ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، روز چهارشنبه ۱۶ اکتبر طی سخنرانی در پارلمان این کشور از طرح پایان جنگ با روسیه خود موسوم به «برنامه پیروزی» رونمایی کرد و از متحدانش خواست تا در این برهه حساس اقداماتی عاجل با هدف تقویت کی‌یف انجام دهند تا جنگ با روسیه سال آینده به پایان برسد.
آگهی
این در حالی است که نیروهای روسیه در شرق اوکراین مشغول پیشروی هستند و زمستان سختی با احتمال قطعی‌های برق در پیش است.
به گفته آقای زلنسکی این برنامه دارای پنج محور اصلی است و تحقق آن به اقدامات متحدانش از جمله دعوت بی‌قید و شرط از اوکراین برای پیوستن به ناتو و پشتیبانی تسلیحاتی وابسته است.
رئیس جمهوری اوکراین در عوض این اقدامات پیشنهاد کرد که غرب می‌تواند در توسعه منابع و معادن طبیعی اوکراین نقش ایفا کند و نیروهای این کشور می‌توانند تقویت‌کننده ناتو باشند و با برخی نیروهای آمریکایی مستقر در اروپا جایگزین شوند.
او به قانون‌گذاران و مقامات ارشد گفت: «ما صرف نظر از اراده پوتین، باید همراه با شرکای خود شرایط را به گونه‌ای تغییر دهیم که جنگ پایان یابد. همه ما باید شرایط را طوری تغییر دهیم که روسیه مجبور به پذیرش صلح شود.»
ولودیمیر زلنسکی که همواره خواستار پایانی «عادلانه» برای جنگ بوده، گفت که برنامه او برای اجبار کرملین به مذاکرات با حسن نیت ضروری است. با این حال، او به نظر می‌رسد در سخنرانی‌اش به‌طور ضمنی اذعان کرد که برخی از متحدان دیدگاه متفاوتی نسبت به پایان جنگ دارند.
او گفت: «ما از شرکا کلمه مذاکره را بارها شنیده‌ایم، اما آن‌ها کمتر حرفی از عدالت زده‌اند. اوکراین آماده دیپلماسی است، اما دیپلماسی صادقانه.»
این برنامه شامل پیشنهاد ایجاد یک «بسته بازدارندگی استراتژیک غیرهسته‌ای جامع» در داخل اوکراین با هدف حفاظت در برابر تهدیدات روسیه و تخریب قدرت نظامی این کشور است. او جزئیات بیشتری ارائه نداد اما گفت که ضمیمه محرمانه‌ای نیز وجود دارد که نمی‌تواند آن را فاش کند.
برنامه او شامل مشارکت غرب در سرمایه‌گذاری و حفاظت از منابع معدنی طبیعی اوکراین در برابر حملات روسیه و همچنین تعهدات بازسازی پس از جنگ است.
این طرح محکی بزرگ برای اراده سیاسی متحدان کلیدی کی‌یف به حساب می‌آید؛ کشورهایی که تاکنون میلیاردها دلار کمک تسلیحاتی به اوکراین ارسال کرده‌اند و در عین حال با نگرانی‌هایی از بابت «تشدید» درگیری با کشوری که بزرگ‌ترین زرادخانه هسته‌ای جهان را در اختیار دارد، مواجه‌اند.
ناتو اعلام کرده که اوکراین در مسیر عضویت قرار دارد، اما تاکنون دعوت رسمی از این کشور به عمل نیاورده است. مارک روته، دبیرکل جدید ناتو، این برنامه را پیامی قوی توصیف کرد، اما گفت که در وضعیت کنونی نمی‌تواند به‌طور کامل از آن حمایت کند.
زلنسکی همچنین گفت که تلاش‌های جنگی روسیه با انتقال تسلیحات و نیروهای انسانی از سوی کره شمالی تقویت شده است. غرب و اوکراین اوایل سال جاری اعلام کردند که جمهوری اسلامی ایران موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد به روسیه ارسال کرده، هرچند مسکو این ادعا را رد کرده است.
فراخوانی برای اتحاد
نیروهای خسته اوکراین، که از نظر تعداد کمتر از نیروهای روس هستند، برای متوقف کردن پیشروی تدریجی آن‌ها در جبهه شرقی با دشواری‌های متعددی مواجه شدند. نیروهای روسیه یکی پس از دیگری روستاهای ویران‌شده را تصرف کرده و تهدیدی فزاینده برای مرکز لجستیکی پوکروفسک هستند.
وضعیت با توجه به عدم قطعیت عمیق ناشی از تغییر احتمالی قدرت در ایالات متحده پیچیده‌تر شده است. انتخابات نوامبر ممکن است دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق جمهوری‌خواه که همواره نسبت به کمک به اوکراین تردید داشته است، را دوباره به کاخ سفید بازگرداند.
آقای ترامپ وعده داده است که در صورت انتخاب مجدد، جنگ را به سرعت و پیش از ورود به کاخ سفید به پایان خواهد رساند. این ایده که حامیان کی‌یف را نگران کرده، ممکن است به امتیازدهی‌های سنگینی به رویسه در قالب توافقی عاجل منجر شود.
زلنسکی تاکید کرد که اتحاد شرکای کی‌یف بسیار ضروری است. او بار دیگر درخواست ماه‌های اخیر خود برای حمایت غرب از حمله به اهدافی در داخل روسیه با استفاده از موشک‌های دوربرد را مطرح و از «فهرست مشخص سلاح‌ها» و سامانه‌های دفاع هوایی مورد نیاز صحبت کرد. او با اشاره به حمله غافلگیرکننده اوکراین به منطقه کورسک در ماه اوت، بر ادامه عملیات در داخل روسیه تاکید کرد.
زلنسکی گفت: «اگر اکنون اجرای طرح پیروزی را آغاز کنیم، ممکن است بتوانیم جنگ را حداکثر تا سال آینده به پایان برسانیم.»
او همچنین گفت که روز پنج‌شنبه برای ارائه این طرح در اجلاس سران اتحادیه اروپا به بروکسل سفر خواهد کرد. آقای زلنسکی پیشتر در اواخر سپتامبر در دیدار با جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا در واشنگتن درباره این طرح گفتگو کرد. او سپس در سفر به اروپا با رهبران بریتانیا، فرانسه، ایتالیا و آلمان دیدار و طرح خود را تشریح کرده بود.
در این سخنرانی، مقامات عالی‌رتبه نظامی، اطلاعاتی و سیاسی او و همچنین نمایندگان پارلمان حضور داشتند. برخی از نمایندگان گهگاهی از جای خود برخاستند و او را تشویق کردند، هرچند که برخی دیگر از قانون‌گذاران طرح او را مورد انتقاد قرار دادند.
اولکسی گونچارنکو، نماینده پارلمان اوکراین این طرح را «بسیار غیرواقعی» خواند و گفت: «ما تقریبا همه چیز را به شرکایمان واگذار می‌کنیم. از خودمان چه انتظاراتی داریم؟»
رومن لوزینسکی، نماینده هم‌حزب آقای زلنسکی، گفت که این طرح اگرچه خیالی به نظر می‌رسد، اما درخواست‌های گذشته زلنسکی، از جمله درخواست برای جنگنده‌های اف-۱۶ و یا موشک‌های استورم شَدو، نیز زمانی غیرواقعی به نظر می‌رسیدند و در نهایت نتیجه دادند.
واکنش روسیه چه بود؟
روسیه روز چهارشنبه با انتقاد از طرح ولودیمیر زلنسکی گفت که او تلاش می‌کند تا ناتو را به درگیری مستقیم با مسکو بکشاند.
ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه، گفت که طرحی که آقای زلنسکی در پارلمان اوکراین ارائه کرده است، به فاجعه برای مردم اوکراین منجر خواهد شد.
او متذکر شد که رئیس جمهوری اوکراین نمی‌تواند به شرکای غربی خود اعتماد کند و گفت: «آقای زلنسکی در حال سوق دادن ناتو به درگیری مستقیم با کشور ماست.»
خانم زاخارووا افزود: «فقط می‌توانم به زلنسکی بگویم که شرکای رژیم کی‌یف قبلا نشان داده‌اند که جایگاه اوکراین را در معماری امنیتی خود چگونه می‌بینند؛ آن‌ها اوکراین را در تابوت و شهروندان اوکراینی را در گور می‌بینند.»
روسیه مدت‌هاست که غرب را متهم به استفاده از اوکراین برای جنگ نیابتی علیه مسکو کرده است. ایالات متحده و متحدان ناتو می‌گویند که آن‌ها تنها در حال کمک به اوکراین برای دفاع از خود در برابر یک تهاجم غیرقانونی به سبک استعماری هستند.
زاخارووا با اشاره به هشدار ماه گذشته ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه مبنی بر این که اگر غرب به اوکراین اجازه دهد با موشک‌های دوربرد غربی به عمق خاک روسیه حمله کند، در واقع وارد جنگ مستقیم با روسیه شده است، گفت که زلنسکی «کاملاً آگاه» است که درخواست‌های او از ناتو چه پیامدهایی خواهد داشت.
کرملین پیشتر اعلام کرده بود که هنوز برای اظهار نظر درباره طرح آقای زلنسکی زود است اما کی‌یف باید به هوش آید و به پوچی سیاست‌هایش آگاهی یابد.