مرحله نخست طرح صلح ۲۰ ماده‌ای دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا برای پایان دادن به درگیری‌ها در غزه روز پنجشنبه با میانجی‌گری برخی کشورها و راس آن‌ها مصر و ایالات متحده در شرم‌الشیخ به امضای نمایندگان حماس و اسرائیل رسید و با استقبال گسترده‌ای در میان بازیگران منطقه‌ای و مردم فلسطین روبرو شد.
آگهی
این طرح که شامل آتش‌بس فوری، آزادی اسرا و بازسازی گسترده غزه است، امیدها برای پایان دادن بر دهه‌ها منازعه خونین و ویرانگر در این بخش پرتنش از خاورمیانه را زنده کرده است.
با این حال، با توجه به پیچیدگی‌های سیاسی منطقه و اهداف بلندپروازانه این طرح، سوال اصلی این است که آیا این توافق تا آخرین مرحله بخت اجرایی شدن را خواهد یافت؟
محسن مدیر شانه‌چی، کارشناس روابط بین‌الملل در اندیشکده گلوبال اوردر (Global-order)، به بررسی ابعاد مختلف این طرح و بازیگران پشت پرده آن پرداخته است.
نقش متغیر بازیگران منطقه‌ای
به‌زعم این کارشناس، چشم‌انداز دیپلماتیک منطقه با این توافق دستخوش تغییر شده است. نقش قطر به عنوان میانجی‌گر سنتی، پس از حمله نافرجام اسرائیل به دوحه برای هدف قرار دادن رهبران حماس، به شکل قابل توجهی کمرنگ شده است. در مقابل، ترکیه با محوریت رجب طیب اردوغان، جایگاه برجسته‌تری یافته و به بازیگر اصلی در روند میانجی‌گری تبدیل شده است. به اعتقاد آقای مدیرشانه‌چی انتقال محل مذاکرات از دوحه به شرم‌الشیخ نیز نمادی از این تغییر است و دیدار اخیر اردوغان با ترامپ و تماس تلفنی ویژه پیش از امضای توافق، نشان‌دهنده نقش کلیدی آنکارا در به سرانجام رساندن این طرح است.
ریشه طرح: از لندن تا واشنگتن
مدیر شانه‌چی معتقد است که هسته اصلی این طرح ۲۰ ماده‌ای، نه در واشنگتن، بلکه در لندن شکل گرفته است. این طرح به شدت از چشم‌انداز ارائه شده توسط موسسه تونی بلر (TBI)، نخست‌وزیر اسبق بریتانیا، الهام گرفته است.
موسسه TBI که یک اندیشکده فعال در امور بین‌الملل است، پیش‌تر طرح‌هایی برای آینده غزه مبتنی بر توسعه اقتصادی و حکمرانی تکنوکراتیک ارائه داده بود. در واقع، طرح ترامپ، نسخه تکامل‌یافته دیدگاه‌های تونی بلر برای آینده سیاسی و اقتصادی غزه است.
ساختار جدید حکمرانی در غزه
یکی از مهم‌ترین بندهای این توافق، تشکیل یک «هیئت صلح» بین‌المللی برای نظارت بر حکمرانی در نوار غزه است. این هیئت که به نوعی اداره موقت منطقه را بر عهده خواهد داشت، توسط دونالد ترامپ و تونی بلر مدیریت خواهد شد.
اعضای اولیه هیات مدیره آن نیز چهره‌های قدرتمند اقتصادی و سیاسی هستند: آقای لایتستون: دیپلمات کهنه‌کار اسرائيلی-آمریکایی و از معماران پیمان «آبراهام آکورد»؛ نجیب سویریس: میلیاردر مصری فعال در حوزه تلکام و نیز مارک روان، کارآفرین، بازرگان و سرمایه‌گذاربانفوذ وال استریت که از حامیان سرسخت اسرائیل به شمار می‌رود؛ از جمله گزینه‌های مطرح برای عضویت در این گروه هستند.
یورونیوز فارسی را در ایکس دنبال کنید
چشم‌انداز نهایی: غزه به مثابه سنگاپور
به گفته مدیر شانه‌چی، هدف نهایی این طرح، دگرگونی کامل غزه است. برنامه‌ریزان این توافق در نظر دارند با تزریق سرمایه‌های هنگفت از سوی کشورهای ثروتمند حاشیه خلیج فارس و با تضمین‌های امنیتی اسرائیل، غزه را به یک مرکز اقتصادی پویا شبیه به دبی یا سنگاپور تبدیل کنند.
در این ساختار جدید، حماس از نقش حکمرانی و نظامی خلع شده و تنها به عنوان یک بازیگر سیاسی محدود به حیات خود ادامه خواهد داد. اکنون باید دید که آیا این چشم‌انداز بلندپروازانه با واقعیت‌های میدانی و سیاسی منطقه همخوانی دارد و می‌تواند به صلحی پایدار منجر شود یا خیر؟