وزیر آموزش و پرورش فرانسه که کشورش حدود بیست سال پیش پوشش حجاب و نمادهای مذهبی را در مدارس ممنوع کرده بود به تازگی از طرحی برای ممنوعیت پوشش «عبایه» توسط دختران دانش‌آموز خبر داده است.
آگهیاز آنجایی که فرانسه طی این هفته اقدام به ممنوعیت به تن داشتن برخی پوشش‌های مذهبی همچون «عبایه» برای دختران در مدارس کرد برآن شدیم تا نگاهی به قوانین سایر کشورهای اروپایی در این خصوص بیاندازیم.
تصمیم دولت فرانسه برای ممنوع کردن پوشش عبا توسط دانش‌آموزان دختر مسلمان به نوعی تاکید مجدد بر لزوم رعایت اصول منتسب به «لائیسیته» در این کشور تلقی می‌شود.
فرانسه که از زمان به اجرا درآمدن قوانین قرن نوزدهم کلیه نمادهای مذهبی را در مدارس دولتی حذف و از هرگونه نفوذ سنتی کلیسای کاتولیک در مراکز آموزش دولتی جلوگیری کرده به تازگی دستورالعمل‌هایی از این دست را برای کنترل اقلیت رو به رشد مسلمان این کشور به روز کرده است.
گابریل آتال، وزیر آموزش و پرورش فرانسه که کشورش حدود بیست سال پیش پوشش حجاب و نمادهای مذهبی را در مدارس ممنوع کرده بود روز یکشنبه از طرحی برای ممنوعیت پوشش عبا توسط دختران دانش‌آموز خبر داد.
حال بد نیست بدانیم قوانین دیگر کشورهای اروپایی در خصوص پوشش مذهبی در مدارس چگونه است؟ آیا دانش‌آموزانِ دیگر کشورها در پوشیدن لباس‌های سنتی یا مذهبی، مانند دستار (سرپوش) سیک‌ها یا روسری مسلمان‌ها، در کلاس درس محدودیت دارند؟
انگلستان
در انگلستان، سیاست پوشش یکنواخت توسط هر مدرسه مشخص می شود. با این حال، مقررات وضع شده توسط مدارس باید با قوانین حقوق بشر و برابری مطابقت داشته باشد؛ این ملاحظه قانونی در واقع نوعی محافظت از ویژگی‌های مرتبط با مذهب یا اعتقاد، نژاد، جنسیت یا توانایی‌های افراد است.
به عنوان مثال، ممانعت از پوشاندن موهای دختر مسلمان با حجاب یا ممنوع کردن مدل موی مرتبط با یک گروه قومی یا ملی، می تواند تبعیض آمیز تلقی شود.
تبعیض در صورت تایید و اثبات غیرقانونی استاثبات شده می تواند غیرقانونی تلقی شود. با این حال باید توازنی میان حقوق اعطا شده به اقلیت‌ها و دیگر سیاست‌های مدارس ایجاد کرد.
به طور خلاصه می‌توان گفت که دانش‌آموزان از حیث پوشش هیچ ممنوعیتی ندارند و می‌توانند محدودیت‌ها را به صورت موردی به چالش بکشند.
طبق توصیه‌های وزارت کشور بریتانیا «در مواردی که مدارس دلایل موجهی همچون ارتقای انسجام و نظم، یا ملاحظات واقعی بهداشت و ایمنی یا امنیتی برای محدود کردن آزادی‌های افراد دارند، ممکن است ایجاد محدودیت در حق ابراز مذهب یا عقیده توجیه پذیر تلقی شود.»
در بخش دیگری از توصیه‌نامه وزارت کشور بریتانیا آمده است: «مدارس باید نسبت به نیازهای فرهنگ ها، نژادها و مذاهب مختلف حساس باشند و در برآوردن این نیازها معقولانه عمل کنند، بدون آنکه به سیاست‌ها و مقررات مهم مدرسه، مانند ایمنی یا نظم و انضباط آسیبی وارد شود.»
گفتنی است که ایرلند شمالی در زمینه پوشش اقلیت‌های مذهبی و قومی در مدارس همان مقررات و سیاست‌های در پیش گرفته شده در انگلیس را دارد.
آلمان
موضوع پوشش سر برای اقلیت‌های مذهبی به ویژه مسلمانان در آلمان همواره محور جدل‌ها و پرونده‌های قضایی متعدد است.
به طور کلی، از سال ۲۰۱۵ به این سو، به هر ایالت آلمان اجازه داده شده است که به طور مستقل در باره مجاز یا ممنوع بودن نمادها یا پوشش‌های مذهبی در مدارس تصمیم‌گیری کنند.
این بدان معناست که بسته به اینکه در کدام بخش از آلمان به عنوان دانش آموز به مدرسه می‌روید یا در مدرسه‌ای تدریس می‌کنید، قوانین متفاوتی پیش روی شما است.
برخی از ایالت‌ها حجاب را منع کرده‌اند، در حالی که برخی دیگر آنرا با وضع با محدودیت‌های خاصی همچون نمایان بودن صورت یا مو مجاز دانسته‌اند.
دست کم هشت ایالت آلمان با وضع قوانینی نمادهای مذهبی در مدارس دولتی را ممنوع اعلام کرده‌اند، اگرچه در بسیاری از موارد این ممنوعیت شامل نمادهای مسیحی نمی شود.
دادگاه هامبورگ در ژانویه ۲۰۲۰ با صدور حکمی به یک دانش آموز دختر ۱۶ ساله اجازه داد تا در کلاس درس نقاب به سر و صورت بکشد؛ پوششی که فقط چشم ها را در معرض دید قرار می دهد.
آگهیمقامات دولتی در اعتراض گفتند که پوشیدن نقاب به این معنی است که دانش آموز نمی تواند به طور کامل با معلمان خود یا سایر دانش آموزان ارتباط برقرار کند، اما دادگاه این طور تشخیص نداد.
آزادی مذهب در قانون اساسی آلمان مورد اشاره قرار گرفته است، اما ایالت‌ها و مدارس می توانند قوانین خود را در خصوص آنچه «لباس مناسب» در کلاس درس تلقی می‌شود، تعیین کنند.
ایتالیا
به رغم روی کار آمدن یک دولت عوامگرا و منتسب به جریان راست افراطی در پاییز گذشته، بحث عمومی یا سیاسی در خصوص پوشش مذهبی در کلاس‌های درس در ایتالیا آنچنان که انتظار می‌رود داغ نیست.
از این گذشته، صحبت در مورد ممنوعیت حجاب یا روسری که دانش آموزان به دلایل مذهبی ممکن است به سر کنند، حتی به نوعی غیرمعمول تلقی می‌شود؛ زیرا راهبه‌هایی که در بسیاری از مدارس ایتالیا تدریس می کنند نیز به دلایل مذهبی پوشش سر دارند.
دادگاه حقوق بشر اروپا سال ۲۰۱۱ با صدور حکمی اعلام کرد که هیچ مشکلی با اقدام دولت ایتالیا در نمایش صلیب‌های بزرگ روی دیوارهای کلاس‌های مدرسه ندارد زیرا آنرا مصداق «تلقین» قلمداد نمی‌کند.
آگهیکوزوو
در کوزوو، کشوری با اکثریت مسلمان، استفاده از روسری برای دانش آموزان دختر از سال ۲۰۱۰ به این سو ممنوع اعلام شده است.
گروه‌های اسلامی در این کشور حوزه بالکان بارها خواستار لغو قوانین منع پوشش سر شده و این قوانین را تبعیض‌آمیز خوانده‌اند؛ فعالان این گروه‌ها آخرین بار در اوت سال گذشته میلادی درخواست خود را به صورت مستقیم با نخست‌وزیر این کشور در میان گذاشتند.
اسکاتلند
دانش‌آموزان مدارس ابتدایی و راهنمایی در اسکاتلند معمولاً برای حضور در کلاس‌ها از پوشش‌های یکدست استفاده می‌کنند.
الزامات مربوط به موارد تشکیل‌دهنده لباس، از جمله رنگ و مدل شلوار، دامن یا پیراهن‌های مجاز را هر مدرسه به طور جداگانه تعیین می‌کند.
با این حال، سخنگوی دولت اسکاتلند به یورونیوز گفت که «محدودیتی برای پوشش مذهبی در مدارس» این کشور اعمال نمی‌شود.
آگهیاسپانیا
در اسپانیا هیچ قانونی در ارتباط با استفاده از حجاب اسلامی هنگام حضور دانش‌آموزان دختر در کلاس‌های درس وجود ندارد.
هر منطقه می تواند در مورد مسائل آموزشی خود تصمیم بگیرد. اگر دستور منطقه‌ای خاصی وجود نداشته باشد، این خود مدارس هستند که مقررات مربوط به پوشش را در چارچوب حفظ استقلال خود تعیین می‌کنند.
به همین دلیل است که پوشش‌های خاص در برخی مدارس ممنوع و در برخی دیگر مجاز اعلام می‌شود.
با این حال، نشان‌های صلیب که قبلا در کلاس‌های درس مدارس اسپانیایی دیده می شد، ممنوع شده است. در سال ۲۰۱۰، قانون آزادی مذهب مقوله «سکولاریسم» در اسپانیا را بسط داد.
بر اساس این رویکرد: «نمایش نمادهای مذهبی در اماکن عمومی ممنوع است، به استثنای مواردی که دارای ارزش‌های تاریخی- هنری، معماری و فرهنگی است و قانون از آن حمایت می‌کند.»
آگهیسوئد
دادگاه عالی اداری سوئد اواخر سال ۲۰۲۲ با صدور حکمی اعلام کرد که هیچ راه قانونی برای مقامات محلی به منظور اعمال ممنوعیت روسری یا لباس های مشابه در مدارس وجود ندارد.
به اعتقاد قضات این دادگاه، قوانین موجود در زمینه آزادی بیان، حقوق دانشجویان برای ابراز وابستگی مذهبی خود را کاملا تضمین می‌کند.
این حکم زمانی صادر شد که مسئولان دو شهرداری در سوئد قصد داشتند حجاب را برای کودکان در مدارس پیش دبستانی و دانش‌آموزان مدارس ابتدای و سال اول راهنمایی ممنوع کنند. این ممنوعیت‌ها در یک مورد همچنین شامل معلمان نیز می‌شد.
پارلمان سوئد نیز پیش‌تر پیشنهادات و طرح‌های مربوط به ممنوعیت حجاب را بارها رد کرده است، زیرا کمیسیون قانون اساسی پارلمان هیچ دلیل موجهی برای وضع قانون جدید به منظور منع حجاب در جامعه یا برای کودکان در برخی فعالیت‌ها پیدا نکرده است.
توییتر یورونیوز فارسی را دنبال کنید
آگهی