آگهیهمزمان با اکران فیلم «شیفت شب» ساختۀ نیکی کریمی، این بازیگر و کارگردان سرشناس سینمای ایران، از شهلا ریاحی، به عنوان نخستین کارگردان زن تاریخ سینمای ایران تقدیر به عمل آورد. تجلیل از شهلا ریاحی، روز یکشنبه ۸ آذر ماه و پیش از نمایش فیلم «شیفت شب»، در پردیس سینمایی چارسو صورت گرفت.
شهلا ریاحی که سال هاست از سینما کناره گیری کرده و فعالیتی در این زمینه ندارد، از نخستین بازیگران زن سینمای ایران است که در دهههای سی و چهل، حضور چشمگیری به عنوان بازیگر در فیلمهای ایرانی داشته است. نیکی کریمی با تقدیر از ۶۰ سال فعالیت شهلا ریاحی در سینما گفت: «برای من افتخار بزرگی است که در مراسم آغازین نمایش فیلمم پذیرای خانم ریاحی به عنوان نخستین کارگردان زن ایرانی باشم که ۶۰ سال پیش به عنوان نخستین زن کارگردان ایرانی کار بزرگی کرد و متهورانه قدم به عرصه کارگردانی گذاشت.»
شهلا ریاحی نیز در سخنان کوتاهی گفت: «من از همه شما و تک تک مردم این مملکت ممنونم که به یاد من بوده اید و این مراسم را برگزار کردید.»
پانته آ بهرام، بازیگر سینما و تلویزیون نیز از سخنرانان این مراسم بود که در سخنان اش، شهلا ریاحی را افتخار سینما و صدای سحرانگیزش را خاطرهای به یاد ماندنی در اذهان همه ایرانیان دانست.
قدرت الزمان وفادوست معروف به شهلا ریاحی (متولد ۱۳۰۵ خورشیدی در تهران)، در سن ۱۷ سالگی به توصیۀ همسرش اسماعیل ریاحی، کارگردان سینما، فعالیت بازیگریاش را با بازی در نمایش «سیاست هارون الرشید» به کارگردانی معزالدیوان فکری در تئاتر تهران آغاز کرد. باز همین معزالدیوان فکری بود که در سال ۱۳۳۰ از شهلا ریاحی دعوت کرد تا در فیلم «خوابهای طلایی» او در کنار مجید محسنی بازی کند و با این فیلم بود که بازیگری به نام شهلا به سینمای ایران معرفی شد. شهلا در دو فیلم دیگر معزالدیوان فکری به نامهای «دختر چوپان» و «دختر سر راهی» نیز ظاهر شد. پس از آن او به مدت شش دهه به بازیگری در سینما پرداخت و در بیش از ۷۰ فیلم بازی کرد.
بیشتر فیلم هایی که شهلا ریاحی قبل از انقلاب در آنها بازی کرد از ساختههای همسرش اسماعیل ریاحی بود که از میان آنها باید به «جاده مرگ»، «میلیونرهای گرسنه»، «جهان پهلوان»(همراه با فردین)، «دلهای بیآرام»، «شیطان در می زند» و «خشم کولی» (درکنار فردین و پوری بنایی) اشاره کرد.
شهلا ریاحی در سال ۱۳۳۵ فیلم «مرجان» را بر اساس فیلمنامهای منوچهر کی مرام کارگردانی کرد که در آن علاوه بر خودش، محمدعلی جعفری، تاجی احمدی و تقی ظهوری نقشهای اصلی را به عهده داشتند.
در سالهای دهۀ سی، ریاحی، تنها زنی بود که در جایگاه کارگردان سینما قرار گرفت. کارگردانی یک زن در سینمای فارسی که زیر سلطۀ فرهنگی مردسالارانه بود و زن در آن جز بازی در نقش هایی کلیشه ای، حضور موثری نداشت، اتفاقی تازه و غافلگیرکننده بود.
«مرجان»، داستان عشق ناکام دختری کولی به معلمی شهری بود. پدر مرجان که کولی فقیری است، از ناچاری دست به سرقت گوسفندی از مدرسۀ دهكده می زند. معلم جوان مدرسه، او را دستگیر کرده و در مدرسه زندانی می کند. مرجان به دیدار پدرش می رود و آنجا با دیدن معلم، عشقی بین آنها به وجود می آید. پس از مدتی معلم به شهر می رود و مرجان که نمی تواند عشق او را از سر به در کند، به جستجوی او راهی شهر می شود اما او را نمی یابد و در یک بیمارستان به عنوان پرستار مشغول كار می شود. معلم با دختری ازدواج می كند و بعدها او را برای زایمان به همان بیمارستانی می برد كه مرجان در آنجا کار می کند. آنها بار دیگر با هم روبرو می شوند اما معلم او را نمی شناسد و مرجان مأیوس و شكست خورده در عشق، به میان کولیها بازمی گردد.
«مرجان» اگرچه از نظر سینمایی فیلم مهمی در سینمای ایران به حساب نمی آید اما از این نظر که اولین فیلم سینمای ایران بود که زنی آن را کارگردانی کرده، حائز اهمیت است. تعداد زنان کارگردان در سینمای قبل از انقلاب ایران، از تعداد انگشتان دست هم کمتر است. جز شهلا ریاحی، فروغ فرخزاد، کبری سعیدی (معروف به شهرزاد) و مروا نبیلی، هیچ زن فیلمساز دیگری در سینمای قبل از انقلاب ایران ظهور نکرد. در کارنامۀ سینمایی همۀ این زنان به عنوان کارگردان، تنها یک فیلم دیده می شود.
شهلا ریاحی نیز جز «مرجان» فیلم دیگری نساخت و به عنوان بازیگر به فعالیت خود در سینما ادامه داد. او علاوه بر فیلمهای همسرش، با برخی از کارگردانهای مطرح سینمای فارسی قبل از انقلاب مثل اسماعیل کوشان، مجید محسنی، صابر رهبر، امیر شروان، مهدی ژورک، مهدی رئیس فیروز و نصرت کریمی نیز همکاری داشته است.
«عروسک پشت پرده» (مجید محسنی)، «شارلاتان» (صابر رهبر)، «دزد عشق» (اسماعیل کوشان)، «گدایان تهران» ساختۀ محمدعلی فردین (با بازی فردین و بیک ایمانوردی) «بیست سال انتظار» ساختۀ مهدی رئیس فیروز(همراه با بهروز وثوقی)، «چرخ فلک» ساختۀ صابر رهبر ( همراه با فردین و آذر شیوا)، «خاطرخواه» (امیر شروان)، «سراب» (مهدی ژورک) و «درشکه چی» ساختۀ نصرت کریمی از مهمترین فیلم هایی است که شهلا ریاحی قبل از انقلاب در آنها بازی کرد. فیلم «خانه خراب» ساختۀ نصرت کریمی، آخرین بازی شهلا ریاحی در سینمای قبل از انقلاب ایران بود.
شهلا ریاحی، برخلاف بسیاری از بازیگران زن سینمای فارسی که بعد از انقلاب اسلامی، به خاطر گذشتۀ سینماییشان از بازی در فیلمها محروم شدند، بعد از چند سال کناره گیری از سینما، دوباره به بازی در فیلمهای ایرانی پرداخت. او بعد از انقلاب در سال ۱۳۶۶ با فیلم «گل مریم» ساختۀ حسن محمدزاده و «پرنده کوچک خوشبختی» ساختۀ پوران درخشنده، فعالیت بازیگریاش را از سر گرفت و پس از آن در فیلمهای بسیاری(هرچند اغلب در نقشهای کوتاه و نه چندان مهم) بازی کرد که بیشتر آنها ملودرامهای سبک خانوادگی بود. از میان فیلمهای مهم بعد از انقلاب او باید از «پرستار شب» (محمدعلی نجفی)، «در مسیر تندباد» (جعفری جوزانی)، «دو فیلم با یک بلیط» (داریوش فرهنگ)، «می خواهم زنده بمانم» (ایرج قادری) و «دلشدگان» (علی حاتمی) نام برد.
«دعوت به شام» ساختۀ داوود موثقی، آخرین فیلم شهلا ریاحی است که در سال ۱۳۷۹ ساخته شد.