سفر اخیر ابراهیم کالین، رئیس سازمان اطلاعات ملی ترکیه (میت)، به تهران، نشان از اهمیت روابط امنیتی و سیاسی بین ایران و ترکیه دارد.
آگهی
گفته می‌شود هدف این سفر که در بحبوحه تحولات منطقه‌ای انجام می‌شود، بحث بر سر موضوعاتی همچون مبارزه با تروریسم، اوضاع سوریه و وضعیت غزه و مسئلۀ فلسطین است.
ابراهیم کالین در این سفر علاوه بر دیدار با سید اسماعیل خطیب، همتای ایرانی خود، با علی‌اکبر احمدیان، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی هم دیدار کرده است.
ایرنا، خبرگزاری رسمی ایران، در مطلبی کوتاه به این بسنده کرده است که «در دیدار رئیس دستگاه امنیتی ترکیه با دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان، موضوعات دو جانبه، منطقه‌ای و وضعیت سوریه مورد بررسی قرار گرفت و دو طرف تأکید کردند؛ روابط دو کشور بسیار نزدیک و برادرانه است و در عمده موضوعات اشتراک نظر دارند.»
در این نوشتار کوتاه به بهانه سفر کالین به تهران، به حوزه‌هایی که هر دو کشور همسایه در آنها همسو هستند و یا تضاد منافع دارند، اشاره می‌کنیم، آن هم در برهه‌ای که ترکیه اکنون در سوریه بدون بشار اسد، دست برتر را دارد.
حوزه‌های همگرایی ایران و ترکیه
مبارزه با تروریسم: هر دو کشور با تهدیدات گروه‌های تروریستی مانند داعش و حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) مواجه هستند. ایران و ترکیه در مقاطع مختلف از همکاری‌های امنیتی علیه این گروه‌ها حمایت کرده‌اند. آنکارا، پ‌ک‌ک را تهدیدی بنیادین برای تمامیت ارضی خود می داند، در حالی که ایران نیز با شاخه‌های این گروه در مرزهای غربی خود چالش دارد.
ثبات در سوریه: هرچند که در سال‌های اولیه جنگ داخلی سوریه، ایران و ترکیه سیاست‌های متضادی را دنبال می‌کردند، اما در سال‌های بعد، به ویژه در قالب مذاکرات آستانه، دو کشور به همکاری‌های نزدیک‌تری در مورد راه‌حل سیاسی بحران سوریه دست یافتند، اما سقوط حکومت بشار اسد، و حمایت آنکارا از مخالفان او باعث تضاد منابع در این همگرایی شد.
مقابله با نفوذ غرب در منطقه: هرچند سیاست خارجی ترکیه در برخی موارد متمایل به غرب است، اما آنکارا و تهران در مخالفت با برخی سیاست‌های آمریکا و اسرائیل در منطقه اشتراک نظر دارند. به‌ویژه در موضوع فلسطین و حملات اسرائیل به غزه، ایران و ترکیه هر دو از گروه‌های فلسطینی حمایت کرده‌اند و خواستار آتش‌بس و کاهش تنش‌ها در این منطقه هستند.
حوزه‌های تضاد منافع تهران و آنکارا
نفوذ در قفقاز و آسیای مرکزی: ترکیه و ایران هر دو در قفقاز و آسیای مرکزی منافع گسترده‌ای دارند. حمایت ترکیه از جمهوری آذربایجان در جنگ قره‌باغ و گسترش نفوذ آن در منطقه، موجب نگرانی ایران شده است. تهران از نفوذ ترکیه و سیاست‌های پان‌ترکیستی آن هراس دارد و سعی دارد از طریق همکاری با ارمنستان و روسیه، توازن قدرت را حفظ کند.
سیاست‌های منطقه‌ای در عراق و سوریه: ایران در عراق نفوذ گسترده‌ای دارد و از گروه‌های شیعه حمایت می‌کند، در حالی که ترکیه بیشتر با گروه‌های سنی و دولت اقلیم کردستان عراق در ارتباط است. همچنین، ترکیه با عملیات نظامی در شمال سوریه و حمایت از گروه‌های شورشی که مهمترین‌اش هیات تحریرالشامِ احمد اشرع بود، توزان قوا به نفع خود کرد تا او رهبری سوریه را بدست بگیرد. ایران اکنون متحدی در دمشق ندارد.
رقابت در حوزه انرژی و تجارت: ایران و ترکیه در حوزه انرژی نیز رقابتی پنهان دارند. ترکیه تلاش دارد تا از منابع انرژی جمهوری آذربایجان و سایر کشورهای آسیای مرکزی بهره‌برداری کند و خود را به عنوان یک هاب انرژی مطرح سازد، در حالی که ایران با تحریم‌های غرب مواجه است و به دنبال افزایش صادرات انرژی خود به بازارهای منطقه‌ای است.
سفر رئیس سازمان اطلاعات ترکیه به تهران در شرایطی انجام شده که منطقه شاهد تحولات سریع و بعضاً غیرمنتظره‌ای است. همکاری‌های امنیتی و اقتصادی میان ایران و ترکیه زمینه‌های مشترک قابل توجهی دارند، اما در عین حال تضاد منافع این دو قدرت منطقه‌ای باعث شده است که روابطشان پیچیده و چندلایه باقی بماند. نبایست از نظر دور داشت که هر دو کشور همسایه به دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی خود ناگزیر به حفظ تعامل و همکاری در حوزه‌های کلیدی هستند. اینکه این دیدار تا چه اندازه به کاهش اختلافات و افزایش همکاری‌های دوجانبه کمک خواهد کرد، موضوعی است که باید منتظر ماند و دید.