فرزندش، زیر چتر امنیتی سرویس مخفی روسیه (FSB) قرار دارند. به طوری که تحت «حفاظت فوقالعاده شدید» نهاد امنیتی روسیه، رفتوآمدهای آقای اسد بسیار محدود و هرگونه سخنرانی عمومیاش کاملا متوقف شده است.
آخرین اظهارنظر عمومی او به ۱۶ دسامبر ۲۰۲۴ بازمیگردد؛ هشت روز پس از سقوط که در بیانیهای مدعی شد خروجش از سوریه «از پیش برنامهریزیشده نبود» او قصد ادامه مبارزه داشته ولی مسکو بر «خروج فوری» او در شب ۸ دسامبر اصرار داشته است.
از آن زمان به جز ویدیوی کوتاهی که پسر بزرگش در فوریه گذشته منتشر کرد و او در حال قدم زدن در خیابانهای اطراف کرملین از نحوه فرارش از سوریه سخن میگفت، سکوتی مطلق برقرار است؛ نه فراخوانی به نیروهای وفادارش صادر کرده و نه خبری از تلاش او برای بازسازی حکومتش از خارج از کشور منتشر شده است.
اما روایت زندگی آقای اسد در مسکو از طریق شایعهها و اخبار غیررسمی ادامه دارد. دیدهبان حقوق بشر سوریه در ۲۰ سپتامبر گذشته مدعی شد که او در پی مسمومیت شدید به بخش ویژه بیمارستانی در نزدیکی مسکو منتقل شده است. رسانههای ترکیه نیز خبر دادند که اسما اسد خواستار متارکه با او و ترک مسکو شده است؛ اخباری غیررسمی که هر دو توسط روسیه تکذیب شد.
البته هنوز اخبار موثقی در مورد وضعیت سلامت همسر او که پس از بهبودی از سرطان پستان به سرطان خون مبتلا شده، منتشر نشده و تنها روزنامه انگلیسی تلگراف مدعی شده که اسما اسد اواخر دسامبر گذشته در یکی از مراکز درمانی مسکو تحت قرنطینه قرار گرفته بود.
با وجود سکوت خبری حاکم بر موضوع زندگی خانواده اسد، هفتهنامه آلمانی «دی تسایت» حدود دو ماه پیش با انتشار گزارشی نوشت که «قصاب دمشق» در یکی از برجهای ۳۰۰ متری واقع در مجتمع مسکونی «شهر پایتختها» در قلب منطقه مالی مدرن مسکو، یعنی «مسکو سیتی»، ساکن است.
آپارتمانهای این برجها با سقفهای بلند، پنجرههای سرتاسری، متراژهای ۱۰۳ تا ۲۶۹ مترمربعی و دسترسی کامل به مراکز خرید، رستورانها، پارک آبی و سالنهای ورزشی توصیف شدهاند؛ به مثابه «شهری در دل یک شهر» خبرنگار دی تسایت که یکی از این واحدها را از نزدیک دیده، در وصف آن نوشته است: «لوسترهای کریستال، چوبهای گرانبها، تجهیزات پیشرفته، حمامهای مرمر کارارا و چشماندازی تا مرز ابرها از پنجرهها.»
یک منبع نزدیک به خانواده اسد در ادعایی تایید نشده به این هفتهنامه گفته که خانواده اسد «سه واحد آپارتمانی» را در این مجتمع در اختیار دارند و گاهی هم در ویلایی خارج از مسکو اقامت میکنند. او همچنین مدعی شده که بشار اسد «بخش عمده وقتش را صرف بازیهای ویدئویی آنلاین» میکند و با محافظانی از یک شرکت تامین امنیت خصوصی که هزینهاش را دولت روسیه میپردازد، تردد میکند.
پیشتر نیز برخی اخبار غیررسمی از سرمایهگذاری خاندان اسد در بازار املاک روسیه منتشر شده بود. در همین حال، روزنامه بریتانیایی فایننشال تایمز، نوشته بود که بین سالهای ۲۰۱۸ تا ۲۰۱۹ رژیم اسد حدود ۲۵۰ میلیون دلار پول نقد به مسکو منتقل کرده و حداقل ۱۸ آپارتمان لوکس توسط اعضای خاندان در این شهر خریداری کرده بودند. وزارت خارجه آمریکا نیز در سال ۲۰۲۲ ثروت بشار اسد و خانوادهاش را بین ۱ تا ۲ میلیارد دلار برآورد کرده بود؛ ثروتی که از «قاچاق اسلحه و مواد مخدر و اقتصاد رانتی» و از طریق شبکهای پیچیده از شرکتهای پوششی تامین شده بود.
یورونیوز فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
منبعی آگاه به هفتهنامه دی تسایت گفته که خانواده اسد در حال لذت بردن از ثروتی هستند که از سوریه کسب کردهاند و دیگر لحظهای هم به مردم کشورشان فکر نمیکنند. ادعایی که بر پایه محتوای ویدیوهای قدیمی که به تازگی توسط رسانه العربیه منتشر شده چندان غیرواقعی به نظر نمیرسد. در یکی از این این ویدیوها بشار اسد و لونا الشبل، مشاور رسانهای سابقش، سربازان سوری را که هنگام بازید دستش را میبوسیدند، مسخره میکنند. در ویدیوی دیگری، او با توهین به مردم معترض منطقه «غوطه» در حومه دمشق میگوید: «لعنت بر غوطه!»