مسکو در حال گسترش حملات ترکیبی خود علیه آلمان است، از جاسوسی و نشر اطلاعات نادرست گرفته تا پرواز پهپادها در حریم هوایی این کشور.
فریدریش مرتس، صدر اعظم آلمان، گفته است اگرچه کشور در حال حاضر در جنگ نیست، اما دیگر در صلح کامل نیز قرار ندارد.
در هفته‌های اخیر، مجموعه‌ای از موارد پرواز پهپادها در آلمان باعث نگرانی شده است. این پروازها بر فراز تأسیسات نظامی، زیربنایی و حتی غیرنظامی، از جمله فرودگاه مونیخ انجام شده است. صدر اعظم و وزیر دفاع، بوریس پیستوریوس، روسیه را حداقل بخشی از این رویدادها مسئول دانسته‌اند.
یورونیوز فارسی را در ایکس دنبال کنید
هنوز مشخص نیست چه کسانی دقیقاً پشت این پروازهای پهپادی هستند، زیرا تحقیقات نیازمند شناسایی اپراتورهای آنهاست. تاکنون حتی یک پهپاد هم گزارش نشده که بازیابی شده باشد.
با این حال، روشن است که دو نوع پرواز پهپادی وجود دارد، عملیات حرفه‌ای با پهپادهای بزرگ‌تر و پروازهای آماتوری با مدل‌های تجاری معمولی.
مقامات بر این گمانند که برخی از پروازهای نوع دوم را احتمالا همان «عوامل رده‌پایین» انجام داده‌اند، یعنی افرادی که در حاشیه شبکه‌های اطلاعاتی روسیه فعالیت می‌کنند.
مأموریت‌های کوتاه، خطر بالا
به‌تازگی سرویس اطلاعات داخلی آلمان (BfV)، سرویس اطلاعات فدرال (BND)، اداره فدرال پلیس جنایی (BKA) و سرویس ضد‌اطلاعات نظامی (MAD) هشداری صادر کرده و از مردم خواسته‌اند که اجازه ندهند توسط بازیگران خارجی به‌عنوان «عامل رده‌پایین» استخدام شوند.
این افراد، که اغلب از طریق شبکه‌های اجتماعی با آنها تماس می‌گیرند، در برابر مبالغ اندک مأمور انجام کارهای «کوچک» و کم‌خطر می‌شوند، از جمله خرابکاری، پایش یا آتش‌افروزی.
دکتر کریستوفر نهرینگ، کارشناس اطلاعات نادرست و مدیر مؤسسه اطلاعات سایبری، در گفت‌وگو با یورونیوز چنین توضیح می‌دهد: «عوامل رده‌پایین معمولاً برای انجام اقدامات عینی و ملموس به‌کار گرفته می‌شوند.»
او هشدار داد که گرچه این افراد کارهای مرتبط با اطلاعات انجام می‌دهند، اما نباید جاسوس تلقی شوند، زیرا جاسوسی به‌معنای گردآوری پنهانی اطلاعات است. نهرینگ افزود: «آنها معمولاً مأمور جمع‌آوری اطلاعات نیستند.»
در عوض، ممکن است مأموریت آنها شامل آتش‌زدن، چسباندن برچسب‌های تبلیغاتی روی دیوارها، نوشتن شعار یا ایجاد تخریب‌های جزئی باشد.
آیا ایدئولوژی کافی است تا کسی «عامل رده‌پایین» شود؟
دکتر هانس یاکوب شیندلر، کارشناس تروریسم و رئیس پروژه مقابله با افراط‌گرایی به یورونیوز گفت این «عوامل» برای هدفی واحد استخدام می‌شوند، بنابراین درکی از ساختارهای اطلاعاتی روسیه در آلمان یا اروپا ندارند. آنها نه‌فقط در آلمان، بلکه در سراسر قاره فعالیت می‌کنند.
برای بازیگران خارجی، از جمله روسیه، مزیت اصلی این نوع نیروها ناشناس‌بودن است. بیشتر آنها از طریق کانال‌های تلگرام حامی روسیه که در آن دیدگاه‌های خود مبنی بر طرفداری از مسکو را ابراز کرده‌اند، شناسایی می‌شوند. بنا بر گفته شیندلر، با این افراد که معمولاً مرد و دارای سطح تحصیلات پایین هستند تماس می‌گیرند و آنها را جذب می‌کنند.
او گفت: «مسئله فقط پیدا کردن کسی است که یا از نظر ایدئولوژیک مایل به کمک باشد یا از نظر مالی انگیزه داشته باشد و در حالت ایده‌آل، هر دو.» او افزود: «این که انگیزه فرد صرفا ایدئولوژیک باشد، نادر است. چون پول تقریباً همیشه نقش دارد. شرایط اقتصادی ناپایدار به‌همراه همسویی ایدئولوژیک، عملاً ترکیب ایده‌آل است.»
شیندلر این مفهوم را بسیار ساده توصیف می‌کند: «هدف، انجام هرچه بیشتر عملیات‌های کوچک‌مقیاس است، اقداماتی کم‌هزینه که در مجموع می‌توانند مؤثر باشند و در عین حال خطر برای طرف روسی بسیار اندک است.»
نهرینگ نیز با این نظر موافق است و می‌گوید که مأموریت‌های این عوامل معمولاً «پیچیده نیستند». به گفته او، در حوزه خرابکاری، معمولاً اقدامات جزئی انجام می‌دهند که خسارت محدودی دارد، اما در مجموع، حس ناامنی ایجاد می‌کند. او افزود: «جنگ ترکیبی به‌دنبال شکست دادن آلمان یا ناتو نیست؛ هدفش تضعیف اراده سیاسی دفاع از خود، از طریق ایجاد حس عدم اطمینان فراگیر است.»
اگرچه بسیاری از این اقدامات در نگاه نخست بی‌ضرر به نظر می‌رسند، اما از دید کارشناسان، مقدمه‌ای برای تشدید درگیری‌ها محسوب می‌شوند.
عملیات «عوامل رده‌پایین» چگونه به‌نظر می‌رسد؟
اوایل امسال، در جریان کارزرار انتخااتی آلمان، بیش از ۲۷۰ خودرو در چند ایالت مختلف با فوم انبساطی تخریب و با برچسب‌هایی مزین شدند که چهره رابرت هابک، نامزد حزب سبز برای صدراعظمی، و شعار «سبزتر باش» روی آنها دیده می‌شد.
در ابتدا گمان می‌رفت فعالان محیط‌زیست پشت این کار باشند، اما تحقیقات مجله اشپیگل نشان داد که ممکن است این اقدام عملیاتی خرابکارانه از سوی روسیه بوده باشد با هدف تحریک افکار عمومی علیه حزب سبز و نامزد آن.
حمایت نظامی آلمان از اوکراین نیز به کانون دیگری از این فعالیت‌ها تبدیل شده است. گزارش‌ها حاکی است که پهپادهای جاسوسی روسیه ارسال تسلیحات به کی‌یف را زیر نظر داشته‌اند.
عوامل رده‌پایین نیز ممکن است در چنین عملیات‌هایی شرکت داشته باشند، مانند دیتِر. س. و الکساندر. ی. که اکنون در دادگاه عالی مونیخ در حال محاکمه هستند.
دیتِر. س. متهم است به این که به طرف تماس خود وعده داده حملات انفجاری و آتش‌زا در زیرساخت‌های نظامی و صنعتی آلمان انجام دهد.
طبق تحقیقات، الکساندر. ی. دست‌کم از مارس ۲۰۲۴ با او همکاری کرده است. گفته می‌شود او اهداف احتمالی را شناسایی و عکس‌ها و ویدیوهایی مثلاً از ترابری‌های نظامی برای طرف تماس خود ارسال کرده است.
بر اساس کیفرخواست، هدف این طرح‌ها، مختل کردن حمایت آلمان از اوکراین بوده است. یکی از اهداف احتمالی، خط آهنی بود که برای انتقال سلاح‌ها استفاده می‌شود.
ناشناس‌بودن فضای اینترنت به بازیگران خارجی اجازه می‌دهد در چنین عملیات‌هایی ردپایی از خود باقی نگذارند و غیرقابل ردیابی بمانند. اگر یکی از این عوامل، مانند دیتِر. س.، در حال اجرای عملیات خرابکاری یا جاسوسی دستگیر شود، مسئولیت کامل عمل بر عهده خودش است و کسی از او حمایت نمی‌کند.
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
رفتار مأموران با «عوامل رده‌پایین» چگونه است؟
به گفته سرویس‌های اطلاعاتی، روسیه روزبه‌روز بیشتر به نیروهای کم‌تجربه متکی می‌شود. دلیلش این است که از زمان آغاز جنگ اوکراین، اعزام مأموران اطلاعاتی روس به آلمان بسیار دشوارتر شده است.
هرچند آمار دقیق مشخص نیست، گزارش‌های گوناگون حاکی از آن است که از آغاز جنگ تاکنون، دست‌کم ۶۰ دیپلمات روس از آلمان اخراج شده‌اند. البته همه دیپلمات‌های روس الزاماً جاسوس نیستند، اما بسیاری از سرویس‌های اطلاعاتی غربی بر این باورند که برخی از آنان در فعالیت‌های جاسوسی دست دارند، زیرا دیپلمات‌ها از مصونیت برخوردارند و رسماً برای مأموریت‌های سیاسی، اقتصادی یا فرهنگی معرفی می‌شوند.
به‌دلیل همین محدودیت‌ها، استفاده از «عوامل رده‌پایین» در محافل امنیتی به‌عنوان «اقدامی از سر استیصال» شناخته می‌شود.
شیندلر توضیح می‌دهد: «عوامل رده‌پایین در هر معنایی واگذارشدنی هستند.» او اضافه می‌کند: «طرف روس هیچ مسئولیتی در قبال این نیروهای کوتاه‌مدت نمی‌پذیرد. آنها هدفشان فقط ایجاد ناامنی و جمع‌آوری اطلاعات است.»
مجازات چنین اقداماتی از «خرابکاری ضدقانون اساسی» با حداکثر پنج سال زندان تا «فعالیت‌های مرتبط با جاسوسی» در موارد شدیدتر با مجازات تا ده سال حبس متغیر است.
تاکنون مقامات تحقیقاتی آلمان در بیشتر موارد تنها توانسته‌اند خودِ عوامل مظنون را دستگیر کنند، نه کسانی که آنان را به خدمت گرفته‌اند.
طبق گزارش تحقیقاتی شبکه «زد.دی.اف فرونتال» آلمان، این مسئله همچنان یکی از معضلات دائمی سرویس اطلاعات داخلی آلمان است؛ حتی پس از تحقیقات کامل، عاملان اصلی اغلب به‌طور قطعی قابل شناسایی نیستند.
عوامل رده‌پایین چگونه استخدام می‌شوند؟ فردا در euronews.com بخوانید.