آگهیشصت و ششمین جشنوارۀ فیلم برلین (برلیناله) شب گذشته با نمایش فیلم «درود بر سزار» آخرین ساختۀ برادران کوئن آغاز به کار کرد. «درود بر سزار»، فیلمی طنزآمیز دربارۀ دوران طلایی فیلمسازی استودیویی هالیوود در دهۀ پنجاه است و در آن بازیگران سرشناسی چون جرج کلونی، جاش برولین، اسکارلت یوهانسن، فرانسیس مک‌دورماند و تیلدا سوئینتن بازی می‌کنند. جرج کلونی در کنفرانس مطبوعاتی این جشنواره، در ارتباط با وضعیت پناهدگان سوریه‌ای در اروپا، با انتقاد از همکاران سینمایی‌اش گفت که متاسفانه واکنش صنعت سینما به رویدادهای خبری جهان گاهی کند بوده است. کلونی همچنین گفت که قرار است با آنجلا مرکل، صدراعظم آلمان در مورد مشکلات پناهندگان سوری گفتگو کند.
این دومین بار است که فیلمی از برادران کوئن، آغازگر جشنوارۀ فیلم برلین شده است. در سال ۲۰۱۱ نیز این جشنواره با فیلم وسترن «شجاعت واقعی» به کارگردانی ایتان و جوئل کوئن افتتاح شده بود. دیتر کاسلیک، رئیس جشنوارۀ فیلم برلین در مورد نمایش فیلم برادران کوئن در مراسم افتتاحیۀ جشنوارۀ برلین گفته است: « شوخ‌طبعی، کاراکترهای منحصربه‌فرد و مهارت داستان‌سرایی فوق‌العادۀ کوئن ها، تضمینی برای به هیجان آوردن تماشاگران است. «درود بر سزار» آغازی بی‌نقص برای جشنوارۀ برلین است.»
امسال علاوه بر برادران کوئن، سینماگران سرشناسی چون توماس وینتربرگ، جف نیکولز، آندره تشینه، اسپایک لی و مایکل مور نیز با آخرین ساخته‌هایشان در جشنوارۀ فیلم برلین حضور دارند. ریاست هئیت داوران جشنوارۀ برلین امسال را مریل استریپ، بازیگر برجستۀ آمریکایی به عهده دارد. این نخستین بار است که مریل استریپ به عنوان عضو هیئت داوران در یک جشنواره شرکت می کند. مریل استریپ، در سال ۲۰۰۳ به خاطر بازی در فیلم «ساعت‌ها» ساختۀ استیون دالدری، خرس نقره‌ای جشنوارۀ برلین را مشترکاً با جولیان مور و نیکول کیدمن دریافت کرد. برلیناله همچنین در سال ۲۰۱۲، خرس طلایی یک عمر دستاورد هنری را به این بازیگر چیره دست سینما اهدا کرد. لارس آیدینگر (بازیگر تئاتر و سینما)، نیک جیمز(منتقد فیلم و سردبیر نشریۀ سینمایی سایت اند ساوند)، بریژیت لاکومب(عکاس)، کلایو اوون(بازیگر)، آلبا رورواخر(بازیگر) و موگوشاتا شوموفسکا(کارگردان)، اعضای دیگر هیئت داوران جشنوارۀ برلین را تشکیل می دهند.
«نامه‌هایی از جنگ» ساختۀ ایوو فریرا(پرتغال)، «لالایی برای راز غم‌انگیز» ساختۀ لاو دیاز (فیلیپین)، «من نرو هستم» ساختۀ رفیع پیتز، «اژدها وارد می شود» ساختۀ مانی حقیقی، «۲۴ هفته» ساختۀ آنه زوهرا براشد (آلمان)، «جریان مخالف» ساختۀ یانگ چائو (چین)، «هادی» ساختۀ محمد بن عطیه(تونس)، «نابغه» ساختۀ «مایکل گرندج» (بریتانیا)، «ویژه نیمه شب» ساخته جف نیکولز (آمریکا)، «روزهای صفر» به کارگردانی الکس گیبنی(آمریکا)، «تنها در برلین» ساختۀ ونسان پرز(فرانسه)، «بوریس بدون بئاتریس» ساختۀ دنی کوت (کانادا)، «آتش در دریا» به کارگردانی جیانفرانکو رُزی (ایتالیا)، «کمون» ساختۀ توماس وینتربرگ (دانمارک، سوئد و هلند)، «چیزهایی که می‌آید» به کارگردانی میا هنسن لاو (فرانسه، آلمان)، «۱۷ سالگی» ساختۀ آندره تشینه (فرانسه)، «اخبار سیاره مریخ» ساختۀ دومینیک مول (فرانسه، بلژیک) «مرگ در سارایوو» ساخته دنیس تانویچ (بوسنی هرزگوین) و «ایالات متحده عشق» از توماس واسیلفسکی (لهستان)، از فیلم‌های دیگر بخش مسابقه اند که برای دریافت خرس طلایی جشنوارۀ فیلم برلین رقابت می کنند. فیلم «تنها در برلین»، ساخته «ونسان پرز»، کارگردان فرانسوی، اقتباسی از رمان کلاسیک هانس فالادا است که در سال ۱۹۷۴ منتشر شد و داستان واقعی زوجی است که در زمان جنگ جهانی دوم، مخفیانه مجموعه‌ای از اعتراض‌ها را علیه نازی‌ها سازماندهی می کنند.
به علاوه فیلم‌های مستند «مکان حمله بعدی کجاست» ساختۀ مایکل مور، «موسیقی غریبه ها: یو‌یو ما و گروه جاده ابریشم» ساختۀ مورگان نویل، و «فصول در کوئینسی: چهار پرتره از جان برجر» به کارگردانی مشترک کالین مک‌کیب، کریستوفر راث، بارتک زیادوس و تیلدا سوئینتن، از فیلم هایی است که در بخش مستند برلیناله امسال به نمایش درمی آیند.
سینماگران ایرانیِ برلیناله
سینمای ایران، چند سال است که حضور بسیار پر رنگی در جشنوارۀ برلین دارد. در سال‌های گذشته، فیلم‌های ایرانی، جوایز مهم بسیاری را در برلین درو کردند. نخستین بار سهراب شهیدثالث در سال ۱۹۷۴ به خاطر کارگردانی فیلم «طبیعت بیجان»، جایزۀ خرس نقره‌ای جشنوارۀ برلین را دریافت کرد. پس از آن، پرویز کیمیاوی، مسعود کیمیایی، جعفر پناهی و اصغر فرهادی، سینماگران ایرانی دیگری بودند که با فیلم‌هایشان در جشنوارۀ برلین درخشیدند. جعفر پناهی در سال ۲۰۰۶ به خاطر فیلم «آفساید»، برندۀ خرس نقره‌ای این جشنواره شد. پناهی همچنین در سال ۲۰۱۳ خرس نقره‌ای بهترین فیلمنامه را به خاطر فیلم «پرده» به دست آورد. او در سال گذشته(۲۰۱۵)، خرس طلایی برلیناله را برای فیلم «تاکسی تهران» دریافت کرد. علاوه بر این، فیلم «جدایی نادر از سیمین» ساختۀ اصغر فرهادی نیز در سال ۲۰۱۱ به عنوان بهترین فیلم برلیناله شناخته شد و خرس طلایی این جشنواره را از آن خود کرد.
امسال نیز دو فیلمساز ایرانی یعنی رفیع پیتز و مانی حقیقی برای دریافت خرس طلایی این جشنواره با فیلمسازانی از کشورهای دیگر رقابت می کنند. مانی حقیقی با فیلم «اژدها وارد می‌شود»، نمایندۀ سینمای ایران در بخش مسابقۀ جشنوارۀ برلین امسال است و رفیع پیتز با فیلم «من نرو هستم»، محصول مشترک آلمان، فرانسه و مکزیک، در بخش مسابقه حضور دارند. رفیع پیتز قبلاً نیز در سال ۲۰۱۰ با فیلم «شکارچی» در بخش مسابقۀ جشنواره فیلم برلین شرکت داشته است.
اژدها وارد می شود-مانی حقیقی
مانی حقیقی نیز پیش از این در سال ۲۰۱۲ با فیلم «پذیرایی ساده» در برلیناله بوده و به خاطر این فیلم، برندۀ جایزۀ نتپک شده است. فیلم «اژدها وارد می شود» حقیقی، چند روز قبل در سی و چهارمین جشنوارۀ فیلم فجر به نمایش درآمد و نامزد دریافت چهار سیمرغ بلورین از جمله برای بهترین فیلمبرداری(هومن بهمنش) و بهترین موسیقی فیلم (کریستوف رضاعی) شد. داستان فیلم از جایی آغاز می شود که خبر پیدا شدن یک مار بزرگ در یک روستا دهان به دهان می پیچد و زمینه‌ساز اتفاقاتی می‌شود. منتقدان سینمایی ایرانی، واکنش‌های متفاوت و ضد و نقیضی به این فیلم نشان دادند. برخی از آنها آن را بهترین فیلم جشنواره ارزیابی کرده و برخی دیگر آن را فیلمی پیچیده و غیر قابل فهم برای تماشاگران سینما دانسته اند. شاپور عظیمی، منتقد فیلم در نقدی بر این فیلم می نویسد: « به نظر می‌رسد مانی حقیقی در اژدها وارد می‌شود، کم‌تر به تماشاگرش فکر کرده و بیش‌تر مسحور داستانی بوده که آمیخته به فضاهایی شبیه به برخی آثار ساعدی (حتی با اندکی تسامح چیزی نزدیک به فضای عزاداران بیل) و فضاسازی‌هایی است که برخی از منتقدان ادبی معتقدند حتی پیش از رئالیسم جادویی مارکز در آثار ساعدی دیده می‌شود.» اما مازیار فکری ارشاد (منتقد فیلم) در گفتگو با یورونیوز، دربارۀ این فیلم می گوید: « اژدها وارد می شود، روایت یک قصه پرکشش با بهره گیری از همه امکانات سینماست؛ فیلمی که نقش ادبیات داستانی دهه ۴۰ شمسی و پیشتازانش چون ابراهیم گلستان و بهرام صادقی در آن پررنگ است. خلاقیت در پرداخت داستانی با مایه‌های فانتزی ، وحشت و درام سیاسی.»
فیلمساز ایرانی دیگری که در بخش پانارومای برلیناله امسال حضور دارد، رضا درمیشیان است. کارگردان جوانی که فیلم «عصبانی نیستم» او در سال ۲۰۱۳ در جشنواره فیلم برلین نمایش داده شد اما این فیلم او به خاطر اشاره‌های صریحش به حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ در ایران توقیف شد. درمیشیان امسال با فیلم «لانتوری» در برلین حاضر است. این فیلم نیز در بخش مسابقۀ جشنواره فیلم فجر امسال به نمایش درآمد اما جایزه‌ای کسب نکرد.
لانتوری-رضا درمیشیان
علاوه بر این ها، فیلم مستند «رویای دم صبح» ساختۀ مهرداد اسکویی، برندۀ جایزۀ بهترین کارگردانی از جشنواره فیلم فجر و فیلم داستانی «والدراما» ساختۀ عباس امینی نیز در بخش «نسل نو» این دوره از جشنواره برلین به نمایش درخواهد آمد. مستند «رویای دم صبح»، روایتی از زندگی هفت دختر در کانون اصلاح و تربیت شهر تهران است. «والدراما» نیز داستان نوجوانی آبادانی است که به دلیل موهای فری که دارد به «والدراما»، بازیکن فوتبال کلمبیایی شباهت دارد و به نام این بازیکن معروف شده است. او به دنبال گرفتن شناسنامه با نام واقعی خود، آبادان را ترک کرده و به تهران می رود و در این شهر درگیر ماجراهایی می شود.
تقدیر از تیم رابینز و مایکل بال هاوس
خرس طلایی افتخاری جشنوارۀ فیلم برلین امسال به مایکل بال‌هاوس، فیلمبردار برجستۀ آلمانی تبار سینمای آمریکا به خاطر یک عمر تلاش هنری او تعلق می گیرد. بال‌هاوس، فیلمبرداری است که با برخی از سینماگران برجستۀ جهان از جمله راینر ماریا فاسبیندر، رابرت ردفورد، ولفگانگ پترسن و مارتین اسکورسیزی همکاری داشته و فیلمبردار فیلم‌های مهمی چون «رنگ پول» و «دار و دسته‌های نیویورکی» بوده است.
شصت و ششمبن جشنوارۀ فیلم برلین همچنین با اهدای جایزه «دوربین جشنواره برلین» به «تیم رابینز»، از این بازیگر، کارگردان و تهیه کنندۀ مشهور آمریکایی تقدیر می کند. تیم رابینز، در فیلم‌های مطرحی چون «رودخانه مرموز» ساختۀ «کلینت ایستوود»، «بازیگر» ساختۀ رابرت آلتمن (برندۀ جایزۀ بهترین بازیگر از فستیوال فیلم کن)، «برش‌های کوتاه» ساختۀ رابرت آلتمن و «رستگاری در شائوشنک» ساخته فرانک دارابونت بازی کرده است. رابینز همچنین در سال ۱۹۹۹ فیلم «گهواره جنبید» را ساخت که نامزد دریافت نخل طلا در جشنواره فیلم کن شد. او در سال ۲۰۱۳ به عنوان یکی از اعضای هیئت داوران، در جشنواره فیلم برلین حضور داشته است.
شاهکارهای کلاسیک
آگهیدر بخش کلاسیک جشنواره فیلم برلین امسال نیز چند فیلم مرمت شده از کارگردانان صاحب سبک سینمای جهان از جمله «جیمز ویل»، «یاسوجیرو ازو»، «جان هیوستون»، «فیتز لانگ» و «هو شیائو‌شین»، نمایش داده خواهد شد. نمایش نسخۀ ترمیم شدۀ فیلم «سرنوشت» ساختۀ صامت فریتز لانگ، فیلمساز بزرگ آلمانی، یکی از مهمترین رویدادهای جشنوارۀ فیلم برلین امسال خواهد بود. این فیلم که در سال ۱۹۲۱ ساخته شد، اخیراً به همت بنیاد «فردریش ویلهلم مورنائو» ترمیم شده است. یکی دیگر از فیلم‌های مهم ترمیم شدۀ بخش سینمای کلاسیک جشنوارۀ فیلم برلین، فیلم «روس‌ها می‌آیند» (۱۹۸۶) ساختۀ هینر کارو است. این فیلم داستان پسری ۱۶ ساله به نام گانتر والچر است که در روزهای پایانی جنگ جهانی دوم و شکست نازی‌ها دنیای ذهنی‌اش فرو می‌ریزد. این فیلم از جمله فیلم‌هایی بود که نمایش آن در آلمان شرقی به دلایل سیاسی ممنوع اعلام شد. اولین فیلم «هو شیائو‌شین»، کارگردان برجستۀ تایوانی به نام «دختر نیل» (۱۹۸۷) نیز از آثار کلاسیک جشنواره فیلم برلین امسال است.
جشنواره فیلم برلین، در کنار جشنوارۀ فیلم کن و جشنوارۀ فیلم ونیز، از معتبرترین جشنواره‌های سینمایی جهان به شمار می‌رود. شصت و ششمین دورۀ این جشنواره تا ۲۱ فوریه ادامه خواهد یافت.