موج بازگرداندن اجباری پناهجویان افغان از اروپا که اخیرا در چهارچوب توافقی میان اتحادیه اروپا و دولت افغانستان آغاز شده، واکنش‌ها و پیامدهایی را به دنبال داشته است.
این روند که از آغاز هفته جاری در آلمان و چند کشور اروپایی دیگر شدت گرفت، از سوی دیگر سبب سردرگمی و ترس پناهجویانی شده که تکلیف پرونده درخواست پناهندگی آنان هنوز مشخص نیست. پناهجویان بلاتکلیف از ترس بازداشت و بازگردانده شدن به زور، از این به بعد کمتر با نهادها و سازمان‌های رسمی کشور میزبان همکاری می‌کنند و حتی‌الامکان در مکان‌هایی که احضار می‌شوند، حضور نمی‌یابند. برخی از آنها حتی گاهی از مراجعه به ادارات رسمی برای تمدید مدارک کربوط به اقامت خود امتناع می‌ورزند.
پناه جویانِ تبعیدی افغانستان از آلمان پس به کابل رسید.
— Kabul News کابل نیوز (@kabul_news) December 16, 2016
خوش آمدين به افغانستان. https://t.co/9uYk6TDRjh
تنها در ماه اکتبر گذشته ناروی (نروژ) ۱۳ نفر، سویدن (سوئد) ۹ نفر و آلمان ۳۴ نفر از پناهجویان افغان را که درخواست پناهندگی آنان رد شده با هواپیما به افغانستان بازگردانده‌اند.
بازگردادن پناهجویان افغان از آلمان که تنها در سال ۲۰۱۵ در حدود یک میلیون پناهجو را به خاک خود راه داد، با اعتراض و راهپیمایی همراه بود. روز چهارشنبه شماری از افغان های مقیم آلمان با تجمع در میدان هوایی (فرودگاه) فرانکفورت و با شعار «اخراج را متوقف کنید» برضد تصمیم دولت برلین به بازگرداندن هموطنان‌شان از این فرودگاه اعتراض کردند. معترضان بر این باورند که افغانستان همچنان کشوری نا امن است و بسیاری از مناطق آن زیر تهدید گروه‌های طالبان، القاعده و داعش قرار دارند.
یکی از معترضان به نام مرتضی روز چهارشنبه به خبرگزاری رویترز گفت: «این خیلی ناعادلانه است که یک متقاضی پناهندگی افغان برگردانده شود فقط به خاطر آن که اتحادیه اروپا مقداری پول به دولت افغانستان داده است.»
چند تن از پناهجویان افغانی که بازگردانده شده‌اند گفته‌اند که پیش از انتقال به میدان هوایی (فرودگاه) با دستبند بازداشت شده‌اند. برخی از آنان می‌گویند که خانواده دارند و مانند بعضی از جوانان تنها برای آزادی بیشتر، نوشیدن الکل و پیدا کردن دوست دختر اروپایی مهاجرت نکرده‌اند. تعدادی از آنان در حالی به افغانستان بازگردانده می‌شوند که خانواده آنها در اروپا مانده است.
یک پناهجوی افغان به نام موسوی که به زور از آلمان به افغانستان بازگردانده شده، در یک گفتگوی تلفنی از میدان هوایی (فرودگاه) کابل به خبرگزاری رویترز گفت: «زن و بچه‌ام باید در آلمان بمانند و من با دست بسته اینجا باشم؟ دو هزار افغانی (۳۰ دالر) به من دادند و بهم گفتند خوش آمدی. چرا؟»
در عین حال توماس دومزیر، وزیر کشور آلمان گفته است که در این کشور تنها پناهجویانی که از خطر شکنجه، جنگ یا خشونت می‌گریزند، پذیرفته می‌شوند. وی همچنین گفته است که یک سوم از پناهجویان افغان بازگردانده شده جرائمی از قبیل دزدی، خرید و فروش مواد مخدر، تجاوز و قتل مرتکب شده بودند. از ۵۰ تبعه افغانستان که قرار بود طی هفته جاری از آلمان اخراج شوند، ۱۶ نفر در آلمان ماندند.
وزارت مهاجران و عودت کنندگان افغانستان می‌گوید از ابتدای سال جاری میلادی تاکنون حدود ۱۰ هزار نفر از اروپا به این کشور عودت داده شده یا خودشان داوطلبانه بازگشته‌اند.
در میان کشورهای اروپایی، سویدن (سوئد) زمانی بیشترین پناهجو و مهاجر را در خاک خود می‌پذیرفت اما از سال ۲۰۱۵ به این سو رویه برعکس را در پیش گرفته است. با هشتاد درصد پرونده های درخواست پناهندگی افغان ها در ماه اکتبر گذشته در سویدن (سوئد) موافقت نشده است در حالی که در سال ۲۰۱۴، شصت درصد متقاضیان پناهندگی افغان در این کشور پذیرفته شده بودند.
هجوم پناهجویان از خاورمیانه و آفریقا به اروپا در سال ۲۰۱۵ میلادی به اوج خود رسید. در آن سال اتباع افغانستان یک پنجم کل پناهجویان وارد شده به اروپا را تشکیل می‌دادند و از این حیث بعد از مهاجران سوری، دومین گروه بزرگ مهاجران در قاره سبز بودند.
