بررسی استیضاح ظریف در گفتگوی اختصاصی یورونیوز با ابوالفضل حسن‌بیگی و هرمیداس باوند
تنظیم یک قرارداد یا توافق مالی، این قدر نیاز به زمان ندارد که اروپایی‌ها ما را منتظر نگه دارند. لذا نمایندگان مجلس بر اساس مطالبات مردمی، درخواست استیضاح کرده‌اند. این استیضاح با هدف ترغیب وزیر خارجه به برخورد قوی‌تر در برابر اتحادیه اروپا صورت گرفته است.
نایب‌رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ایران
گزارش از هومان دوراندیش
هرمیداس باوند، کارشناس سیاست خارجی و روابط بین‌الملل، معقتد است کسانی که در ایران از پولشویی منتفع می‌شوند و یا سخنان محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران درباره پولشویی را نوعی توهین به نظام تلقی می‌کنند در پی استیضاح او هستند.
«احتمال استعفا وزیر خارجه ایران در صورت استیضاح وی»
آقای باوند درباره احتمال برکناری وزیر خارجه ایران در صورت استیضاح وی در مجلس ایران به یورونیوز گفت:
«کسی که در این شرایط بحرانی هدفش خدمت به مملکت باشد و احساس کند عده‌ای در صدد ممانعت از انجام وظایف او هستند، استعفا می‌دهد و کناره‌گیری می‌کند. اما اینکه اکثریت مجلس به ظریف رای منفی بدهد، بعید است؛ چون اکثریت نمایندگان مجلس از افکار عمومی باخبرند و می‌دانند برای خروج از مشکلات روزافزون کنونی، باید از هر فرصتی استفاده کرد و مساله الحاق به کنوانسیون پالرمو، بخصوص در رابطه با تعاملات بانکی، ضرورت دارد.»
کنوانسیون موسوم به پالرمو، کنوانسیون ملل متحد علیه جرائم سازمان‌یافته فراملی است که در سال ۲۰۰۰ میلادی با قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تصویب رسیده و مقابله با قاچاق انسان، قاچاق اسلحه و پولشویی جزو اهداف اساسی آن است. این کنوانسیون از سپتامبر ۲۰۰۳ به اجرا درآمده و تاکنون اکثریت کشورهای عضو سازمان ملل آن را امضا کرده‌اند. کنوانسیون پالرمو از سوی دولت ایران هم امضا شده ولی هنوز به تصویب مجلس ایران نرسیده است. محمدجواد ظریف در آبان ماه در مصاحبه‌ای ویدیویی با «خبرآنلاین»، پولشویی در ایران را «یک واقعیت» خواند که به گفته او «خیلی‌ها» از آن «نفع می‌برند.»
بیشتر بخوانید:
مجلس ایران الحاق به کنوانسیون مبارزه با تامین مالی تروریسم را تعلیق کرد
نماینده سابق مجلس: ایران به بهای FATF دست از حمایت حزب الله لبنان نمی‌کشد
لایحه الحاق ایران به کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم تصویب شد
«استیضاح با هدف ترغیب وزیر خارجه به برخورد قوی‌تر در برابر اتحادیه اروپا صورت گرفته است»
برخلاف هرمیداس باوند، ابوالفضل حسن‌بیگی نایب‌رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ایران، از انگیزه نمایندگان خواستار استیضاح وزیر امور خارجه دفاع می‌کند و می‌گوید: «قانون اساسی در تفکیک قوا بسیار شفاف عمل کرده و نمایندگان مجلس مجازند که از وزرای دولت سوال کنند یا آنها را استیضاح کنند. نمایندگان سوالاتی از وزیر خارجه داشتند که در صحن مجلس مطرح شد. آنها همچنین به وقت‌کشی اتحادیه اروپا اعتراض دارند و معتقدند وزیر خارجه باید مهلتی برای موضع گیری قاطع اروپایی‌ها مشخص کند. تنظیم یک قرارداد یا توافق مالی، این قدر نیاز به زمان ندارد که اروپایی‌ها ما را منتظر نگه دارند.
لذا نمایندگان مجلس بر اساس مطالبات مردمی، درخواست استیضاح کرده‌اند. این استیضاح با هدف ترغیب وزیر خارجه به برخورد قوی‌تر در برابر اتحادیه اروپا صورت گرفته است. دستگاه وزارت خارجه ما نباید وقت را از دست بدهد. آقای ظریف امیدوار است که اروپایی‌ها کاری انجام دهند. این امید اگر به بار ننشیند، ممکن است به ضرر جمهوری اسلامی تمام شود. اگر جمهوری اسلامی بداند که اروپایی‌ها نمی‌خواهند با ایران همکاری کنند، راه دیگری در پیش می‌گیرد.»
به اینستاگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
پس از خروج ایالات متحده آمریکا از برجام، اتحادیه اروپا بر ضرورت حفظ برجام تاکید کرده است. در آخرین تحولات مربوط به حفظ برجام، مطابق گزارش وزارت دارایی فرانسه، در روزهای آتی وزرای دارایی فرانسه، آلمان و بریتانیا درباره سازوکار ویژه مالی (spv) در حاشیه نشست گروه ۲۰ در آرژانتین گفت‌وگو خواهند داشت. spv سیستم اروپایی جایگزین سوئیفت است که اتحادیه اروپا در صدد است آن را برای تداوم مبادلات بانکی ایران ایجاد کند.
بیشتر بخوانید:
همکاری احتمالی آلمان و فرانسه در ایجاد کانال مالی اتحادیه اروپا برای ایران
هیچ کشوری مایل به میزبانی کانال مالی اتحادیه اروپا برای ایران نیست
آگهیآقای حسن بیگی در پاسخ به این سوال که اگر وزیر امور خارجه ایران در اثر استیضاح احتمالی نمایندگان مجلس از مقامش عزل شود، چگونه می‌تواند با قدرت بیشتری در مذاکره با مقامات اتحادیه اروپا شرکت کند،گفت: «وزرایی که در جلسه استیضاح پاسخ‌های متقن و قانع‌کننده داده‌اند، حتی از رای اعتماد اولیه‌شان هم بیشتر رای آورده‌اند.
به اعتقاد من، با توجه به پاسخ هایی که آقای ظریف در جلسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی دادند، قطعاً استیضاح‌کنندگان در صحن مجلس از این پاسخ‌ها قانع می‌شوند و آقای ظریف در پست خودش باقی خواهد ماند.»
وزیر امور خارجه ایران روز یکشنبه ۲۷ آبان ماه با حضور در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، به سوالات نمایندگان این کمیسیون درباره سخنانش راجع به «پولشویی در ایران» پاسخ داد.
«کسی نمی‌تواند از زیر زبان رهبری حرف بکشد»
هرمیداس باوند درباره موضع رهبر ایران در خصوص تلاش نمایندگان اصولگرا برای استیضاح جواد ظریف گفت: «به هر حال در این سیستم همه راهها به رم ختم می‌شود و می‌توان درک کرد کسانی که این موضع را علیه آقای ظریف اتخاذ کرده‌اند، تاییدهایی را درپشت سر خودشان داشته‌اند. شاید مقامات برجسته کشور صلاحشان در این باشد که مستقیماً موضع‌گیری نکنند ولی در سیستم جمهوری اسلامی، مسائل عمده با یکدیگر مرتبط‌اند.»
آگهیاما آقای حسن بیگی، نماینده مردم دامغان در مجلس ایران، به یورونیوز گفت: «رهبری معتقدند باید به مُرّ قانون عمل شود و دولت و مجلس، هر کدام کار خودشان را انجام دهند. رهبری همواره نمایندگان را نصیحت می کنند که ادب و اخلاق و قانون را رعایت کنند و ضمناً به وظایف ذاتی خودشان هم عمل کنند. اگر هم رهبری درباره این استیضاح نظر خاصی داشته باشند، کسی از نظر ایشان مطلع نیست. حتی نزدیکترین افراد به رهبری، نمی‌توانند در این زمینه حرفی از زیر زبان ایشان بکشند. احدی از نظر رهبری مطلع نیست و هر کسی هم چنین ادعایی کند، دروغ می‌گوید.»
سمت و سوی سیاست خارجی پس از ظریف
آقای باوند درباره رابطه استیضاح ظریف و تغییر سیاست خارجی ایران می‌گوید: «حوادث نقش مهمی در اتخاذ خط مشی‌های مربوط به سیاست خارجی دارند. ممکن است فشارهای خارجی یا رویدادهای منطقه‌ای، شرایط پرتنش و تهدیدآمیزی ایجاد کنند که اقتضایش این باشد کسی مسئولیت وزارت خارجه را بر عهده بگیرد که اولاً نسبت به مسائل جهانی و منطقه‌ای آگاهی داشته باشد، ثانیاً تجاربی در سازمانهای بین‌المللی داشته باشد و بداند در چنین شرایطی چه خط مشی‌هایی می‌تواند تعدیل‌کننده بحران تحمیلی باشد.
اشخاصی که در سازمانهای بین‌المللی کار کرده‌اند، برای برون‌رفت از شرایط بحرانی، تاثیرگذاری و کارآمدی بیشتری می‌توانند داشته باشند. تجربه و تحصیلات و دانش سیاسی در چنین وضعیتی مهم است. همچنین ماهیت و کیفیت رویدادها هم تعیین‌کننده تصمیماتی است که دولتها ممکن است اتخاذ کنند. بنابراین پیشاپیش نمی‌توان با قاطعیت گفت برکناری احتمالی آقای ظریف، نشانه چرخش در سیاست خارجی ایران خواهد بود.»
ابوالفضل حسن‌بیگی هم معقتد است: «مجلس و دولت در جهت تامین منافع و امنیت ملی کشور همراه و همگام هستند. نتیجه استیضاح احتمالی آقای ظریف هر چه باشد، تغییری در سیاست خارجی کشور ایجاد نخواهد شد. من معتقدم استیضاح حق نمایندگان مجلس است ولی خودم جزو امضاکنندگان نامه درخواست استیضاح نبودم و با رای عدم اعتماد به آقای ظریف موافق نیستم. ولی نفس این استیضاح به دنیا نشان خواهد داد که نمایندگان ملت ایران در راستای تحقق امنیت و منافع ملی با احدی تعارف ندارند و مطابق مرّ قانون عمل می کنند.»
آگهیطرح استیضاح محمدجواد ظریف با نامه ۲۶ نفر از نمایندگان اصولگرای مجلس در ششم آذر ماه تقدیم هیات رئیسه مجلس شد. در بین دلایل یازده‌گانه این طرح، مواردی چون «اتهام پولشویی به جمهوری اسلامی ایران» و «بی‌توجهی به اقتصاد در دیپلماسی کشور»، «فرصت‌سوزی و عدم انتخاب سفیر برای بعضی کشورهای دوست (چین و هند)» به چشم می‌خورد.
اهمیت عزل ظریف برای اصولگرایان تندرو
آقای باوند در پاسخ به این سوال که حتی اگر با عزل محمدجواد ظریف در جریان استیضاح احتمالی وی سیاست خارجی ایران تغییر چندانی نکند، برکناری او چه دستاوردی برای اصولگرایان تندرو می‌تواند داشته باشد، گفت: «برکناری ظریف تا حدودی بحران را در سیاست خارجی تشدید می‌کند و در این امر شکی نیست. اگر چنین شود، معاونین ظریف سر جای خود خواهند بود ولی با توجه به مسئولیت ظریف در فرایند مذکرات هسته‌ای و تحقق برجام و شرایط کنونی در روابط ایران و اروپا، برکناری وی حاکی از این خواهد بود که آقای روحانی در پروسه تصمیم‌گیری‌هایش در حوزه سیاست خارجی، با تحمیلات غیرمستقیمی مواجه شده است و چون روحانی می‌خواهد به کارش به عنوان رئیس جمهور ادامه بدهد و تمایلی به کناره‌گیری ندارد، عزل ظریف را پذیرا می‌شود ولی برکناری یا استعفای ظریف حاکی از این است که در برخورد با مسائل خارجی، وحدت استراتژیک در کشور وجود ندارد. تفکیک قوا در کشور ما بر مبنای موازنه و کنترل است، اما معمولاً وحدت استراتژیک در سیاست خارجی دیده نمی‌شود و مواضع قوه مقننه و بخصوص قوه قضاییه نسبت به مسائل سیاست خارجی، متفاوت از موضع دولت است. یعنی ما در قبال سیاست خارجی، به جای وحدت استراتژیک با نوعی تعارض اعلام نشده مواجهیم. بنابراین اصولگرایانی که در مجلس حضور دارند و از وضع موجود خشنود نیستند، به دنبال تغییر و تعدیل وضع موجود در سیاست خارجی کشور هستند و این کار را از طریق استیضاح و عزل آقای ظریف می‌خواهند دنبال کنند. این فرایند حاکی از اختلالی در مدیریت آقای روحانی و فقدان آزادی عمل وی در مقام تصمیم‌گیری است. در حالی که شرایط نامطلوب کنونی اقتضا می‌کند که قوه مجریه در اتخاذ تصمیمات لازم برای کاستن از مشکلات کشور، بویژه در حوزه سیاست خارجی، آزادی عمل جدی داشته باشد. حتی اگر ظریف در اثر این استیضاح احتمالی از مقامش عزل شود ولی دست‌فرمان دولت روحانی در سیاست خارجی تغییر نکند، برکناری ظریف برای اصولگرایان نوعی پیروزی نسبی است و از این حیث اهمیت نمادین دارد.»
اما آقای حسن‌بیگی درباره ثمرات حذف احتمالی ظریف برای اصولگرایان تندرو می‌گوید: «آقای روحانی رییس جمهور بزرگی است و کشور ایران هم دچار قحط الرجال نیست. لذا جابجایی یک وزیر هرگز نمی‌تواند برای آقای روحانی شکست و برای مخالفان وی پیروزی باشد. در ساختار سیاسی ایران، نسبت به ضرورت مقابله با اقدامات آقای ترامپ همه متحدند و از این حیث تندرو و کندرو نداریم. ضمناً مسئولین کشور مصلحت سیاسی کشور را درک می‌کنند و در هنگام مقتضی مطابق آن عمل می‌کنند.»
پس از سخنان محمدجواد ظریف راجع به پولشویی، اصولگرایان به شدت از وی انتقاد کردند. حجت الاسلام رحیمیان، رئیس جبهه مردمی نیروهای انقلاب (جمنا)، در انتقاد از وزیر خارجه ایران گفت: «از کسی که در جایگاه وزارت امور خارجه است، اصلاً انتظار چنین سخنانی نمی‌رود و بیان چنین سخنانی از سوی آقای ظریف جای تعجب بسیار دارد.» صادق لاریجانی رئیس قوه قضاییه نیز سخنان ظریف را همچون «خنجری» دانست که به «قلب نظام» فرو رفت. در اواخر آبان ماه، بسیاری از امامان جمعه در شهرهای گوناگون کشور نیز از اظهارات وزیر خارجه ایران در خصوص پولشویی انتقاد کردند. سیداحمد علم‌الهدی، امام جمعه مشهد، حرف‌های آقای ظریف را مصداق «کد دادن به دشمن» ارزیابی کرد. محمد سعیدی امام جمعه قم نیز گفت: «سخنان وزیر امور خارجه در مورد پولشویی سنجیده نبود.» همچنین محمدمهدی حسینی همدانی، امام جمعه کرج، در نقد سخنان آقای ظریف گفت: «درست در زمانی که اتاق وزارت خزانه‌داری آمریکا ادعا می‌کندکه نظام اقتصادی ایران برای دور زدن تحریم پولشوییمی‌کند، وزیر امور خارجه ما مسیر دشمنان را تکمیل می‌کند.»
آگهیبیشتر بخوانید:
ظریف در واکنش به رد لایحه «سی‌اف‌تی» در شورای نگهبان: از ترس مرگ نباید خودکشی کرد
حمایت روحانی از اظهارات ظریف درباره پولشویی: چرا ما سر مسایل روشن با هم می جنگیم؟
جانشین احتمالی ظریف کیست؟
هرمیداس باوند درباره جانشین احتمالی ظریف به یورونیوز گفت: «اینکه علی اکبر صالحی در صورت عزل ظریف وزیر خارجه ایران شود، غیرمنتظره نیست؛ به دلیل اینکه صالحی قبلاً هم وزیر خارجه بوده و در بسیاری از مذاکرات منتهی به برجام همراه آقای ظریف بوده و هنوز هم در مسائل مربوط به تکنولوژی هسته‌ای مسافرت‌هایی می‌کند و از چند و چون مذاکرات و مسائل هسته‌ای و مواضع اتحادیه اروپا و آمریکا آگاهی دارد. بنابراین احتمال وزارت وی زیاد است.»
آگهیخبرنامه یورونیوز را هر روز در ایمیل خود دریافت کنید
این استاد دانشگاه درباره میزان شانس علی اکبر صالحی و مهدی عراقچی برای جانشینی ظریف گفت: « اگر توانایی مدیریت مذاکرات دیپلماتیک ملاک باشد، به نظرم صلاحیت آقای صالحی بیشتر است ولی معاون سیاسی وزیر خارجه هم شانس دارد که لااقل برای کوتاه مدت، یعنی تا انتخاب وزیر خارجه جدید، سرپرست وزارت خارجه شود. اما به هر حال در صورت کنار رفتن ظریف به هر دلیلی، این احتمال وجود دارد که آقای عراقچی وزیر خارجه شود.»
اما ابوالفضل حسن‌بیگی می‌گوید: «من اصلاً اعتقاد ندارم آقای ظریف در اثر استیضاح احتمالی برکنار می‌شود. بنابراین دلیلی ندارد به جانشین او فکر کنیم. گزارش‌های آقای ظریف در جلسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، چنانکه گفتم، بسیار قانع‌کننده بود و اگر این گزارش‌ها در صحن علنی مجلس مطرح شود، قطعاً مایه دلگرمی ملت و موجب تداوم حضور آقای ظریف در رأس وزارت امور خارجه خواهد بود.»
استیضاح لاریجانی چه ربطی به استیضاح ظریف دارد؟
آقای باوند درباره ارتباط تلاش توامان اصولگرایان تندرو برای استیضاح ظریف و آنچه که «**استیضاح لاریجانی**» خوانده شده، می‌گوید: «این دو اقدام به نحوی با هم مرتبط‌اند؛ چون آقای لاریجانی سعی می‌کند خط مشی‌ای اتخاذ کند که کاندیدای ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ بشود. لاریجانی سعی کرده است بین اصلاح‌طلبان و اصولگرایان حرکت کند، با گرایش بیشتر به اصلاح طلبان. ضمناً اینکه این بار آقای لاریجانی نه از قم بلکه از حوزه انتخابیه تهران وارد مجلس شده، برای اصولگرایان خوشایند نیست. اصولگرایان سعی می‌کنند با برکناری لاریجانی از ریاست مجلس، اعتبار سیاسی او را برای پیروزی در انتخابات ریاست جهوری آتی کاهش دهند اما نهایتاً باید دید تا سال ۱۴۰۰ چه حوادثی در داخل ایران و منطقه خاورمیانه رخ می‌دهد. مجموعه این حوادث، نقش موثری در انتخاب رئیس جمهور بعدی ایران دارند.»
آگهیولی آقای حسن‌بیگی، رئیس فراکسیون اقتصاد مقاومتی، می‌گوید: «این دو موضوع ربطی به هم ندارند زیرا دغدغه‌ای که پشت استیضاح آقای ظریف وجود دارد، این است که آقای ظریف نباید بیش از این به اروپایی‌ها وقت بدهد. یعنی بحث اصلی، راجع به نحوه مقابله با سیاست‌های کلان آمریکا و آقای ترامپ است. اما استیضاح درون‌مجلسیِ آقای لاریجانی، مربوط به دغدغه کارایی مجلس است. نمایندگانی که نامه مربوط به آقای لاریجانی را امضا کرده‌اند، نسبت به ارتقای کارایی مجلس پیشنهاداتی دارند. من هم شخصاً با افزایش کارایی و پاسخگویی دقیق‌تر مجلس به مطالبات مردم موافقم.»
حسینعلی حاجی دلیگانی، عضو شورای مرکزی فراکسیون نمایندگان ولایی، روز سه‌شنبه ششم آذر از ارائه طرح «استیضاح لاریجانی» به هیات رئیسه مجلس خبر داد. دلیل این اقدام ارسال مستقیم دو لایحه ارجاعی شورای نگهبان به مجمع تشخیص مصلحت نظام از سوی علی لاریجانی بود. لایحه الحاق ایران به کنوانسیون پالرمو و لایحه اصلاح قانون مبارزه با پولشویی، پیشتر در مجلس تصویب شده بود ولی شورای نگهبان آنها را تایید نکرد و به مجلس پس فرستاد. منتقدان لاریجانی استدلالشان این است که اقدام رئیس مجلس در ارسال مستقیم لوایح مذکور به مجمع تشخیص مصلحت نظام، برآمده از تصمیمی شخصی و خلاف اصل ۱۱۲ قانون اساسی و ماده ۲۰۰ آیین‌نامه داخلی مجلس بوده است. مطابق قانون، مصوبات مجلس پس از آنکه کمیسیون مربوطه و اکثریت نمایندگان ایرادات شورای نگهبان را وارد ندانند، به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارسال می‌شود.