روسیه شبه‌جزیره کریمه را که بخشی از خاک اوکراین بود، در مارس ۲۰۱۴ میلادی بطور غیرقانونی، سریع و بدون خونریزی تصرف کرد و به این ترتیب روابط مسکو با غرب را به سمت یک مارپیچ نزولی بی‌سابقه از زمان جنگ سرد سوق داد.
آگهی
این کار همچنین راه را برای حمله تمام‌عیار روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ میلادی هموار کرد؛ حمله‌ای که در جریان آن مسکو بار دیگر به طور غیرقانونی سرزمین‌های بیشتری از همسایه غربی خود ضمیمه کرد.
روسیه چگونه کریمه را تصرف کرد؟
در سال‌های ۲۰۱۳-۲۰۱۴ میلادی قیام مردمی گسترده‌ای اوکراین را برای هفته‌ها درگیر کرد و در نهایت منجر به برکناری ویکتور یانوکوویچ، رئیس جمهوری طرفدار مسکو از قدرت، و فرار او به فدراسیون روسیه شد.
در بحبوحه این آشفتگی، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه، با اعزام نیروهای مسلح بدون نشان برای تصرف کریمه، به سرعت وارد عمل شد.
پوتین بعدا همه‌پرسی در کریمه با موضوع پیوستن به روسیه برگزار کرد که اوکراین و غرب آن را غیرقانونی دانستند.
به این ترتیب روابط روسیه با غرب به پایین‌ترین سطح خود رسید و ایالات متحده، اتحادیه اروپا و سایر کشورها تحریم‌هایی را علیه مسکو و مقامات آن اعمال کردند.
الحاق غیرقانونی کریمه توسط مسکو در ۱۸ مارس ۲۰۱۴ میلادی، تنها توسط کشورهایی مانند کره شمالی و سودان به رسمیت شناخته شد.
در روسیه نیز موجی از تبلیغات میهن‌پرستی آغاز شد و شعار «کریمه مال ماست!» (Krym nash) به شعار اصلی تجمعات تبدیل شد.
این اقدام محبوبیت ولادیمیر پوتین را به شدت افزایش داد. بنا بر گزارش مرکز لوادا (Levada) که یک موسسه نظرسنجی مستقل روسی است، میزان محبوبیت او که در ژانویه ۲۰۱۴ به ۶۵ درصد کاهش یافته بود، در ژوئن به ۸۶ درصد افزایش یافت.
پوتین کریمه را «مکانی مقدس» نامیده و کسانی را که علنا استدلال می‌کنند که کریمه بخشی از اوکراین است (به ویژه تاتارهای کریمه که به شدت با الحاق آن مخالف بودند) تحت پیگرد قانونی قرار داده است.
پس از الحاق چه اتفاقی افتاد؟
پس از الحاق، درگیری‌ها در شرق اوکراین بین شبه‌نظامیان طرفدار کرملین و نیروهای کی‌یف آغاز شد. مسکو با نیرو و سلاح از جدایی‌طلبان شرق اوکراین حمایت می‌کرد اما علنا نیز چنین حمایتی را انکار می‌کرد.
شواهد علنی فراوانی نیز خلاف این تکذیب‌های کرملین وجود داشت؛ از جمله حکم دادگاهی در هلند مبنی بر اینکه یک سیستم دفاع هوایی متعلق به روسیه، یک هواپیمای مسافربری خطوط هوایی مالزی را در ژوئیه ۲۰۱۴ بر فراز شرق اوکراین سرنگون کرده و باعث کشته شدن ۲۹۸ نفر سرنشین آن شده است.
بعدها تندروهای روس از پوتین به دلیل عدم تصرف کل اوکراین در آن سال انتقاد کردند و استدلال کردند که این امر در زمانی که دولت و ارتش کی‌یف آشفته بود، به راحتی امکان‌پذیر بود.
جنگ در شرق اوکراین که گاه تشدید می‌شد و گاه فروکش می‌کرد، تا فوریه ۲۰۲۲ ادامه یافت؛ یعنی تا زمانی که پوتین حمله‌ای تمام‌عیار به اوکراین را آغاز کرد.
چرا کریمه مهم است؟
موقعیت منحصر به فرد این شبه‌جزیره لوزی‌شکل، آن را به یک دارایی مهم استراتژیک تبدیل کرده و روسیه قرن‌ها برای مالکیت بر آن جنگیده است.
این شبه‌جزیره زمانی که امپراتوری روسیه برای اولین بار در قرن هجدهم آن را ضمیمه خود کرد، محل سکونت تاتارهای ترک‌زبان بود. دو قرن بعد، قبل از اینکه توسط اتحاد جماهیر شوروی پیشین بلعیده شود، برای مدت کوتاهی استقلال خود را بازیافت.
نیکیتا خروشچف، رهبر اتحاد جماهیر شوروی، کریمه را در سال ۱۹۵۴ میلادی (یعنی زمانی که هم کریمه و هم اوکراین بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بودند)، به مناسبت سیصدمین سالگرد اتحاد مسکو و کی‌یف، این شبه جزیره را از روسیه به اوکراین منتقل کرد. به این ترتیب هنگام فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ میلادی این شبه‌جزیره بخشی از اوکراین تازه استقلال‌یافته شد.
با این حال روسیه همچنان در امور آن دخالت داشت: ناوگان دریای سیاه روسیه پایگاهی در شهر سواستوپول داشت و کریمه (به عنوان بخشی از اوکراین) همچنان میزبان آن بود.
زمانی که روسیه در سال ۲۰۱۴ میلادی آن را ضمیمه خاک خود کرد، مدت ۶۰ سال بود که کریمه بخشی از خاک اوکراین و بخشی از هویت این کشور محسوب می‌شد.
ولادیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین سوگند یاد کرده که کریمه را پس بگیرد و گفته است که روسیه «قادر به دزدیدن» این شبه‌جزیره نخواهد بود.
برای هر دو طرف، تصرف کریمه کلید کنترل فعالیت‌ها در دریای سیاه است؛ یک کریدور حیاتی برای نقل و انتقال بین‌المللی کالاها بویژه غلات جهان.
کریمه چه نقشی در جنگ روسیه علیه اوکراین ایفا می‌کند؟
مسکو پیش از حمله تمام‌عیار خود، نیروها و سلاح‌هایی را در کریمه مستقر کرد که این کار به نیروهای روسیه اجازه داد در همان اوایل جنگ، به‌سرعت بخش‌های بزرگی از جنوب اوکراین را تصرف کنند.
یک مقام ارشد نظامی روسیه بعدا گفت که حفظ کریدور زمینی روسیه-کریمه و بخش‌های اشغالی مناطق دونتسک، لوهانسک، زاپوریژژیا و خرسون اوکراین از جمله اهداف کلیدی «عملیات ویژه نظامی» روسیه در جریان حمله‌اش به اوکراین بوده است.
قبل از حمله، زلنسکی بر تلاش‌های دیپلماتیک برای بازپس‌گیری کریمه تمرکز داشت اما پس از هجوم نیروهای روسیه به مرز، کی‌یف علنا شروع به بررسی راههای بازپس‌گیری شبه‌جزیره با زور کرد.
به این ترتیب این شبه‌جزیره خیلی زود به میدان نبرد تبدیل شد و اوکراین با حملات پهپادی و بمباران آن، تلاش کرد تا تسلط مسکو بر این منطقه را از بین ببرد.
در جریان حملات اوکراین، عمدتا ناوگان دریای سیاه روسیه در کریمه همچنین انبارهای مهمات، فرودگاه‌ها و «پل کرچ» که برای پوتین بسیار اهمیت دارد و کریمه را به روسیه متصل می‌کند، هدف قرار گرفتند.
کریمه چه تاثیری بر تلاش‌ها برای صلح می‌گذارد؟
ولادیمیر پوتین در سال ۲۰۲۴ میلادی اعلام کرد که یکی از خواسته‌هایش برای مذاکرات صلح این است که دولت اوکراین، کریمه را به عنوان بخشی از خاک روسیه به رسمیت بشناسد.
دیگر خواسته‌های او عبارت بودند از واگذاری چهار منطقه‌ای که روسیه در سال ۲۰۲۲ به طور غیرقانونی به خاک خود ضمیمه کرده بود، انصراف از پیشنهاد پیوستن اوکراین به ناتو، حفظ وضعیت غیرهسته‌ای این کشور، محدود کردن نیروی نظامی کی‌یف و حفاظت از منافع جمعیت روس‌زبان ساکن اوکراین.
کی‌یف واگذاری هرگونه قلمرو به روسیه را رد کرده است.
روسیه در حال حاضر تقریبا ۲۰ درصد از خاک اوکراین از جمله کریمه را در اختیار دارد، بنابراین هر توافقی که خطوط مرزی را کم و بیش در همان جایی که هم اکنون هستند تعیین کند، باز هم به نفع مسکو خواهد بود.