اکنون که مقامات سوریه دیگر با کمبود شناسایی بین‌المللی مواجه نیستند، ارزش بالقوه مسکو برای دمشق کاهش یافته است و کشورهای متمول عرب در حاشیه خلیج فارس به حامیان اصلی دولت جدید سوریه تبدیل شده‌اند.
آگهی
کرملین اعلام کرد که قصد دارد از دولت جدید سوریه برای حضور در اولین نشست مشترک روسیه و کشورهای عربی که قرار است در ماه اکتبر برگزار شود، دعوت به عمل آورد.
دمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین روز سه‌شنبه یکم ژوئیه (۱۰ تیر) در کنفرانس خبری خود در مسکو اظهار داشت که روسیه برای دولت جدید سوریه دعوت‌نامه‌هایی جهت شرکت در اولین نشست مشترک روسیه و کشورهای عرب ارسال خواهد کرد.
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه در ماه مه برای نخستین‌بار از برگزاری این نشست خبر داد. او در پیامی خطاب به شرکت‌کنندگان اجلاس اتحادیه عرب که در وب‌سایت کرملین منتشر شد، اعلام کرد این نشست قرار است ۱۵ اکتبر (۲۳ مهر) برگزار شود.
سوریه در آستانه بازگشت به جامعه جهانی
مقام‌های جدید سوریه به‌سرعت در حال حرکت به‌سوی کسب شناسایی بین‌المللی ورای همسایگان منطقه‌ای خود هستند. بطوریکه آمریکا و اتحادیه اروپا، با هدف کاهش نقش ایران و روسیه در سوریه، دست به عقب‌نشینی زده و بخش بزرگی از تحریم‌های گذشته علیه دمشق را لغو کرده‌اند.
اگر روابط سوریه با غرب عادی شود، احتمالا دیگر توجیهی برای ادامه همکاری با روسیه برای احمد شرع، رئیس جمهوری جدید سوریه و تیمش باقی نخواهد ماند.
روابط با ایران هم که گویا تا حدودی مشخص است. احمد شرع، رئیس جمهوری جدید سوریه در گفت‌وگویی در ماه دسامبر گفت: «مردم سوریه از ایران زخم خورده‌اند و برای التیام آن، زمان زیادی نیاز است.»
با این حال، همچنان اصلی‌ترین حامیان آقای شرع، پادشاهی‌های عرب حاشیه خلیج فارس هستند. ریاض و دوحه پیش از این، بدهی ۱۵ میلیون دلاری دمشق به بانک جهانی را پرداخت کرده‌اند و این اقدام، مسیر را برای دریافت وام‌های جدید هموار می‌کند. آنها همچنین اعلام کرده‌اند که آماده‌اند حقوق کارکنان دولت سوریه را نیز پرداخت کنند.
اما پیروزی واقعی برای دولت جدید سوریه، سفر دونالد ترامپ به خاورمیانه بود که طی آن رئیس‌جمهوری آمریکا در عربستان با آقای شرع دیدار کرد. آقای ترامپ نه‌تنها با کسی که تا همین اواخر ۱۰ میلیون دلار جایزه برای دستگیری‌اش تعیین شده بود دست داد، بلکه اعلام کرد قصد دارد تحریم‌ها علیه دمشق را لغو کند. اتحادیه اروپا نیز به سرعت از این اقدام پیروی کرد و بیشتر تحریم‌های غرب علیه سوریه در ماه مه لغو شدند.
روسیه و سوریه پس از سقوط اسد در کجا قرار دارند؟
اگرچه روسیه سال‌ها از رژیم بشار اسد، رئیس جمهوری مخلوع سوریه حمایت می‌کرد، اما بلافاصله پس از سقوط آن، با گروه‌های مسلح سوری ارتباط برقرار کرد. این تصمیم بیشتر به خاطر منافع واقعی و عملی است؛ مهم‌ترین هدف روسیه حفظ پایگاه هوایی حمییمیم و بندر طرطوس است که در مسیر لجستیکی در خاورمیانه و آفریقا اهمیت زیادی دارند.
از همان آغاز، دولت جدید سوریه تمایل چندانی به قطع رابطه با روسیه نداشت، حتی با اینکه مسکو پس از فرار بشار اسد به او پناه داده بود. آنها به پایگاه‌های نظامی روسیه ضمانت امنیتی دادند و خود آقای شرع نیز بر اهمیت همکاری با روسیه تأکید کرد.
اولین محک روابط تازه روسیه و سوریه در ماه مارس زده شد، وقتی که نیروهای مرتبط با حاکمان جدید سوریه دست به کشتار علویان در لاذقیه زدند. مسکو به چند نفر از مردم محلی اجازه داد وارد پایگاه‌های نظامی‌اش شوند، اما به صورت مستقیم وارد ماجرا نشد و واکنشش برای آقای شرع عموماً قابل قبول بود.
به هر ترتیب، به نظر می‌رسد که علاقه‌ای بین اعضای تحریر شام که ستون اصلی دولت جدید سوریه هستند و مسکو وجود ندارد. روسیه سال‌ها این گروه را بمباران کرد و دخالتش در سال ۲۰۱۵ باعث شد حکومت اسد برای ده سال دیگر حفظ شود. بنابراین، اکثریت رهبری سوریه خیلی خوشحال خواهند شد اگر روسیه حضورش در کشور را پایان دهد.
از لغو قرارداد بندر طرطوس تا توقف چاپ پول در روسیه
دولت دمشق در ابتدای سال ۲۰۲۵، قرارداد مدیریت بندر طرطوس با روسیه را لغو کرد و در ماه مه، شرکت اماراتی «دبی پورتس» با وعده سرمایه‌گذاری ۸۰۰ میلیون دلاری در این بندر را جایگزین روس‌ها کرد.
مثال اخیر دیگر، تصمیم سوریه برای توقف چاپ پول ملی‌اش در روسیه است. به محض اعلام رفع تحریم‌ها، دمشق فوراً ترتیبات لازم را برای چاپ پول در آلمان و امارات عربی متحده فراهم کرد.
داستان مشابهی درباره پروژه‌های زیرساختی سوریه نیز وجود دارد که شرکت‌های روسی قبلا در آنها فعالیت داشتند. زمستان گذشته، دولت جدید سوریه مراسم افتتاح یک تصفیه‌خانه آب در لاذقیه را برگزار کرد که توسط یک شرکت روسی به نام وُدستروی ساخته شده بود، اما دولت قبلی هنوز هزینه‌اش را پرداخت نکرده بود. با شرایط کنونی، مشخص است دولت جدید هم قصد پرداخت ندارد.
سرنوشت مشابهی در انتظار تجارت بین مسکو و دمشق است. در ماه مارس، روسیه ارسال نفت به سوریه را از سر گرفت و در آوریل نیز تحویل غلات را آغاز کرد. مقامات سوریه هنوز به این تامین‌ها نیاز دارند و به همین دلیل با از سرگیری آن موافقت کردند. با این حال، این وضعیت احتمالاً دوام زیادی نخواهد داشت؛ زیرا سوریه قرار است به سیستم پرداخت بین‌المللی سوئیفت متصل شود که روسیه به آن دسترسی ندارد. بعید است دمشق ارزش ریسک کردن بازگشت خود به سیستم مالی جهانی را با استفاده از روش‌های غیررسمی برای واردات کالاهای روسی قائل باشد.
بزرگ‌ترین تنش‌ها اما حول سرنوشت پایگاه‌های روسیه است. همزمان با انتشار خبر رفع تحریم‌های غربی، گزارش‌هایی منتشر شد که نشان می‌داد مقامات سوریه کنترل‌های امنیتی بر ورود و خروج پرسنل نظامی به پایگاه‌های روسیه را تشدید کرده‌اند. در پایان ماه مه، پایگاه حمیمیم مورد حمله قرار گرفت که دست‌کم دو کشته در میان نیروهای روس به جا گذاشت. مقامات سوریه مدعی شدند این حمله «ابتکار شخصی» چند نفر از شبه‌نظامیان بوده است.
آقای شرع خود را به عنوان یک رهبر واقع‌گرا نشان داده است، بنابراین دلیلی وجود ندارد که انتظار داشته باشیم دمشق به سرعت و به طور شتاب‌زده همکاری خود با روسیه را پایان دهد.
شاید روسیه به دنبال این است که از طریق شرکای عرب خود و با نگه داشتن احمد شرع در دایره نفوذ خود، به اهداف خود در سوریه دست یابد.