طی روزهای اخیر مجموعهای از پستها در فیسبوک و ایکس، دونالد توسک، نخستوزیر لهستان را متهم کردهاند که پس از مذاکرات سطحبالا با فریدریش مرتس، صدراعظم آلمان پذیرفته که «لهستان باید به جای آلمانیها پول بدهد»؛ موضوعی که به بحث دیرینه درباره غرامتهای جنگ جهانی دوم مربوط میشود.
این عبارت در دهها پست در شبکههای اجتماعی تکرار شد و به روایت غالب در بحثهای آنلاین تبدیل شد. اما بازبینی اظهارات واقعی توسک در نشست خبری نشان میدهد که بخش زیادی از ادعاهای منتشرشده درباره او گمراهکننده است.
بررسیهای یورونیوز نشان میدهد که واکنشهای آنلاین عموما فقط به بخشی از سخنان توسک توجه کرده و زمینه کامل آن را نادیده گرفتهاند.
توسک دقیقا چه گفت؟
در کنفرانس خبری هفته گذشته در برلین، توسک از آلمان خواست روند پرداخت حمایت مالی به حدود ۵۰ هزار بازمانده لهستانی جنایات جنگ جهانی دوم را که هنوز زندهاند، تسریع کند.
حزب سابق حاکم «قانون و عدالت» (PiS) سالهاست از آلمان خواسته غرامت اشغال لهستان در جنگ را بپردازد؛ اشغالی که ورشو را ویران و حدود یکپنجم جمعیت پیش از جنگ این کشور را نابود کرد.
این حزب رقم غرامت را ۶.۲ تریلیون زلوتی (حدود ۱.۵ تریلیون یورو) محاسبه کرده است، اما توسک و ائتلاف مدنی او خواهان چنین رقمی نیستند و بهجای آن از برلین خواستهاند راهحلهای دیگری ازجمله حمایت مالی از هزاران بازمانده دوران رایش سوم فراهم کند.
توسک گفت از زمانی که این موضوع را با آلمان مطرح کرده، حداقل ۱۰ هزار نفر از این بازماندگان جان باختهاند.
او ضمن درخواست برای تسریع پرداختها افزود که اگر آلمان سریع عمل نکند: «در نظر میگیرم که لهستان این نیاز را از منابع خود تأمین کند.»
همین بخش از سخنان توسک با عنوان «لهستان به جای آلمان پول میدهد» بهصورت گسترده منتشر شد؛ پستهایی که عمدتا از حسابهای نزدیک به جریانهای دست راستی منتشر شدهاند.
بحث غرامتها
یک کارشناس حقوقی به یورونیوز میگوید که پاسخ به این سوال که آیا لهستان هنوز میتواند غرامت مطالبه کند، «بله یا خیر» ساده ندارد.
آلمان میگوید این مسئله حقوقی دو بار حل شده است: یک بار در سال ۱۹۵۳ که لهستان طبق توافقی با آلمان شرقی از ادعاهای غرامت صرفنظر کرد، و بار دیگر در سال ۱۹۹۰ هنگام اتحاد دوباره آلمان؛ توافقی که لهستان طرف آن نبود و در آن ادعایی مطرح نشد.
لوئی لِ هاردی دو بُلیو، استاد حقوق بینالملل در دانشگاه کاتولیک لوون در این رابطه میگوید: «از منظر این دو واقعه، آلمان استدلال میکند که هیچ مبنای حقوقی برای ادامه کار وجود ندارد و این استدلال عناصر معتبری دارد.»
اما لهستان میگوید اعلامیه ۱۹۵۳ بیاعتبار است، زیرا این کشور تحت کنترل شوروی بود.
او در ادامه افزود: «اگر آن استدلال را بپذیریم، باید همه معاهدات امضاشده زیر هر رژیمی را که امروز تغییر کرده دوباره بازبینی کنیم.»
یان پاریس، وزیر دفاع سابق و سیاستمدار مستقل، گفت توسک قطعنامه تقریبا اجماعی پارلمان لهستان درباره مطالبه کامل غرامت را نادیده گرفته است:
«در داخل کشور یک اجماع وجود دارد که پرونده جنگ هرگز واقعا بسته نشده است. دولت آلمان به بریتانیا، آمریکا و فرانسه مبالغ هنگفت پرداخت کرد، اما لهستان فقط کمک اندکی برای بازماندگان اردوگاههای کار اجباری دریافت کرد. در واقع توسک تصمیمی مطرح کرده که برخلاف تصمیم پارلمان لهستان است.»
آیا توسک «طرفدار آلمان» است؟
بسیاری از پستهای وایرال در شبکههای اجتماعی توسک را «سیاستمدار طرفدار آلمان» یا «خائن» معرفی کردهاند؛ اتهامهایی که سالهاست علیه او مطرح میشود.
با این حال کارشناسان معتقدند که در لهستان هرکس بخواهد توسک را عامل آلمان معرفی کند، این کار را میکند؛ فارغ از نیت یا سیاست واقعی او. در گفتمان لهستانی، آلمان نماد اروپای غربی است و توسک سیاستمداری طرفدار اروپا تلقی میشود.
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
برداشتی که ریشه در سوابق توسک و همچنین همکاری نزدیک او با آنگلا مرکل، صدر اعظم پیشین آلمان دارد.