آگهیسی و چهارمین جشنواره جهانی فیلم فجر، روز اول اردیبشهت ماه با نمایش فیلم هایی از هوشیائوشین، الکساندر سوکوروف، نانی مورتی و جیا ژان که گشایش می یابد.
جشنوارۀ جهانی فیلم فجر پیشتر قرار بود که با عنوان «جشنواره بین المللی فیلم ایران» برگزار شود اما حذف نام «فجر» از عنوان جشنواره با مخالفت شدید تندروها و رسانه های اصولگرا مواجه شد. مخالفان تغییر نام جشنواره فیلم فجر، تصمیم سازمان سینمایی را مغایر با دیدگاه رهبر انقلاب و ناشی از فضای «پساتحریم» و «پساتوافق» ارزیابی کرده بودند. ظاهرا مخالفت تندروها موثر بود و مدیران سازمان سینمایی نتوانستند ایدۀ تغییر نام جشنواره را عملی سازند.
علیرضا شجاعنوری، دبیر نشستهای تحلیل فیلم جشنواره، درباره تغییر نام بینالمللی به جهانی گفت: «ترجمه تحتالفظی اینترنشنال، بینالمللی است که البته خیلی هم اصالت ندارد. اما کلمه جهانی خیلی جهان شمولتر است و به کالبد جسمی و روحی میپردازد، از طرفی واقعا عبارت زیباتری است و گستردگی بیشتری هم دارد.»
امسال دومین سال است که بخش بینالملل جشنواره فیلم فجر، از بخش سینمای ملی جدا شده و بطور مستقل در اردیبهشت ماه برگزار می شود. بر اساس این تصمیم و سیاست های جدید سازمان سینمایی وزارت ارشاد، جشنواره فیلم فجر که در ماه بهمن و همزمان با جشن سالگرد انقلاب اسلامی برگزار می شود، تنها به نمایش محصولات سالانۀ داخلی سینمای ایران اختصاص دارد.
حجت الله ایوبی، رئیس سازمان سینمایی، پیشتر دربارۀ جداسازی دو بخش ملی و بینالمللی جشنواره فیلم فجر گفته بود: «سالیان سال است که همه میدانند یا بخش بینالملل فجر باید حذف شود یا به معنای واقعی کلمه برگزار شود. امسال تنها سالی است که از همه دعوت میشود فیلمهای بخش بینالملل فجر را ببینند.»
جداسازی بخش بینالملل از بخش ملی جشنواره، با مخالفت برخی از سینماگران ایرانی مواجه شد. علیرضا رئیسیان، کارگردان سینما و از مخالفان جدایی این دو بخش جشنواره فیلم فجر در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: «جداشدن بخش جهانی جشنواره فیلم فجر از بخش داخلی مثل این میماند که دوقلوهای به هم چسبیده را از هم جدا کنیم! نود درصد این اتفاق لطمه زننده است و در بهترین حالت فقط ده درصد امید به حیات باقی میماند. پس از آنجا که بخش بین الملل محملی برای تربیت سینمای داخلی و خارجی بود، جداکردنش امر پسندیدهای نیست.»
جشنواره فیلم فجر، بومی یا جهانی؟
جشنواره فیلم فجر، همیشه عنوان بینالمللی را یدک میکشید در حالی که بیشتر، جشنوارهای بومی و مربوط به رقابت تولیدات سینمای ایران بود و بخش بینالملل آن، به خاطر نداشتن ویژگیها و استانداردهای یک جشنواره معتبر بینالمللی از جمله نمایش بدون ممیزی فیلمها، رقابت فیلمهای شاخص از کارگردانهای برجسته و حضور چهرههای سرشناس سینمایی جهان، و نیز حضور منتقدان، خبرنگاران و نمایندگان رسانه های بینالمللی و برگزاری کارگاهها و مسترکلاسهای سینمایی با حضور فیلمسازان شناخته شده جهانی، اهمیت چندانی نداشت. اگرچه در سالهای دهه شصت و هفتاد، به دلیل محدودیت نمایش فیلمهای خارجی در سینماهای ایران، بخش خارجی جشنواره به ویژه بخش جشنواره جشنوارهها، نمایشهای ویژه و نیز بخش مرور بر آثار سینماگران بزرگ تاریخ سینما، مورد توجه عاشقان و علاقمندان جدی سینما در ایران بود و هنوز، بسیاری از منتقدان و سینما دوستان، با حسرت از آن دوران و فیلمهای درخشانی که بر پردۀ سینماهای ایران در طول دورههای مختلف جشنواره فیلم فجر دیده اند یاد می کنند.
اکنون، مدیران سینمایی کشور در صدد اند که با تغییراتی در سیاستها و برنامههای این جشنواره، آن را به استانداردهای جهانی نزدیک تر کرده و هویت تازه ای برای آن تعریف کنند.
رضا میرکریمی و مخالفان جشنواره
امسال برای اولین بار در تاریخ سینمای بعد از انقلاب ایران، مدیریت این جشنواره به عهدۀ یک فیلمساز سرشناس یعنی رضا میرکریمی، مدیرعامل خانه سینما گذاشته شده است.
رضا میرکریمی در مورد تفاوت این دوره از جشنواره با دورههای قبل گفت: « وعده برگزاری یک جشنواره بینقص را نمیدهم چون هیچکس نمیتواند چنین کند. مهم است که بعضی عادتها به ویژه برای جشنوارهای که ۳۳ دوره برگزار شده، عادتهایی است که شکل گرفته و نمیتواند یک شبه عوضش کرد ولی این جشنواره نسبت به دوره قبل تفاوتهای چشمگیری خواهد داشت.»
دبیر جشنواره جهانی فیلم فجر همچنین گفت که همه تلاش او و همکارانش این است که جشنواره جهانی فیلم فجر، در چند سال آینده، به مهمترین رویداد سینمایی آسیا تبدیل شود. میرکریمی در پاسخ به انتقادهایی که از جانب برخی رسانههای ارزشی و تندرو و نیز از سوی برخی فیلمسازان از مدیریت او در جشنواره فیلم فجر و سیاستهای جدید آن صورت می گیرد گفت: «در کشور ما مخالفتهای خیلی عجیبی میشود که معلوم نیست در کجا ریشه دارد. از سوی کسانی که که خیلی ادعای ارزشی بودن دارند تا بعضی دیگر که خیلی ادعای روشنفکری دارند، هر دو هم یک جور عمل میکنند و اصولا با همه چیز مخالفت میکنند. کار من این است که تا حد امکان گرایش سیاسی و جناحی را در جشنواره وارد نکنم و همین جا هم اعلام میکنم دست همه کسانی که که کشورشان را بیش از جناح فکریشان دوست دارند، را میفشارم و کمک کنند تا کاری ملی انجام شود. اما اگر اولویتشان با چیزی غیر از کشورشان است، ممکن است نتوانیم با هم کار کنیم. هر چند در آینده پشیمان خواهند شد.»
امسال برخی از کارگردانها، بازیگران و چهرههای شناخته شدۀ سینمای ایران مثل اصغر فرهادی، مجید مجیدی، رضا کیانیان و مازیار میری به عنوان مشاور یا مسئول یکی از بخشها و یا سخنران کارگاههای آموزش فیلمسازی با رضامیرکریمی همکاری دارند. میرکریمی در این مورد می گوید: «خیلی از فیلمسازان با ما همکاری کردند چون اصلا قرار است، معرفی هر فیلم توسط یک فیلمساز انجام شود. کلاسهای زیادی را برای جوانان «دارالفنون» گذاشتهایم که هر یک از فیلمسازان برجسته ما یک ساعت برای آنان سخنرانی خواهند کرد. انتظار همکاری بیشتری از فیلمسازان دیگری داشتیم که صاحب موقعیت بینالمللی بودند ولی دلخور نیستیم که همکاری نکردند و مطمئنم اگر در کارمان موفقیت داشته باشیم، آنها نیز سالهای آینده همکاری خواهند کرد.»
آگهیداوران جشنواره
امسال ناصر تقوایی و مجید مجیدی، دو فیلمساز برجسته ایرانی در کنار زینب آتاکان، خوزه لوئیس گوئرین، ایوو فلت، ژوانگ ژوانگ تیان و امانوئل پرووس، سینماگرانی از نقاط مختلف جهان، فیلمهای حاضر در بخش مسابقۀ اصلی (سینمای سعادت) سی و چهارمین جشنواره جهانی فیلم فجر را داوری خواهند کرد.
همچنین گلاب آدینه، صحرا کریمی، جاوید جعفری، ماریا ترسا کاوینا و اسماعیل فروخی نیز هیئت داوران بخش «جلوهگاه شرق» این جشنواره اند.
مهمانان و خبرنگاران خارجی جشنواره
آگهیبه گفتۀ دبیر جشنواره، امسال ۱۸۰ مهمان خارجی در جشنواره جهانی فیلم فجر شرکت خواهند کرد که بیشتر آنها از میان روسای فستیوالهای فیلم و خریداران فیلمها هستند.
میرکریمی در مورد حذف هزینههای تشریفاتی این جشنواره گفت: «بسیاری از تشریفات پرهزینه و دست و پا گیر را حذف کردیم. سینمای ایران را با اعتماد به نفس سینمای جهانی میدانم به این جهت نیاز به باج دادن به برخی از سینماگران خارجی ندارد.»
به گفتۀ میرکریمی، به دلیل مشکلاتی که در زمینۀ دعوت از خبرنگاران خارجی وجود داشته، امسال خبرنگاران زیادی به جشنواره دعوت نشده اند. وی در توضیح این مسئله گفت: «مشکلاتی در گرفتن ویزایشان و هماهنگیهایی که از قبل باید انجام شود، وجود دارد. این موضوع خارج از سازمان سینمایی باید پیگیری شود. سالهای گذشته این مشکل را جوری برطرف میکردند. در واقع خبرنگاران را با عناوین دیگری دعوت میکردند اما من دوست نداشتم چنین شود و معتقدم خبرنگار باید به اسم خبرنگار دعوت شود. سعی میکنیم سال بعد این نقیصه را برطرف کنیم.»
پوستر جشنواره و فیلم «گاو»
آگهیپوستر این دوره از جشنوارۀ جهانی فیلم فجر، نمایی از عزت الله انتظامی در فیلم «گاو» ساختۀ داریوش مهرجویی است. رضا میرکریمی، در توضیح علت انتخاب نمایی از فیلم «گاو» برای پوستر جشنواره گفت: «این یک سنت در جشنوارههای بینالمللی است که پوستر آن جشنواره، عکسی از یک فیلم یا یک بازیگر تاثیرگذار در سینما باشد. ما هم در این دوره از جشنواره برای پوستر، عکس فیلم «گاو» به کارگردانی داریوش مهرجویی و با بازی عزتالله انتظامی را انتخاب کردیم و این کار به نوعی تقدیر از این بازیگر بزرگ سینماست.»
همچنین قرار است نسخۀ دیجیتالی و ترمیم شدۀ فیلم «گاو» هم در جشنواره به روی پرده برود.
فیلمهای مهم جشنواره
آگهیامسال بخشهای سینمای سعادت، جلوه گاه شرق، جام جهان نما، نمایشهای ویژه و مرور بر سینمای فرانسه، از بخشهای اصلی سی و چهارمین جشنواره جهانی فیلم فجر خواهند بود.
رضا میرکریمی در مورد فیلمهای انتخاب شده برای این دوره از جشنواره گفت: «در انتخاب آثار جشنواره تنها به مضمون و محتوا توجه نداشتهایم و یکی از اهداف ما این بوده که محدوده ای را برای خودمان تعریف کنیم و برخی فیلمها را برای اولین بار نمایش دهیم.»
در بخش سینمای سعادت (مسابقه سینمای بین الملل)، دوازده فیلم خارجی و سه فیلم ایرانی با هم رقابت خواهند کرد و ۶ جایزه ( بهترین فیلم، بهترین کارگردان، بهترین فیلمنامه، بهترین بازیگر مرد و زن و جایزه ویژه) در این بخش اهدا خواهد شد. «قوچها» ساختۀ گریمور هاکونارسون از ایرلند(برنده جایزه بهترین فیلم بخش نوعی نگاه جشنواره کن)، «گنج» ساختۀ کورنلیو پورومبویو از رومانی (برنده جایزه بهترین استعداد بخش نوعی نگاه جشنواره کن) و «جنون» ساختۀ امین آلپر از ترکیه (برنده جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره فیلم ونیز)، از مهم ترین فیلمهای این بخش اند.
«اروند» ساختۀ پوریا آذربایجانی، «خانه ای در خیابان چهل و یکم» ساختۀ حمیدرضا قربانی و «نفس» ساختۀ نرگس آبیار، سه فیلم ایرانی اند که با ۱۲ فیلم خارجی این بخش رقابت خواهند کرد.
امسال در بخش جام جهاننما (جشنواره جشنوارهها)، تعدادی از فیلمهای شاخص سینمای جهان که برگزیده جشنوارههای معتبری مثل جشنواره کن، مونترال، سن سباستیان و کارلو وی واری بوده اند، به نمایش درمی آید که از میان آنها باید به فیلمهای «مادرمن» ساختۀ نانی مورتی (بهترین فیلم سال از نگاه منتقدان کایه دوسینما)، «آدمکش» ساختۀ هوشیائو شین (برنده جایزه بهترین کارگردانی از جشنواره فیلم کن و بهترین فیلم سال از نگاه منتقدان نشریۀ سایت اند ساوند)، «کوهها شاید از هم جدا شوند» ساختۀ سینماگر برجسته چین، جیا ژانگ که، «بره» ساختۀ یارد زلکه از اتیوپی(نامزد دوربین طلایی کن و برنده جایزه کریشتف کیشلوفسکی از فستیوال دنور)، «مهمان» ساختۀ مهمت اریلماز از ترکیه (برنده جایزه بزرگ ویژه هیئت داوران و جایزه فیپرشی از فستیوال مونترال) و «کوهستان جادویی» ساختۀ آنکا دامیان از رومانی (برنده بهترین فیلم انیمیشن از فستیوالهای اوتاوا،کارلوواری و لایپزیگ) اشاره کرد.
آگهییکی دیگر از بخشهای جشنواره فیلم فجر، بخش جلوه گاه شرق (سینمای آسیا و کشورها ی اسلامی)است که شامل نمایش دوازده فیلم خارجی و سه فیلم ایرانی از جمله « ۳۰۰۰ شب» از لبنان، «درخت گردو» از قزاقستان، «سلیمان» از گرجستان، «شهید» از عراق و «مادام کوراژ» (ننه دلاور) از الجزایر خواهد بود.
فیلمهای «A157» ساخته بهروز نورانی پور، «برادرم خسرو» ساخته احسان بیگلری و «هاری» ساخته امیر احمد انصاری، فیلمهای ایرانی این بخش اند.
همچنین در بخش مستند جشنواره، فیلمهای مستند برگزیده ای مثل فرانکوفونیا ساختۀ الکساندر سوکوروف از روسیه در مورد تاریخ موزۀ لوور در زمان جنگ جهانی دوم، و «جیا ژانگ که مردی از فن یانگ» ساخته والتر سالس از مکزیک دربارۀ زندگی و آثار «جیا ژانگ که» سینماگر برجستۀ معاصر چین، «ماجراجوی سینما کارل زِمان» ساخته توماس هودان از چین و «رویای دم صبح» ساخته مهرداد اسکویی در مورد زندگی هفت دختر در کانون اصلاح و تربیت تهران به نمایش در خواهند آمد.
در بخش مرور بر سینمای فرانسه نیز۶ فیلم از تولیدات جدید سینمای این کشور از جمله فیلم «قانون بازار» ساختۀ استفان بریزه و «آنتون چخوف» ساخته رنه فِرِت به نمایش درمی آید. نمایش نسخۀ مرمت شدۀ «باد صبا»، مستند درخشان آلبر لاموریس نیز یکی از برنامههای سی و چهارمین جشنواره جهانی فیلم فجر است. این برای نخستین بار است که نسخه بازسازی شده و دیجیتالی این مستند به یادماندنی با همکاری فیلمخانه ملی ایران به نمایش درمی آید. «باد صبا» محصول ۱۹۶۹، مستندی شاعرانه است که بخشهایی از طبیعت و زندگی مردم ایران را با هلیکوپتر به تصویر کشیده است. منوچهر انور، گفتار متن این مستند را روایت کرده و حسین دهلوی برای آن موسیقی ساخته است.
آگهییکی از بخشهای جدید جشنواره جهانی فیلم فجر، بخش دارالفنون است که به آموزش سینما به ۱۰۰ دانشجوی مستعد اختصاص دارد و مسئولیت ادارۀ آن با مازیار میری، کارگردان ایرانی خواهد بود. مازیار میری دربارۀ سابقۀ کسانی که برای شرکت در بخش دارالفنون انتخاب شده اند گفت: «بیشتر این جوانها در رشته سینما تحصیل کرده یا مشغول به تحصیل اند، اغلب آنها فیلم کوتاه و مستند ساختهاند و بر اساس کیفیت آثارشان انتخاب شده اند. در میان کارهایی که از این دانشجویان دیدیم نمونههای درخشانی وجود داشت که قابلیت و استعداد آنها را نشان میدهد.»
سی و چهارمین جشنواره جهانی فیلم فجر از اول تا ششم اردیبهشت ماه امسال در پردیس سینمایی چارسو برگزار می شود.