تحلیل‌گر: اروپا به تنهایی قادر است تحریم‌های ایران را برگرداند
نظرها
دولت فرانسه اخیرا ضمن هشدار به ایران در مورد کاهش تعهدات هسته‌ای، این کشور را به اعمال سازوکار برجامی منجر به بازگشت تحریم‌ها تهدید کرده است.
ژان ایو لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه روز چهارشنبه ۲۷ نوامبر (۶ آذر) گفت: «(ایرانی‌ها) هر دو ماه یک بار شکاف را بیشتر می‌کنند به حدی که باید صریحا بگویم ما امروز داریم به اِعمال سازوکار حل اختلاف موجود در توافق (برجام) فکر می‌کنیم. ما با توجه به تکرار اقدامات مقام‌های ایران که به تدریج در حال گسستن از محتوای برجام هستند، در حال بررسی این رویکرد هستیم.»
عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در واکنش به سخنان آقای لودریان روز پنجشنبه ۷ آذر گفت: «برجام در شرایط کنونی اساسا به طرف‌های اروپایی اجازه نمی‌دهد که در قبال اعمال حق مشروع ایران در پاسخ به اقدامات غیرقانونی و یکجانبه ایالات متحده به این مکانیزم استناد نمایند.»
یورونیوز با مجید گلپور، استاد دانشگاه درباره بازگشت تحریم‌های اروپا و واکنش وزارت خارجه ایران گفتگو کرده است.
مجید گلپور: فرانسه به عنوان یک میانجی در ماجرای برجام در شش ماهه گذشته عمل کرده است. مهم‌ترین هدف امانوئل ماکرون در ماه‌های اخیر در این زمینه کاهش تنش‌ها و بازگرداندن دوباره دونالد ترامپ به میز مذاکره برسر توافق هسته‌ای بود.
فرانسه در این میانجیگری در واقع به نوعی نماینده اتحادیه اروپا نیز محسوب می‌شود. فرانسه برخلاف میانجی‌گرهای دیگر در مساله خروج ترامپ از برجام، اولویت را حل مسائل اقتصادی ایران قرارداده بود.
این که در این زمینه طرف مقابل فرانسه یعنی جواد ظریف و حسن روحانی توانایی تصمیم‌گیری برای شروط به بار نشستن این طرح را داشتند، بحث دیگری است. اما فرانسه با دونگاه مختلف وارد میانجیگری با ایران شد. یکی با نگاه ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه و دیگری با نگاه امانوئل بُن، فرستاده ویژه امانوئل ماکرون به ایران. لودریان کاملا با دیپلماسی شفاف و تهاجمی عمل می‌کند در حالی که بُن ماموریت اصلی‌اش آرام کردن تنش‌ها حول برجام است.
لودریان در شش ماهه اخیر نشان داده که هم سخنانش درباره ترامپ صریح است و هم درباره دولت جمهوری اسلامی ایران. لودریان صراحتا به ایران می‌گوید اروپا تمام تلاشش را برای تسهیل ورود و خروج مالی به کار گرفته بدون این که دولت ایران به تعهداتش عمل کند از جمله در زمینه اف‌ای‌تی‌اف. لودریان می‌گوید آنجایی که باید به ایران برای خروج از بحران کمک می‌شده، این کمک انجام گرفته است اما دولت ایران بدون انجام تعهداتش حتی از تعهدات برجامی خود هم فاصله گرفته است.
یورونیوز: اما دولت ایران می‌گوید از ابتکار عمل‌های اروپا هیچ سودی حاصل ایران نشده است.
مجید گلپور: این همان چرخه نامطلوب و معیوبی است که از آن حرف می‌زنیم. وزارت خارجه فرانسه می‌گوید ما با ایران درخواست‌هایی را مطرح کرده‌ایم اما هیچ گاه جواب مطلوبی نگرفته‌ایم. اروپا می‌گوید درباره شفافیت مالی درخواست‌هایی مطرح شد اما هیچ جوابی از ایران نیامد. درباره مساله ریسک بانک‌ها پرسیدیم اما دولت ایران دست به عملی نزد.
در واقع مسئله مطرح شده از سوی ایران «اسنپ بک» یا همان مکانیسم ماشه قصوری از جانب اروپا نیست، بلکه همواره ایران است که خود ماشه را به روی خود می‌چکاند. اگر ایران از روز اول خواستار تسهیل فروش نفت خود بود باید به خواست‌هایی که مدت‌ها پیش مطرح شده بود از جمله مسئله ریسک‌های بانکی و شفاف‌سازی مالی پاسخ می‌داد. اروپا در واقع هیچ گاه تعمدی در تاخیر کمک‌هایش به ایران نداشته است.
زمینه‌هایی که باید این کمک‌ها به صورت عملی نتیجه‌ساز شوند وجود نداشته است و نهایتا باید مقصر آن را دولت ایران دانست.
بیشتر بخوانید:
- فرانسه ایران را به بازگشت تحریم‌ها تهدید کرد
- کشورهای اروپایی «مکانیسم ماشه» را علیه ایران فعال نمی‌کنند
- هشدار فرانسه به ایران: ذخیره اورانیوم را بی‌‌درنگ کاهش دهید
یورونیوز: آیا رویدادهای__ اخیر گذشته ایران در موضع جدید فرانسه در مورد بازگشت تحریم‌ها تاثیر داشته است؟
مجید گلپور: مسلما همین طور است. به طور کلی انتظار می‌رفت که تا اواخر دسامبر، یعنی تاریخ احتمالی آغاز فاز چهارم غنی‌سازی اورانیوم از سوی ایران، با واکنشی از این دست روبرو شویم. اما وزیر خارجه فرانسه یک ماه زودتر چنین سخنانی گفت و این نشان می‌دهد که اتفاقات اخیر ایران تاثیر بسزایی داشته است.
یورونیوز: در صورت بازگشت تحریم ها، تاریخ آن چه زمانی خواهدبود؟
مجید گلپور: برای پی بردن به این موضوع باید بدانیم که علیه گسترش برنامه هسته‌ای ایران، سه ردیف مهم از تحریم‌ها قراردارند. در درجه اول تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل است. به جز این تحریم‌ها که بیشتر فعالیت موشکی ایران را هدف قرار می‌دهند، تحریم‌های اولیه و ثانویه آمریکا هستند. تحریم‌هایی که از دهه‌های گذشته هم چنان ادامه دارند.
اما در جایگاه سوم، تحریم‌های خود اتحادیه اروپا علیه ایران قرار دارد. یعنی پیش از کسب توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵ اروپا به دلیل گسترش فعالیت هسته‌ای و غنی‌سازی اورانیوم ایران را در ردیف تحریم‌ها قرارداد. تمام تحریم‌های اروپا به علاوه تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل گام به گام لغو شدند.
یعنی اروپا خیلی سریع‌تر از آمریکای زمان اوباما سعی کرد تا تحریم‌ها را حذف کند. اروپا در سال‌های پیش از برجام بین ۹ تا ۳۰ تحریم مختلف علیه ایران وضع کرد و اگر بخواهد دوباره این تحریم‌ها را برگرداند به راحتی قادر به انجام این کار هست. به این معنی که اروپا دیگر نیازی به تصویب به این تحریم‌ها از سوی شورای امنیت سازمان ملل ندارد، بلکه تنها نیاز به تصمیم شورای اروپا و اجرایی کردن آن از سوی جوزف بورل، مسئول آینده سیاست خارجی اروپا وجود دارد. این مسئله‌ای است که سخنگوی وزارت خارجه و آقای ظریف به آن توجهی نکردند. اروپا خود استقلال تصمیم‌گیری درباره بازگشت تحریم‌هایی که در گذشته هم وجود داشته را دارد و در این کار نیازی به جلسه شورای امنیت سازمان ملل و نظر چین و روسیه نیست.»
یورونیوز: حال اگر فرانسه تصمیم به بازگرداندن تحریم‌ها بگیرد، آیا دیگر کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیز با او همراه خواهند شد؟
مجید گلپور: قطعا. سخنان وزیر خارجه فرانسه در واقع به نمایندگی از همه این کشورهاست. او به نوعی دارد از طرف اتحادیه اروپا به ایران هشدار می‌دهد و سخنان او به نوعی به صدا درآوردن زنگ بیداری است.
یورونیوز: این تحریم‌ها به طور کلی در چه زمینه‌هایی خواهدبود؟
مجید گلپور: تحریم‌های اروپایی بی‌تردید در زمینه عدم گسترش فناوری موشکی ایران و هم چنین حقوق بشر خواهد بود.
یورونیوز: برخی از تحلیلگران معتقدند که تحریم ایران از سوی اروپا، به دلیل این که آمریکا با خروج از برجام کاملا پل اقتصادی میان ایران و اروپا را ویران کرده، تاثیر و پیامد مهمی نخواهد داشت. نظر شما چیست؟
مجید گلپور: این تصور کاملا غلط است. زیرا هر چند برجام پیمان جامع و کاملی نبود و اجازه خروج را به آمریکا داد اما با این حال توافق مهمی بود که قرار بود پایه‌های ورود ایران به اقتصاد جهانی و بهبود وضع فعلی اقتصادی این کشور باشد.
خلاصه این که برجام قرار بود موتور اقتصادی ایران باشد نه یک مانور سیاسی و انتخاباتی. پیش‌بینی‌ای که در سال ۲۰۱۵ می‌شد این بود که ورود شرکت‌های غربی به ایران می‌تواند باعث تبادل و چرخش بیشتر از یک هزار میلیارد دلاری در ایران شود. یعنی با مدیریتی کارآمد قرار بود برجام احیاگر اقتصاد ایران باشد. اما با ناکارآمدی مدیران صحنه سیاسی ایران این احیاگری به امیدی واهی تبدیل شد. عدم تعهد ایران به شروط پیش روی که اروپا برای نجات برجام تعیین کرده بود، باعث شد تا اعتمادسازی متقابلی که نتیجه سال‌ها کار دیپلماتیک بود از بین برود.
همزمان قطار اقتصاد ایران که قرار بود یک به یک پله‌های ورود و پیشرفت را طی کند، برای یک تا دو دهه متوقف شد. به نظرم به دلیل عدم توجه وزیر خارجه ایران و رئیس جمهوری، حسن روحانی به این موضوع و کوتاه آمدن در برابر توسعه نظامی و توان موشکی، باید این دو نفر را محاکمه کرد چرا که منافع ملی ایران را نادیده گرفته‌اند.
برجام شاید برنامه هسته‌ای و نظامی ایران را عقیم می‌کرد اما می‌توانست مهم‌ترین عامل شکوفایی اقتصادی و مالی ایران باشد. عقیم شدن دومی به نوعی خیانت به مردم ایران بود.