به گزارش «والاستریت ژورنال»، جمهوری اسلامی همزمان با کاهش سختگیری در اعمال قوانین اجتماعی نظیر «حجاب اجباری»، فشار بر مخالفان سیاسی را افزایش داده و در سال جاری در مقایسه با تقریبا چهار دهه گذشته احکام اعدام بیشتری را اجرا کرده است.
به گزارش روزنامه آمریکایی «والاستریت ژورنال»، سطح فعلی آزادی اجتماعی در ایران از انقلاب ۱۳۵۷ تاکنون بیسابقه است. موسیقی زنده در خیابانهای تهران اجرا میشود و زنان با خیال آسودهتری حجاب اجباری را کنار میگذارند. اما همزمان، حکومت به صورت گسترده مخالفان را سرکوب میکند و در سال جاری بیش از چهار دهه گذشته احکام اعدام را صادر و اجرا کرده است.
بنابر این گزارش، هر دو اقدام یک هدف مشترک دارند یعنی حفظ نظامی که هنوز از جنگ ۱۲روزه با اسرائیل و تحریمها متزلزل است.
فاطمه حقیقتجو، نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی گفت: «این حکومت یک هدف دارد و آن این است که مطمئن شود هیچ اقدام جمعی و هیچ قیامی شکل نگیرد. میترسند اگر حجاب را سختگیرانه اجرا کنند، قیام دیگری رخ دهد. تصمیم گرفتند که نمیتوانند در هر گوشه با مردم بجنگند.»
جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل ناتوانی جمهوری اسلامی در دفاع از مردم در برابر حمله و شکست دستگاههای اطلاعاتی در جلوگیری از نفوذ عمیق جاسوسان اسرائیلی را آشکار کرد. این امر به افزایش نارضایتی از حکومتی انجامید که پیشتر هم بهخاطر عملکرد ضعیف اقتصادی و قواعد سختگیرانه زیر فشار بود.
به گفته تحلیلگران و کنشگران، حکومت با تحمل برخی آزادیهای اجتماعی که تهدیدی برای بقای نظام نیست، امتیازهایی به ایرانیان میدهد و همزمان اجازه حرکتهای سیاسی را نمیدهد و در عوض با سرکوب مخالفت سیاسی، ترس ایجاد میکند.
طبق دادههای گردآوریشده از سوی «مرکز عبدالرحمن برومند»، شمار اعدامها در سال جاری در ایران به سطح بیسابقهای در حدود چهار دهه گذشته رسیده است. بنا بر این دادهها، تا اینجای سال بیش از هزار و ۸۷۰ نفر در ایران اعدام شدند که حدود دو برابر سال گذشته است.
اوایل همین ماه، نرگس محمدی، برنده جایزه نوبل صلح و فعال حقوق بشر، همراه با حدود ۴۰ کنشگر دیگر در جریان مراسم یادبود خسرو علیکردی بازداشت شد. او پیشتر به دلیل وضعیت سلامتی بهطور موقت از زندان آزاد شده بود.
در همین حال، ایران با مجموعهای از بحرانهای داخلی دیگر هم مواجه است. تهران با کمبود آب روبهروست، قطع برق گسترده است و کشور با بحران اقتصادی ناشی از تورم بسیار بالا، تحریمهای بینالمللی و سقوط ارزش پول ملی دستوپنجه نرم میکند.
مسعود پزشکیان اوایل ماه جاری گفت: «نباید بیجهت برای مردم محدودیت ایجاد کرد یا آنها را تحت فشار گذاشت؛ نباید کاری کنیم که مردم از نظام رانده و ناراضی شوند. هر اقدامی که باعث نارضایتی مردم شود دقیقا کمک به رژیم صهیونیستی است. ما نهتنها موافق ناهنجاریها نیستیم بلکه مخالف جدی آن هم هستیم، اما بحث بر سر نحوه و چگونگی مواجهه با این ناهنجاریهاست.»
محدودیتهای اجتماعی، به ویژه پوشش اسلامی زنان، از زمان انقلاب ۱۳۵۷ به نقطه عطف سیاسی تبدیل شده است.
به گزارش «والاستریت ژورنال»، بسیاری از زنان در جریان اعتراضات سراسری سال ۲۰۲۲ و جنبش «زن، زندگی آزادی» روسریهای خود را برداشتند و این کار به نوعی از نافرمانی جمعی تبدیل شد.
این اعتراضات سرکوب شد و بنابر گزارشها بیش از ۵۰۰ کشته بر جای گذاشت. از آن زمان، مقامات اغلب چشم خود را بر کنار گذاشتن روسری از سوی زنان بستهاند.
امروز، گشتهای پلیس امنیت اخلاقی تا حد زیادی از خیابانهای پایتخت ناپدید شدهاند و در حالی که شمار زیادی از زنان حجاب را برمیدارند، تعداد کمی بابت آن دچار مشکل میشوند.
به گفته ساکنان و تحلیلگران، اجرای محدودیتهای اجتماعی در دهههای گذشته بسته به فضای سیاسی کموزیاد شده، اما هرگز پیش از این چنین شمار زیادی از ایرانیان همزمان حاضر نبودهاند قواعد اجتماعی جمهوری اسلامی را نادیده بگیرند.
به رغم این تغییرات، هنوز تغییر رسمی در قوانین کشور صورت نگرفته است و حتی در حالی که مقامها برای جلوگیری از ناآرامی عمومی تا حد زیادی این نافرمانیهای اجتماعی را تحمل کردهاند، برای میزان تحمل خود حد و مرز دارند.
در نوامبر، انبوهی از مردم در مجموعهای از رویدادهای فرهنگی مرتبط با «هفته دیزاین تهران» در دانشگاه تهران و مکانهای دیگر شرکت کردند. زنان و مردان جوان آزادانه با هم معاشرت میکردند، آثار هنر معاصر و اشیای طراحی را تماشا میکردند و در پسزمینه نیز موسیقی زنده اجرا میشد.
گروهی از فعالان با نام «دانشجویان مترقی» در شبکه اجتماعی ایکس این رویداد را «نماد رهایی مردم و جوانان از سیطره نیروهای فرهنگی و اجتماعی واپسگرا» خواندند.
این نمایش خشم محافظهکاران را برانگیخت و برنامه چند روز زودتر از زمان پیشبینیشده تعطیل شد. مقامات همچنین ماه گذشته دو روز پایانی یک جشنواره پنجروزه «جاز» در تهران را لغو کردند.
در پی حضور هزاران زن در اوایل دسامبر در ماراتن کیش، دو نفر از برگزارکنندگان بازداشت شدند.
یک هنرمند ساکن تهران گفت مردم هرچند تساهل در اعمال محدودیتهای اجتماعی را حس کردهاند، اما میدانند این بخشی از راهبرد حکومت برای پایین آوردن «حرارت» جامعه است.
انیسه بصیری تبریزی، کارشناس ایران در اندیشکده «چتم هاوس»، گفت که رژیم ایران بیش از آنکه نگران شکستن تابوهای اجتماعی توسط جوانان باشد، نگران تهدیدهای امنیتی خارجی و داخلی، بهویژه تهدیدهای مرتبط با اسرائیل است.
او گفت: «وقتی پای این تهدیدها در میان است، حکومت ترجیح میدهد با دستی بسیار سخت با آنها برخورد کند.»
او درباره آزادیهای اجتماعی تازه افزود: «این قطعا از بالا به پایین نیست و قطعا چیزی نیست که حکومت داوطلبانه امتیاز داده باشد. پرسش اساسی این است که این روند چقدر برگشتناپذیر خواهد بود.»