EnglishFrançaisDeutschItalianoEspañolPortuguêsРусскийTürkçeΕλληνικάMagyarفارسیالعربيةShqipRomânăქართულიбългарскиSrpski
ایران

نمایشگاه مطبوعات؛ از فضای سیاسی تا اعتراض مالباختگان اقتصادی

Access to the comments نظرها
نگارش از محمد جواد شفیعی
نمایشگاه مطبوعات؛ از فضای سیاسی تا اعتراض مالباختگان اقتصادی

نمایشگاه مطبوعات در سالهای بعد از دوم خرداد ۱۳۷۶ تا روی کار آمدن احمدی نژاد یکی از سیاسی ترین رویدادهای سال کشور بود. بحث های سیاسی و گاه تجمع های گروههای حزب اللهی علیه مطبوعات اصلاح طلب آن زمان ویژگی سیاسی این رویداد فرهنگی را نشان می داد.

با این حال بعد از اینکه حاکمیت جمهوری اسلامی نگران این خصلت سیاسی نمایشگاه مطبوعات شد آنرا از نمایشگاه کتاب جدا کرد و همراه با سیاست زدایی از زندگی اجتماعی فضای نمایشگاه مطبوعات ابتدا حالتی خنثی پیدا کرد و در سال جاری شاهد اعتراضات مالباختگان موسسات غیر قانونی یا کلاهبرداری شرکت های بزرگ است.

اعتراضان مالباختگان موسسات مختلف در نمایشگاه مطبوعات در سال جاری، نمایشگاه مطبوعات در ایران را از وجه سیاسی آن دور و به محلی برای اعتراضات اقتصادی تبدیل کرده است. نمادی از تغییری با اهمیت در متن جامعه ای که در چند سال اخیر بیشتر از تغییر سیاسی، بدنبال موفقیت اقتصادی آنهم به هر قیمتی رفته اند.

اگر اصلاحات سیاست بعد از روی کار آمدن محمود احمدی نژاد هر روز کم رمق تر و ضعیف تر شد، نمودار فساد اقتصادی با سرعت بیشتری رو به رشد گذاشت، تا جایی که در حال حاضر پس زلزله های فساد اقتصادی در موسسات گوناگون مهمترین درگیری ذهنی طیف وسیعی از مالباختگان فساد های سازمان یافته است.

از سوی دیگر ناکام ماندن اصلاحات سیاسی در ایران برای دستیابی به سیستم سیاسی شفاف تر و آزادتر، فرهنگ عمومی مردم را به سوی اهمیت موفقیت اقتصادی به هر قیمتی سوق داد. تن ندادن حاکمیت در ایران به شفافیت که یکی از اهداف جستجوگران اصلاحات سیاسی در ایران بوده است، آثارش را در سالهای اخیر در انوع کلاهبرداری های اقتصادی نشان داده است.


این روزها نمایشگاه مطبوعات فرصتی است که مالباختگان موسسات گوناگون اقتصادی و مالی از آن بهره می برند تا از حضور جمعی مطبوعات برای شنیدن شدن اعتراضاتشان بهره ببرند.

ظهور نمادین بحرانی که «موفقیت اقتصادی به هر قیمتی» بذر آنرا کاشته است و سوء استفاده نهادها و موسسات که آگاهانه از آرزوهای اقتصادی مردم سوء استفاده می کنند، آنرا پرورش می دهد. ظهور «پدیده» ای که به شکل طنز آمیزی در موسسه ای که نام «پدیده» شاندیز را بر خود دارد جلوه می کند.

مالباختگان پدیده شاندیز، موسسه مالی و اعتباری ثامن الحجج، تعاونی مسکن قضات و محاکم عمومی تهران در روزهای گذشته در نمایشگاه مطبوعات تجمع کرده اند و مالباختگان کاسپین نیز فراخوانی منتشر کرده اند تا روز جمعه ۱۲ آبان ماه در این نمایشگاه تجمع کنند.


اعتراض مالباختگان روز پنج شنبه در نمایشگاه مطبوعات در حالی ادامه داشت که محمود علوی وزیر اطلاعات که برای دیدار از نمایشگاه مطبوعات رفته بود مجبور شد دیدار از این نمایشگاه را نیمه کاره رها کند.

موسساتی که مورد اعتراض اند

پرونده مالباختگان پدیده شاندیز یکی از پرونده های جالب و البته بسیار عجیب سالهای اخیر در ایران است. شرکتی که در پیش چشم تمام مسئولان و ناظران روشی را برای فروش سهمامش به کار گرفت که در اساس با روال رایج که شرکت ها باید سهامشان را در بازار بورس عرضه کنند تا عرضه و تقاضای کم و بیش شفاف، تعیین کننده قیمت سهام باشد، تعارض داشت.

این شرکت با استفاده از بزرگنمایی تبلیغاتی و با تبلیغات وسیع در صدا و سیما بسیاری از مردم را برای خرید برگه های سهامش جلب کرد. همزمان در کوتاه مدت افزایش قیمت سهام این شرکت که از هیچ مکانیسمی جز دستکاری قیمت مدیران تبعیت نمی کرد، رقم های عجیب و غریبی به خود دید که در هیچ بازاری در ایران سابقه نداشته است؛ با این حال هیچ کدام از این واقعیت ها واکنش مقامات ناظر اقتصادی و قضایی را در پی نداشت و مردم هم که در جستجوی سرمایه گذاری پرسود بودند مدتها سهام این شرکت را در قیمت های نجومی خریداری می کردند تا با چند برابر شدنش سود بیشتری ببرند.

با این حال نه فقط صدا و سیما بلکه بانک های بزرگی چون کشاورزی، مهر و انصار در تخلفات فروش سهام این شرکت دست داشته اند.

در سال ۹۴ بعد از هشدار مقامات به مردم برای عدم خرید سهام این شرکت، محسن پهلوان مدیر عامل سابق این شرکت دستگیر شد. پس از آن مجموعه ای از جرایم و تخلفات علیه این شرکت مطرح شده است. در پی این پرونده های قضایی عملا اتفاقی که افتاد بلوکه شدن پول مردمی بود که کاغذهایی به نام سهام شرکت پدیده را خریداری کرده اند.


مالباختگان موسسه اعتباری کاسپین نیز که فراخوانی برای تجمع روز جمعه در نمایشگاه مطبوعات منتشر کرده اند از دیگر معترضان روندهای اقتصادیی هستند که دقیقا مشخص نیست ساز و کارشان چگونه علی رغم مجوز بانک مرکزی به شرایط کنونی منتهی شده است.

وضعیت به گونه ای در ارتباط با کاسپین پیش رفته است که محسنی اژه ای معاون اول وقت قوه قضایی از بانک مرکزی گلایه می کند که چرا اجازه داده است این تعاونی های اعتباری تشکیل شوند و چرا نظارت وجود نداشته است.

با این حال بانک مرکزی استدلال دیگری دارد و می گوید موسسه کاسپین را برای حل مشکلات سپرده گذاران چندین موسسه اعتباری فاقد مجوز راه اندازی کرده است.

ولی الله سیف رئیس کل بانک مرکزی پیشتر در پاسخ به این سوال که اگر سپرده گذار کاسپین بودید چه می کردید، گفته بود:‌«من هیچ وقت نمی رفتم در جایی که مجوز از بانک مرکزی ندارد، سرمایه گذاری کنم؛ ضمن اینکه اگر اشتباهی کردم باید پای آنها بایستم.»

در حالی رئیس کل بانک مرکزی اشتباه را به گردن سپرده گذاران می اندازد که مشخص نیست چگونه ممکن است تعاونی های اعتباری با فعالیت گسترده در کشور شکل بگیرد ولی از هیچ سازمان قانونی مجوز نداشته باشد.

برخی از تحلیل گران معتقدند بیشتر این تعاونی ها مرتبط با نهادهای حکومتی خصوصا نهادهای نظامی هستند که از نظارت دولتی شانه خالی می کنند و از قدرتی برخوردارند که دولت عملا نمی تواند از فعالیت آنها جلوگیری کند.

اما شاید جالبترین کلاهبرداری سالهای اخیر مربوط به تعاونی مسکن قضات و کارکنان محاکم عمومی و انقلاب تهران باشد. با اینکه این تعاونی به قوقه قضائیه منتسب است اما این واقعیت باعث نشد که کارکنانی که دنبال مالکیت زمین به قیمت های اندک بودند، از کلاهبرداری در امان باشند. با این حال آنها که پولی برای دریافت زمین به این تعاونی داده اند در پایان پی بردند که اساسا زمینی در کار نیست و مسئولان تعاونی دست به کلاهبرداری زده اند و مبلغ ۴۰ تا ۷۰ میلیون از حدود ۲۴۰۰ عضو این تعاونی کلاهبرداری شده است و پرونده آن اکنون در قوه قضائیه باز است.


موسسه مالی و اعتباری ثامن الحجج هم همانطور که از نامش پیداست از اعتماد سپرده گذاران به عناوین مذهبی سوء استفاده کرد. این موسسه که مجوز بانک مرکزی نداشت در سال ۱۳۹۵ اعلام ورشکستگی کرد و تاکنون نتوانسته به تمامی سپرده های مشتریانش را پس بدهد.