دو سال پس از شکل‌گیری گسترده‌ترین اعتراضات خیابانی در دوره جمهوری اسلامی که وسعت آن با دامنه‌ای بی‌سابقه از مرزهای ایران فراتر رفت، شاید پروژه سرکوب حکومت اسلامی موفق به نظر برسد ولی تغییراتی را که جنبش زن، زندگی، آزادی در حال رقم زدن است، نمی‌توان در ظاهر و باطن جامعه ایران نادیده گرفت.
آگهیمهسا امینی در پی جان باختن طی ساعاتی که به اتهام رعایت نکردن قواعد حجاب اجباری در بازداشت پلیس گشت ارشاد بود، بدل به نماد مبارزه گروهیِ زنان ایرانی برای اکتساب حق آزادی پوشش شد.
هر چند در جریان اعتراض‌های خیابانی که از شهریور ۱۴۰۱ کلید خورد، شعارهای بسیاری سر داده شد و مطالبات گسترده‌ای توسط ایرانیان معترض در داخل و خارج از کشور مطرح شد ولی تغییرات در جامعه ایران حول محور ایستادگی گروهی از زنان بر لزوم رعایت حق آزادی پوشش و برابری جنسیتی توسط حکومت، حتی نگاه و عمل مردان ایرانی را نیز دچار دگرگونی‌های کم‌سابقه‌ای کرده است.
جاناتان پیرون، متخصص امور ایران در موسسه بلژیکی اتوپیا (Institut Etopia) می‌گوید: «اعتراضات خیابانی در بهار ۲۰۲۳ تمام شد اما جامعه ایران دیگر آن جامعه سابق نیست. هر چند این جنبش به ساقط شدن رژیم ایران منجر نشد ولی تاثیر ملموس و واقعی آن همواره حس خواهد شد. چرا که تحت تاثیر این جنبش، یک پویایی اجتماعی و فرهنگی در میان مردم ایران به وجود آمده است.»
با وجود ادامه اعمال فشارها توسط دستگاه‌های امنیتی، قوه قضائیه و پلیس علیه معترضان محکوم و زنان و دخترانی که از تن دادن به حجاب اجباری امتناع می‌کنند، دیوارنویسی‌ها، سرودها و پیام‌های اعتراضی از دیوارهای شهرهای بزرگ ایران گرفته تا شبکه‌های اجتماعی طنین‌انداز است. در تهران و همچنین در سایر شهرهای استان‌های کردستان، اصفهان یا گیلان و مازندران، به ویژه در بلوچستان، زنان و دختران بدون حجاب به خیابان‌ها می‌آیند، از خود فیلم می‌گیرند و با وجود خطراتی که آنها را تهدید می‌کند، فیلم‌ها را در فضای اینترنت منتشر می‌کنند.
جاناتان پیرون، می‌افزاید: «شکلی از انقلاب فرهنگی در حال رخ دادن است. دیگر تجمع اعتراضی در خیابان‌ها وجود ندارد، اما روحیه بسیج عمومی همچنان وجود دارد و مدام در حال بازتولید است. با وجود محدودیت‌های بسیار، تغییرات گسترده‌ای آغاز شده، به ویژه در نوع نگاه مردان به زنان، در مورد مسایلی همچون برابری جنسیتی و نیز یک همسویی در بخش قابل توجهی از جامعه نسبت به شکاف عمیق موجود میان خواسته‌های بنیادین و اساسی آنها در چارچوب حقوق بشر و آن چه که رژیم به جامعه تحمیل کرده، آگاهی بالایی پیدا کرده‌اند.»
مسعود پزشکیان، رئیس جمهور جدید ایران که «اصلاح‌طلبان» او را به خود منتسب می‌کنند، وعده داده که در مواجهه نیروهای پلیس و گشت‌های ارشاد با زنان تغییرات اساسی ایجاد خواهد کرد، اما به باور جاناتان پیرون اکثریت جامعه ایران دیگر این وعده‌ها را چندان جدی نمی‌گیرند.
به اعتقاد او، وقتی که بخش قابل توجعی از جامعه از شرکت در انتخابات امتناع می‌کند، انتخاباتی که چنین وعده‌هایی در آن داده شده، نشان می‌دهد که «جوانان دیگر هیچ توقعی از رژیم ندارند، چون که به این نتیجه رسیده‌اند که نظام قابل تغییر نیست.»
یورونیوز فارسی را در ایکس دنبال کنید
البته این پژوهشگر بلژیکی خاطرنشان می‌کند: «هیچ ساختار سیاسی که جایگزینی واقعی برای رژیم باشد، با پایگاه اجتماعی فعال و برنامه‌ای روشن، وجود ندارد.»
در چنین شرایطی، به اعتقاد او جنبش زن، زندگی، آزادی همچنان با نیروی محرکه پر قدرتی که به آن دست یافته برای تحقق اهدافش همچنان به پیش خواهد رفت.