هرچند عراقچی برای گرفتن رای اعتماد از مجلس کنونی نیاز دارد بخشی از شعارهای ایدئولوژیک در سیاست خارجی که مطلوب این طیف سیاسی است را به زبان بیاورد اما او خود برآمده از همین جریان سیاسی است و پیشینه و هویت سیاسیاش اشتراکات بسیاری با تفکرات کسانی دارد که امروز بر صندلیهای سبز بهارستان تکیه زدهاند.
آگهیبا تصمیم مسعود پزشکیان گزینه دولت چهاردهم برای تصدی وزارت امور خارجه عباس عراقچی تعیین شده است. کسی که هرچند بسیاری او را برای همراهی با محمدجواد ظریف در طول مذاکرات هستهای و برجام میشناسند اما او پیش از آن مرد دست راست سعید جلیلی در گفتگوهای ایران و ۵+۱ به شمار میرفت.
عراقچی در برنامه خود به مجلس برای وزارت خارجه از لزوم «حمایت از ساختارهای موجود برای خنثیسازی تحریمها» سخن گفته، «پیروی از تدابیر مقام معظم رهبری» را به عنوان یکی از اصول تعریف کرده و «حمایت همه جانبه از محور مقاومت» را به عنوان یکی از اولویتهای وزارت خارجه عنوان داشته است. او همچنین در جمع یکی از کمیسیونهای مجلس از «غیرممکن بودن احیای برجام» سخن گفته است.
اما چرا نباید از این صحبتهای عراقچی تعجب کرد و حضور او در وزارت امور خارجه چه تصویری را از دیپلماسی در دولت مسعود پزشکیان به ما ارائه میدهد؟
حضور در مجلس
عراقچی که باید از فیلتر مجلس اصولگرا عبور کند تا بتواند خود را به وزارت امور خارجه برساند در کمیسیونهای پارلمان ایران حاضر شده و آنجا برنامههای خود برای اداره دستگاه دیپلماسی را شرح داده است.
حضور در کمیسیون فرهنگی مجلس هم بخشی از برنامههای عراقچی بوده است. احمد راستینه نماینده مردم شهرکرد و سخنگوی این کمیسیون در خصوص برنامههای عراقچی گفته است که این گزینه دولت برای وزارت امور خارجه صراحتا تاکید کرده که برجام دیگر قابل احیا نیست. سفیر ایران در ژاپن در دولت محمود احمدی نژاد همچنین اضافه کرده که در صورتی که به عنوان وزیر امور خارجه معرفی شود، تلاش میکند «خطاهای گذشته» تکرار نشود.
دیپلمات نزدیک به سپاه
عباس عراقچی که با سابقه عضویت در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بعدها به وزارت خارجه آمد در طول دهههای اخیر به عنوان یکی از دیپلماتهای نزدیک به سپاه پاسداران شناخته شده و خود او هم همواره بر این موضوع تاکید داشته است. عراقچی از مریدان قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه است و در گفتگوهای مختلفش یکی از بزرگترین حسرتهای زندگی خود را «روبوسی نکردن با قاسم سلیمانی در آخرین دیدارش با فرمانده پیشین نیروی قدس سپاه» پیش از ترور عنوان کرده است.
او همچنین حمایت بخش قابل توجهی از تندروترین نیروهای وفادار جمهوری اسلامی را هم با خود دارد؛ حسین شریعتمداری، مدیرمسئول روزنامه کیهان در آبان سال ۱۴۰۰ در یک گفتگوی تلویزیونی به صراحت از عراقچی حمایت و او را متفاوت از جواد ظریف معرفی میکند. در آن گفتگو امیرحسین ثابتی مجری آن زمان و نماینده کنونی مجلس که از مخالفان عراقچی است، او را وجه دیگری از ظریف میداند اما در مقابل شریعتمداری در پاسخ میگوید: «آقای عراقچی مخصوصا این اواخر تفاوتهای مثبتی با آقای ظریف و دیگران داشت. دیدگاههای او با آقای ظریف تفاوتهایی داشت اما این که تا چه اندازه این دیدگاهها به بار نشست جای بحث دارد. ضمن اینکه مقاومتهای ایشان در جریان مذاکرات وین [مذاکرات احیای برجام] قابل توجه بود و اگر او چنین نمیکرد همان اشتباهاتی که پیشتر رخ داده بود تکرار میشد.»
مرد حاضر در تمام دولتها از احمدی نژاد تا رئيسی
عراقچی همچنین پس از پایان مسئولیت در وزارت امور خارجه، برخلاف ظریف که به صورت کامل از نهادهای حکومتی طرد و به دانشگاه تهران رفت، همچنان در مجموعه حاکمیت باقی ماند. او ابتدا با حکم حسین امیرعبداللهیان به عنوان مشاور وزیر امور خارجه منصوب شد. در ادامه هم کمال خرازی مشاور سیاست خارجی علی خامنهای، عراقچی را به عنوان دبیر شورای روابط خارجی دفتر رهبر جمهوری اسلامی تعیین کرد.
انتصابهایی که هم نشان از حساسیت کمتر نهادهای حکومتی به عراقچی و همچنین ظرفیت پذیرش او در دولت و حاکمیت حتی در شرایطی که تندروترین نیروهای وفادار به جمهوری اسلامی در قدرت هستند دارد. این در حالی است که چنین اتفاقی نه برای جواد ظریف و نه برای مجید تخت روانچی در دولتهای محمود احمدی نژاد و ابراهیم رئيسی رخ نداد.
ظریف هرچند در ابتدای روی کار آمدن دولت احمدی نژاد به عنوان سفیر جمهوری اسلامی در نیویورک مشغول به کار بود، اما همان نخستین مواجه این دو در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل کافی بود تا نه تنها ماموریت ظریف در نیویورک که حتی عمر حضور او در وزارت خارجه هم به پایان برسد. اتفاقی که مشابه آن برای مجید تخت روانچی نیز رخ داد. هر دوی این افراد در دولت ابراهیم رئیسی هم از بطن دستگاه دیپلماسی ایران به حاشیه رانده شدند اما عراقچی از معدود شخصیتهای برجسته در دولت روحانی بود که در زمان ریاست جمهوری رئيسی هم در نهادهای حاکمیتی سمت داشت.
دیپلمات مطلوب حاکمیت
اتفاقی که بخشی از آن به سابقه عضویت او در سپاه پاسداران، نوع روابط او با فرماندهان نظامی و همچنین ابراز وفاداری دائمی او به این نیروها و همچنین رهبر جمهوری اسلامی علی خامنهای مربوط میشود.
ضمن اینکه حضور شخصیتی به نام عباس عراقچی در فضای سیاسی و سیاست خارجی ایران بیش از آنکه مرهون گفتگوهای برجام در دولت حسن روحانی باشد، مدیون دولت محمود احمدی نژاد است؛ جایی که او پلههای ترقی را یکی پس از دیگری طی کرد و از یک کارشناس به سفیر ایران در ژاپن و مذاکره کننده ارشد هستهای در تیم مذاکره کننده سعید جلیلی تبدیل شد. عراقچی در تیم جلیلی در کنار علی باقری کنی، نیروهای دست راست و چپ دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی بودند و در مذاکرات بیفرجام هستهای حضور داشتند.
در چنین شرایطی شنیدن جملاتی چون «برجام دیگر قابلیت احیا ندارد» یا «حمایت همه جانبه از محور مقاومت و حقوق مردم مظلوم فلسطین بر پایه ابتکار مقام معظم رهبری» و همچنین «حمایت از ساختارها و مسیرهای موجود خنثی سازی تحریم ها» نباید چندان باعث تعجب کسانی شود که او را به عنوان وزیر خارجه دولت مسعود پزشکیان میبینند.
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
در نتیجه هرچند عراقچی برای گرفتن رای اعتماد از مجلس کنونی نیاز دارد تا بخشی از شعارهای ایدئولوژیک در عرصه سیاست خارجی که مطلوب این طیف سیاسی در ایران است را به زبان بیاورد اما نباید فراموش کرد، او خود برآمده از همین جریان سیاسی است و پیشینه و هویت سیاسی او اشتراکات بسیاری با تفکرات کسانی دارد که امروز در مجلس شورای اسلامی به عنوان نماینده ملت بر صندلیهای سبز ساختمان بهارستان تکیه زدهاند.