روند خروج آمریکا از برجام چگونه رخ داد.
آگهیترامپ با خروج از برجام، ایران را در موقعیتی به شدت بغرنج قرار داد.
توافق هسته‌ای میان ایران و شش قدرت جهانی که از سوی حسن روحانی «آفتاب تابان» نام گرفته بود، دو سال پس از لازم‌الاجرایی عملا یک پایه اصلی خود را از دست داد. از ژانویه ۲۰۱۶ به بعد هم اگرچه برجام با قطعنامه شورای امنیت «تحکیم» شده بود اما هم تهران از سنگ اندازی آمریکا در مسیر اجرای آن گلایه می‌کرد و هم واشنگتن تهران را به دلیل آزمایش‌های موشک‌های بالستیک و ایفای نقش فعال در بحران‌های خاورمیانه، به نقض «روح» توافق هسته‌ای متهم می‌کرد.
به نظر می‌رسد که توافق هسته‌ای ایران از آغاز و از سوی دو طرف برپایه یک سوءتفاهم بنا شد. برای مذاکره‌کنندگان ایرانی، دستیابی به توافق هسته‌ای قرار بود کلیدی باشد برای ادغام جمهوری اسلامی، همانگونه که هست، در نظم جهانی؛ دولت اعتدال می‌خواست پس از ۸ سال رویارویی تهران با قدرت‌های غربی، با توافق هسته‌ای عضوی نرمال از «جامعه جهانی» باشد. آن طرف میز مذاکره هم دست‌کم ایالات متحده و قدرت‌های اروپایی، انتظار داشتند تا برجام حداقل رفتار منطقه‌ای تهران را تغییر داده و آن را از کشوری سرکش با برنامه موشکی بلندپروازانه، به دولتی با رویکرد سازنده در خاورمیانه بدل کند. اما این اتفاق نیافتاد.
ریشه‌های گره خوردن کار برجام را احتمالا باید قبل ایرادهای حقوقی و عدم احترام به یک قطعنامه شورای امنیت، در شرایط سیاست داخلی دونالد ترامپ از همان زمان کارزارهای انتخاباتی، توافق هسته‌ای را بدترین معامله ایالات متحده آمریکا توصیف کرده و قول داده بود تا پس از به قدرت رسیدن از آن خارج شود، یا به قولی دیگر آن را پاره کند.
با وجود تهدیدهای جدی ترامپ، دولت حسن روحانی تا همین چند روز پیش وجود خطر را عملا انکار می‌کرد. سخنگویان جریان اعتدال در دولت و دانشگاه و رسانه‌‌ها، با اشاره به پشتوانه حقوقی برجام در شورای امنیت سازمان ملل متحد، همواره خروج یکجانبه آمریکا از آن را غیرممکن توصیف می‌کردند. با این حال و با وجود پیشنهاد حداکثری فرانسه برای افزودن تحریم‌های جدید به امید نگاه داشتن ترامپ در توافق هسته‌ای، ماکرون هم نتوانست برگ برنده حفظ برجام باشد. حسن روحانی یکشنبه در آخرین واکنش ها به خروج احتمالی آمریکا از برجام گفت: «ایران برای هرگونه سناریویی آماده است و برای هرکدام از تصمیم های ترامپ برنامه دارد.» وی همزمان تاکید کرده بود ایران درباره سلاح و دفاع ایران با هیچ کشوری مذاکره نخواهد کرد.
اروپایی ها در دو هفته آخر پیش از تاریخ اعلام خروج و یا ماندن ترامپ در برجام تلاش های زیادی کردند تا رئیس جمهوری آمریکا را برای ماندن در برجام قانع کنند. بوریس جانسون وزیر خارجه بریتانیا آخرین نماینده اروپایی بود که دوشنبه در سفر به واشنگتن از مایک پمپئو وزیر خارجه ایالات متحده درخواست کرد تا از دونالد ترامپ بخواهد در برجام بماند. در همین راستا رابرت راینهورن تحلیلگر سیاسی از موسسه مطالعاتی بروکر آمریکا دوشنبه گفت که سه وزیرخارجه بریتانیا، فرانسه و آلمان بواسطه آخرین تلاشها برای حفظ برجام درخواست سفر مشترک به واشنگتن و دیدار با ترامپ را کرده اند اما وزیر خارجه آمریکا با رد این درخواست گفته است که امکان این کار نخواهد بود.
دونالد ترامپ همانگونه که در کارزار انتخاباتی تاکید بود «بدلیل اینکه کشورش منفعتی در توافق هسته ای با ایران ندارد دلیلی برای برای ماندن هم نخواهد داشت.» برخی از تحلیلگران این رفتار رئیس جمهوری آمریکا را به رفتار کودکی تشبیه می کند که «چشم دیدن منافع» همتایان خود را ندارد و به همین دلیل هرکاری می کند تا توافق هسته ای را و منافع اروپایی ها از آن را از بین ببرد.
بسیاری مانند سفیر ایران در بریتانیا خروج آمریکا از برجام را پایان این توافق مهم هسته ای می دانند. دلایل این عده کاملا واضح است برجام که قرار بود برای ایران منفعت اقتصادی داشته باشد بدلیل فشارهای ایالات متحده و تحریم ها عملا کارکرد خود را از دست خواهد داد. اتفاقی که پس از برجام هم برای مراودات تجاری بین اروپا و ایران هم افتاد. بسیاری از شرکت های اروپایی بدلیل ترس از خطر تحریم توسط شرکت ها و دولت آمریکا از ورود و سرمایه گذاری در ایران حذر کردند. حال اگر در صورت خروج آمریکا از برجام، تحریم های بیشتری هم اضافه شود، به تبع برجام دست کم برای اقتصاد ایران آن چنان که در پیش بینی دولت بود دیگر ارزشمند نخواهد بود.
اما در داخل آمریکا هم بسیاری از نمایندگان و سناتورهای آمریکایی تلاش کردند تا آخرین لحظه رئیس جمهوری آمریکا برجام را حفظ کند و ایالات متحده را از توافق هسته ای خارج نکند. سناتور مشهور دموکرات ایالت کالیفرنیا، دایان فینستاین در آخرین ساعات پیش از تصمیم ترامپ در توییترش نوشت: « به نظر می رسد دونالد ترامپ امروز با یکی از محکم و قاطع ترین توافق های هسته ای علیه گسترش سلاح های اتمی خداحافظی خواهد کرد. او گفت سناتورها از ۱۲ کمیته مختلف سنای آمریکا خواهان حفظ برجام هستند. اما بعد معلوم شد ترامپ تنها به اعضاي اصلي كنگره گفته است از توافق هسته اي با ايران عقب مي نشيند اما تحريم ها را تا شش ماه ديگر بازنمي گرداند.
در همین زمینه در آخرین نظرسنجی شبکه خبری سی ان ان ۶۷ درصد از شهروندان آمریکا خواستار حفظ برجام توسط دونالد ترامپ شده بودند. با این حال دونالد ترامپ همچنان بر جمله معروف کارزار انتخاباتی خود تاکید داشت: «برجام برای مردم آمریکا هیچ منفعتی ندارد.»