«ماشین زمان یورونیوز» در دوازدهم مارس ۱۹۷۹ شما را به سالهای دور و سرنوشت ساز زنان ایران میبرد تا با هم ببینیم در چنین روزی چگونه زنان ایران برای مقابله با حجاب اجباری به خیابان آمدند. در روزهایی که روحالله خمینی گفته بود «به من گزارش دادهاند در وزارتخانهها زنهای لخت هستند.»
آن گروه از زنانی که ۲۱ اسفند ۵۷ به خیابانهای تهران آمدند به خوبی میدانستند حجاب اجباری گام نخست از وضع یکسری محدودیتهای تازه برای زنان ایران در سطوح مختلف خواهد بود.
در بیلبوردهای اعتراضی در این تظاهرات چنین شعارهایی دیده میشود «مساله اصلی ممکلت حجاب نیست، بهفکر مسائل اساسی باشید»، «مساله حجاب نیست، اعتصاب کنید»، «دور ماندن زنان از تولید اجتماعی شکست زنان خواهد بود».
در یکی از پلاکاردهای اعتراضی نیز تظاهرکنندگان خواهان کاهش ساعت کاری زنان کارگر بودند.
تظاهرات ۱۲ مارس۱۹۷۹ تنها گوشهای از تلاش زنان پس از وقوع انقلاب اسلامی برای مقابله با حجاب اجباری بود. برخی از نیروهای انقلابی از جمله آیتالله طالقانی و مهندس بازرگان وعده دادند که «لا اکراه فیالدین» و حجاب اجباری در کار نخواهد بود اما وقتی اعتراضها فروکش کرد، پس از وقفهای کوتاه، در نهایت حجاب برای زنان کارمند ارتش الزامی و بعدتر با صدور بخشنامهای برای همه زنان شاغل در ادارات دیگر اجباری شد.
تنها چند هفته پس از انقلاب اسلامی در ایران رفته رفته تلاش برای حذف زنان از ساختارهای اجتماعی از سوی حکومت کلید زده شد.
تصاوی ثبت شده در دوربین خبرگزاری اسوشیتدپرس
در تصاویری که ۱۲ مارس ۱۹۷۹با دوربین ریچارد تامکینز، عکاس خبرگزاری اسوشیتدپرس در تهران به ثبت رسیده است، شاهد حضور زنان معترض به محدودیتهای وضع شده پس از انقلاب ۵۷ هستیم.
این راهپیمایی بخشی از اعتراضات گستردهای بود که پس از موضعگیری برخی مقامهای انقلابی از جمله روحالله خمینی در موضوع زنان و حجاب از سوی فعالان زن برنامهریزی شده بود. اما نظر آقای خمینی درباره زنان دقیقا چه بود؟
به من گزارش دادهاند که در وزارتخانهها زنهای لخت هستند
در پی پیروزی انقلاب اسلامی، روحالله خمینی در هفتم مارس ۱۹۷۹ اعلام کرد که زنان در ادارهها باید حجاب اسلامی داشته باشند.
آیتالله خمینی که در آن روزهای داغ نخست انقلاب کمتر رویکردهای محافظهکارانه او درباره زنان مورد توجه قرار میگرفت در یکی از سخنرانیهایش در قم [۱۵ اسفند ۱۳۵۷، در مدرسه فیضیه] گفته بود: «به من گزارش دادهاند که در وزارتخانهها زنهای لخت هستند و این خلاف شرع است. زنها میتوانند در کارهای اجتماعی شرکت کنند ولی با حجاب اسلامی.»
البته آیتالله طالقانی، رئیس شورای انقلاب یکشنبه ۲۰ اسفند ۱۳۵۷ در عصر روز نوزدهم اسفند تاکید کرد که در مورد حجاب اجبار در کار نیست.
فردای آن روز [دوشنبه ۲۱ اسفند ۵۷] آقای خمینی در اقامتگاهشان در قم در پاسخ به پرسش خبرنگار زن فرانسوی که نظر ایشان را درباره حجاب و اعتراض زنان ایرانی پرسید، نظر آیتالله طالقانی را تایید کردند و گفتند: «همان نظراتی که آقای طالقانی فرمودند، مورد نظر من و صحیح است.
تظاهرات مسالمتآمیز۲۱ اسفند مانند دیگر راهپیماییهای اعتراضی زنان در نهایت نتوانست در تصمیم دولت جمهوری اسلامی در رابطه با پوشش زنان تغییری ایجاد کند. هرچند برخی مقامها در بزنگاههایی به زنان وعده میدادند که مساله اجباری شدن حجاب در کار نیست.
در این دوران، بسیاری از زنان ایرانی که در دورههای قبل از انقلاب از آزادیهای اجتماعی برخوردار بودند، به تغییرات و محدودیتهای جدید به ویژه در زمینه پوشش و مشارکت اجتماعی اعتراض داشتند. عکسهایی که در آن روز از تظاهرات منتشر شد، نشاندهنده زنانی با پوششهای متنوع است. همچنین در تصاویر میبینیم که در برخی تجمعات مردها نیز همراه زنان حضور دارند.
در آن روز زنان با شعارهای «ما انقلاب نکردیم تا به عقب برگردیم» و «حقوق برابر برای زنان» تلاش کردند تا صدای خود را به گوش جهانیان برسانند.