انتخابات پارلمانی عراق قرار است روز سه‌شنبه برگزار شود و محمد شیاع سودانی با تبلیغ تلاش‌هایش در جهت بازپس‌گیری استقلال بغداد از واشنگتن و تهران بدون قربانی کردن روابط با این دو، برای دور دوم نخست‌وزیری خیز برداشته است. به گزارش وال‌استریت ژورنال، به نظر نمی‌رسد که تهران موافق باشد.
محمد شیاع سودانی در سه سال حضور در راس قدرت، سه دستاورد مهم سیاسی داشته است. او سال گذشته با واشنگتن درباره خروج نهایی نیروهای نظامی آمریکایی مذاکره کرد، عراق را از جنگ ایران و اسرائیل دور نگه داشت و با هدف افزایش اشتغال و مهار چرخه ناآرامی‌ها، از قیمت‌های بالای نفت در ابتدای دوره‌اش برای تامین مالی رونق ساخت‌وسازها بهره برد.
آقای سودانی در گفتگویی با وال‌استریت ژورنال گفت: «اکنون امنیت، ثبات و هماهنگی اجتماعی برقرار است.» این امر تغییری چشمگیر برای کشوری است که طی دو دهه میدان رقابت قدرت‌های خارجی و نیروهای متعارض داخلی بوده است.
اکنون این پرسش‌ها مطرح است که آیا ایران که از جنگ با اسرائیل زخم‌خورده و تضعیف شده در حال از دست دادن نفوذ خود بر عراق، آخرین متحد اصلی‌اش در منطقه است و آیا دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا به دلیل درگیری‌ها در اوکراین، غزه و ونزوئلا آن‌قدر درگیر است که نتواند نفوذ دیرینه خود بر عراق را اعمال کند؟
آقای سودانی گفت: «ایران کشور همسایه است که با آن روابط دوستانه داریم. اما قطعا این دوستی به بهای تصمیم‌های ملی ما و منافع عراق و عراقی‌ها نخواهد بود.»
نخست‌وزیر عراق همچنین درباره آمریکا گفت که می‌خواهد «ماهیت رابطه امنیتی نباشد، بلکه اقتصادی و تجاری باشد تا به هر دو کشور سود برساند.»
او افزود: «ما مشتاق رابطه‌ای مبتنی بر احترام متقابل، احترام به حاکمیت عراق و منافع مشترک هستیم.»
به گفته تحلیلگران، آقای سودانی مسیر دشواری در پیش دارد.
استقلال از تهران و واشنگتن
واشنگتن همچنان نزدیک‌ترین شریک امنیتی بغداد و اصلی‌ترین تامین‌کننده تسلیحات عراق است. دولت آقای ترامپ به‌واسطه امکان وضع تحریم‌های مالی مرتبط با گروه‌های شبه‌نظامی همسو با ایران، اهرم فشار قابل توجهی بر بغداد در اختیار دارد. آمریکا پیشتر چندین مورد از این گروه‌ها را در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار داده است.
تهران نیز همچنان در بغداد نیرویی قدرتمند است. شبه‌نظامیان مورد حمایت تهران ستون فقرات حضور ایران در عراق هستند و نوری مالکی، سیاستمدار همسو با ایران و نخست‌وزیر سابق عراق، نیروی غالب سیاسی است.
تامر بدوی، پژوهشگر موسسه سلطنتی خدماتی متحد (RUSI) در بریتانیا، گفت: «تا زمانی که گروه‌های مسلح مورد حمایت ایران استقلال عملیاتی خود را حفظ کنند، هیچ دولتی نمی‌تواند واقعا از نفوذ ایران رهایی یابد.»
مقامات آمریکایی در ابتدای نخست‌وزیری آقای سودانی در سال ۲۰۲۲ نسبت به او تقریبا خوش‌بین بودند. او در مصاحبه‌ای در ژانویه ۲۰۲۳ با ژورنال خبرساز شد، . او در مصاحبه‌ای در ژانویه ۲۰۲۳ با وال استریت ژورنال، با بیان اینکه معتقد است برای شکست داعش به نیروهای آمریکایی در این کشور نیاز است، توجه‌ها را به خود جلب کرد.
ماه گذشته، مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا در تماس با آقای سودانی بر مطالبه آمریکا مبنی بر خلع سلاح شبه‌نظامیان عراق تاکید کرد. آقای سودانی در گفتگو با وال‌استریت ژورنال گفت که این شبه‌نظامیان اکنون «یک نهاد رسمی امنیتی» هستند که تابع دستورات دولت‌اند.
نخست‌وزیر عراق گفت: «این یک دستگاه امنیتی است که اوامر را اجرا می‌کند. هیچ دخالتی در مواضع سیاسی ندارد.»
این شبه‌نظامیان عمدتا در طول جنگ ۱۲ روزه ایران با اسرائیل در حاشیه ماندند.
آقای سودانی گفت: «ما از این که پای کشورمان به این جنگ کشیده شود، جلوگیری کردیم. امروز، عراق میدان منازعه نیست، بلکه مرکز گفتگو است.»
اما به گفته تحلیلگران عراقی، آقای سودانی عمدتا در مهار این شبه‌نظامیان ناکام بوده است.
حیدر شاکری، پژوهشگر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در «چتم هاوس» لندن، گفت: «آن گروه‌های مسلح همچنان نفوذ سیاسی و اقتصادی دارند و دولت هنوز توان یا اراده کامل برای اجرای خلع سلاح گسترده را نشان نداده است.»
به گفته آقای بدوی، محمد شیاع سودانی با پشتیبانی ایران، شبه‌نظامیان را با واگذاری سهمی از قراردادهای دولتی متقاعد کرد که حملات به نیروهای آمریکا و دیگر کشورهای غربی را متوقف کنند.
این پژوهشگر گفت: «آقای سودانی دستاوردهای کوتاه‌مدت داشت، اما اجازه داد این گروه‌ها در اقتصاد ریشه‌دارتر شوند.»
یکی از دستیاران السودانی گفت هیچ شواهدی از چنین ترتیباتی با شبه‌نظامیان وجود ندارد.
انتخابات سه‌شنبه تکلیف رهبر بعدی عراق را مشخص نخواهد کرد. این انتخابات که ده‌ها حزب سیاسی را دربر می‌گیرد، آغازگر مذاکرات پشت‌پرده‌ای است درباره اینکه چه کسی پست نخست‌وزیری را به دست آورد. سمتی که در نظام تقسیم قدرت عراق همیشه به یک عضو حزب سیاسی شیعه می‌رسد. واشنگتن و تهران همواره بخشی از این گفتگوها هستند.
لاوک غفوری، تحلیلگر سیاسی عراقی گفت: «ایران هرگز اجازه نخواهد داد یک رهبر قدرتمند در عراق سربرآورد. تغییر نخست‌وزیر هر چهار سال یک ضرورت برای تهران است تا مطمئن شود هیچ فردی پایگاه هواداری پیدا نکند یا محبوب نشود.»
آقای سودانی حزب سیاسی خودش را راه‌اندازی کرده، اما با وضعیتی غیرمعمول روبه‌رو است. حزب او هنوز بخشی از ائتلاف بزرگ‌تر زیر چتر آقای مالکی است. به گفته تحلیلگران، آقای مالکی در تلاش است او را تضعیف کند.