فرانسه، آلمان و بریتانیا، موسوم به «E3»، روند بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران یا همان «اسنپ‌بک» را فعال کرده‌اند اما چطور می‌توان از این تلاش اروپا برای جلوگیری از جنگ و گفتگوی مستقیم میان ایران و آمریکا استفاده کرد؟
آگهی
با آغاز شمارش معکوس ۳۰ روزه، همه تحریم‌هایی که در چارچوب توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ لغو شده بود دوباره برقرار خواهد شد. اسنپ‌بک به معنای بازگشت تحریم‌هایی است که دارایی‌های ایران در خارج را مسدود می‌کرد، سفر مقام‌ها را ممنوع می‌ساخت و تحریم تسلیحاتی اعمال می‌کرد.
فشار بر تهران و واشنگتن برای مذاکره
این سه کشور اروپایی همچنین تحریم‌های هسته‌ای خود علیه ایران را نیز بازخواهند گرداند، شامل محدودیت‌های گسترده بر بخش‌های مالی و انرژی.
الی گرانمایه، معاون مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در شورای روابط خارجی اروپا در تحلیلی برای نشریه فارن پالسی به این موضوع پرداخته و می‌نویسد: تروئيکای اروپایی امیدوار است این روند، تهران و واشنگتن را زیر فشار قرار دهد تا برای جلوگیری از جنگی تازه و احتمالاً ویرانگر، دوباره پای میز مذاکره بیایند. اما اسنپ‌بک نوعی قمار سیاسی است که در صورت نبود تلاش دیپلماتیک گسترده می‌تواند صحنه را برای بازگشت جنگ مهیا کند.
اروپایی‌ها در دولت اول دونالد ترامپ در برابر فشارها برای استفاده از اسنپ‌بک مقاومت کردند. با این حال، آمریکا از اقدام فعلی کاملاً حمایت کرده است. دلیل اصلی اقدام اکنون اروپا این است که ابزار اسنپ‌بک ــ که طبق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت امکان بازگرداندن تحریم‌ها بدون نیاز به رأی‌گیری فراهم می‌کند ــ در ماه اکتبر منقضی می‌شود. رها کردن آن به معنای ناممکن شدن اجماع جهانی بر سر تحریم‌های تازه علیه ایران بود.
زمینه‌سازی پس از جنگ دوازده‌روزه
پیش از حملات اسرائیل و آمریکا به ایران در ماه ژوئن، کشورهای اروپایی به تهران هشدار داده بودند که اگر فعالیت‌های هسته‌ای خود را کاهش ندهد، تا پایان تابستان اسنپ‌بک را فعال خواهند کرد. اروپایی‌ها امیدوار بودند مذاکرات غیرمستقیم با میانجیگری عمان بتواند به توافق تازه‌ای منجر شود. اما حمله غافلگیرکننده اسرائیل و سپس بمباران تاسیسات هسته‌ای ایران توسط ترامپ، دیپلماسی را متوقف کرد.
اروپایی‌ها پس از توقف درگیری، پیشنهاد تمدید شش‌ماهه اسنپ‌بک را به تهران ارائه دادند تا زمان بیشتری برای مذاکره فراهم شود. اما این پیشنهاد با چند مانع روبه‌رو شد: شروط سختگیرانه اروپا درباره دسترسی کامل آژانس به سایت‌های هسته‌ای و توضیح درباره ذخایر اورانیوم غنی‌شده، اختلافات داخلی در ساختار قدرت ایران، و بی‌میلی ترامپ به دیپلماسی. تهران این شروط را آخرین برگ‌های چانه‌زنی خود می‌دانست و حاضر نشد آنها را بدون تضمین امنیتی یا منافع اقتصادی به اروپا بدهد.
پیامدهای احتمالی فعال شدن اسنپ‌بک
اگر در ۳۰ روز آینده توافقی برای تمدید حاصل نشود، اسنپ‌بک اجرایی می‌شود و بحران‌های متعددی در پی خواهد داشت. شورای امنیت دچار شکاف خواهد شد و روسیه و چین احتمالا اجرای آن را مختل می‌کنند. ایران همچنان نفت به چین خواهد فروخت و شاید در برابر حمایت از روسیه در جنگ اوکراین، مسکو تحریم تسلیحاتی را نقض کند.
تهران ممکن است همکاری اندک باقی‌مانده با آژانس را متوقف کند. مجلس ایران که پیش‌تر دسترسی آژانس را محدود کرده، اکنون برای خروج از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) فشار می‌آورد. چنین اقدامی احتمالا دست بالا را به دولت تندروی اسرائیل می‌دهد که بارها گفته جنگ با ایران به پایان نرسیده است.
خطر جنگ تازه و راه‌حل دیپلماسی
یک درگیری دوباره میان ایران و اسرائیل احتمالا خونین‌تر و پرهزینه‌تر خواهد بود و خطر درگیر شدن بیشتر آمریکا و ویرانی منطقه را در پی دارد. حملات نظامی نمی‌تواند دانش هسته‌ای ایران را نابود کند و حتی به استدلال‌های داخلی برای حرکت به سمت ابهام هسته‌ای یا ساخت سلاح دامن می‌زند.
برای جلوگیری از چنین سناریویی، اروپا باید دیپلماسی در سطح بالا را با ایران و ترامپ تقویت کند. یکی از راه‌ها می‌تواند دیدار مستقیم ترامپ و مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، در نشست شورای امنیت همزمان با مجمع عمومی سازمان ملل باشد؛ دیداری تاریخی که می‌تواند زمینه‌ساز بازگشت به مسیر گفت‌وگو شود.
همچنین اروپا باید به دنبال قطعنامه‌ای جدید در شورای امنیت باشد که بر سه محور استوار باشد: پایان حملات مستقیم میان ایران و اسرائیل، ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای میان اعضای دائم شورا و ایران در یک سال آینده، و تمدید ۱۲ماهه اسنپ‌بک در برابر توقف غنی‌سازی بیشتر و افزایش شفافیت فعالیت‌های هسته‌ای ایران.
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
چنین روندی اگرچه دشوار است، می‌تواند اروپا را بار دیگر به بازیگری موثر در پرونده هسته‌ای ایران تبدیل کند. اما شکست آن، به معنای همراهی اروپا در تشدید درگیری و پایان دادن به دو دهه نقش‌آفرینی در سیاست ایران خواهد بود.