گروههای جنایتکار سازمانیافته سریع عمل میکنند؛ اهل خطر کردن هستند و در پول در آوردن مهارت دارند. دسترسی به این پول ها کاری است که روز به روز سخت تر می شود. مبارزه با جرم و جنایت و درآمدهای آن در اروپا، موضوع برنامه نخست از رشته برنامه های “خط مقدم” است.
هزار و ششصد میلیارد یورو پولی است که گمان میرود درآمد جنایتکاران در سرتاسر جهان، طی یک سال گذشته بوده است. این مقدار تقریباً برابر است با تولید ناخالص داخلی فرانسه است که از نظر بزرگی دومین اقتصاد اروپاست.
در حالی که بخش بزرگی از قاره اروپا فقیرتر می شود، منافع جرم و جنایت رو به اوج است. تنها قسمتی از این درآمد تاکنون باز پس گرفته شده است.
یکی از پردرآمدترین باندهای خلافکار، مافیای ایتالیاست. طی یک سال گذشته، مقامات ایتالیایی هزینه های زیادی بابت مافیاهای محلی پرداخته اند. هزاران نفر بازداشت شده اند، دهها هزار تن کالا کشف، ضبط و مصادره شده است.
روش های مبارزه با جنایت در ایتالیا تبدیل به نوعی مرجع شده اند زیرا از دید دیگران مافیاهای ایتالیا از خطرناک ترین باندهای جرم و جنایت جهان هستند.
طبق آمار منتشر شده توسط بانک های ایتالیا، درآمد جنایت کاران در سال 2011صد و پنجاه میلیارد یورو بوده است و از این رقم تنها پنج درصد آن باز پس گرفته شده است.
هنگامیکه پای پولشویی در میان باشد، هر نوع سرمایه گذاری ممکن است.
پنهان کردن منبع درآمدهای غیرقانونی منجر به چند امر میشود: سرمایه گذاری های سالم کاهش می یابد، بازار شکل واقعیش را از دست می دهد و به علت ارتکاب دائمی جرم و جنایت سازمان یافته، فساد افزایش می یابد.
ایتالیا تنها یک نمونه در کل اروپاست. به گفته دادستان کل پالرمو، مافیای ایتالیا در آلمان، اسپانیا و رومانی هم فعالیت می کنند. از نظر وی که تنها راه مبارزه با آنها اقدامات هماهنگ کشورهای مختلف اروپایی ست. در واقع مافیا مرز نمی شناسند هر جا که فرصت های سرمایه گذاری بهتر باشد و نظارت و سرکوب های دولتی هم چندان قوی نباشند، می توانند وجود داشته باشند.
برای بررسی ابعاد مختلف این باندهای خلافکاری، “ایزابل کورما” مصاحبه ای با کارلو ون هوکلوم، رییس بخش جرائم مالی در یورو پل و پروفسور ارنستو ساوونا، مدیر مرکز تحقیقاتی «ترنسکرایم» و کارشناس برجستهی مسائل مربوط به جرم و جنایت سازمان یافته و توقیف اموال انجام داده است که در اینجا خلاصه ای از آن را می آوریم.
یورونیوز: می خواهم اولین سوال را از آقای ون هوکلوم ، در مورد مصادره اموال بپرسم. اموالی که معمولا از راه قاچاق مواد مخدر، اسلحه و قاچاق زنان برای روسپیگری به دست می آید همانطور که دادستان کل پالرمو گفت، هم اکنون یکی از نقاط ضعف، کندی همکاریهای بین المللی است. به نظر شما مشکل کجاست؟
ون هوکلوم: خوب دو موضوع مهم وجود دارد. در وهله اول همسو شدن قوانین ملی؛ اگر قوانین دو سوی مرز کاملا متفاوت باشند، اجرای توقیف اموال در آن سوی مرز بسیار سخت خواهد شد. موضوع دوم این است که کشورهای مختلف احکام قضایی صادر شده در کشور دیگر را در رابطه با توقیف اموال به رسمیت بشناسند و در زمان مناسب اجرا کنند.
یورونیوز: پروفسور ساوونا شما در این باره چه فکر می کنید؟
ساوونا: آنچه باعث خرابی کارها میشود این است که کشورها رویکردهای فرهنگی ای متفاوت دارند. ایتالیاییها رویکردهای بیشتری دارند زیرا با مشکلات زیادی مواجه بودهاند و به ابزارهای بسیار زیادی دست یافته اند. گام به گام کشورهای دیگر هم به رویارویی با این چالش بزرگ میپیوندند تا بتوانند بهجای اینکه خلافکارها را بهزندان بفرستند، پول را از جیب آنها بیرون بکشند. رویکرد قدیمی این بود که آنها را زندان بیاندازند. امروز کشورها کم کم متوجه میشوند که این کافی نیست و گرفتن پول از جنایتکارها خیلی مؤثرتر است. برای این کار تنها نیاز به قانون ندارید بلکه به تفکر فرهنگیای خلاق هم نیاز دارید.
یورونیوز: تقریبا یک درصد از پول پولشوییها را می توانیم برگردانیم. دستورکار تازه ای در اروپا مطرح شده است که طبق آن همکاریهای بینالمللی برای بازیافت این اموال دزدی شده هماهنگ می شود. پروفسور ساوونا، اگر این طرح تبدیل به قانون شود، چه تأثیری میتواند داشته باشد؟
ساوونا: این طرح چالش واقعاً بزرگی است. نتیجه اش این خواهد بود که که همه کشورها در یک راه قرار می گیرند. همه یک هدف را دنبال می کنند، یعنی همکاری برای بیشتر مؤثر بودن. این طرح بر کار خلافکاران اثر شدیدی خواهد گذاشت، اما زمان خواهد برد. زیرا کشورها باید ابزارها و توانایی های یکسان داشته باشند. برخی کشورها هستند که در این زمینه پیشرفت میکنند و برخی که عقب میمانند
یورونیوز: به گمانم برخی دلیل بیاورند که یوروپل سازمان مناسبی نیست. زیرا وجهه لازم برای پیشبرد کارهایش را ندارد. آیا شما فکر میکند نیازی به نیروی پلیس فدرال هست؟
ون هوکلوم: من فکر میکنم این نوع تفکر نوعی خیالبافی آیندهنگرانه است. باید واقع بین بمانیم. اکنون در اتحادیه اروپا ساختار دولت فدرال برقرار نیست. در عمل مشکلات زیادی وجود خواهند داشت برای نمونه مشکل زبان. اگر به ایالات متحد امریکا نگاه کنیم آنها فقط یک زبان دارند اما اتحادیه اروپا ۲۳ زبان دارد و همین مشکل بزرگی برای نیروی پلیس ایجاد میکند که باید به صورت یک نیرو در سراسر اروپا کار کند.
یورونیوز: قسمت عمده ای از این مبلغ، به پولشویی نیاز دارد. یک بار سریع این فرآیند را مرور می کنیم. پول شویی معمولا، طی سه مرحله صورت می گیرد: مرحلهی اول که احتمالا پیچیدهترین قسمت کار است قرار دادن پول کثیف یا پول دزدی در سیستم مالی است.
مرحله دوم، مخفی نگهداشتن پول است. یعنی پول آنقدر دست به دست شود که نشود ردش را گرفت. مثلا گذاشتن پول در خارج از اروپا به منظور بهره بردن از معافیتهای مالیاتی و آن هم از طریق کمپانی های قلابی. مرحله سوم، تزریق پول در سیستمهای قانونی مالی است. به این معنی که نقدینگی های پول شویی شده مانند پولی میشوند که از راه های قانونی حاصل شده اند.
رقمی که در این پول شویی ها از بین می رود، رقم هنگفتی ست. پروفسور ساوونا، نظرتان چیست؟
ساوونا: مرحله تزریق پول از همه مراحل خطرناکتر است و سریعترین اقدامات باید برای حل این مرحله انجام شوند زیرا از همین جا است که پول وارد اقتصاد می شود و اقتصاد سالم را آلوده می کند. به این صورت که مثلا با این پول یک رستوران باز می شود که قیمت ها در آن ارزان تر از رستوران های رقیب است که از بانک پول می گیرند. در واقع خطری که جامعه مدرن را تهدید می کند همین تزریق پول است. زیرا به محض اینکه پول وارد سیستم اقتصادی سالمی شود، ردیابی آن دیگر ساده نیست.
یورونیوز: بسیار خوب، بگذارید کمی پیش تر رویم. می خواهیم بدانیم در نهایت چه اتفاقی برای اموال مصادره شده می افتد. رئیس نیروی ویژه عملیات مالی معتقد است که در شناسایی پول شویی، متوقف کردن آن و محاکمه مجرمان، باید بر شناسایی منابعی که برای تامین مالی سلاح های کشتار جمعی استفاده می شد، متمرکز شویم. در واقع پول های به دست آمده از پول شویی بیشتر به مصرف فعالیتهای تروریستی می رسند. آقای “ون هوکلوم” نظر شما چیست؟.
ون هوکلوم: قطعاً، شاهد هستیم که پولهای ناشی از فعالیتهای خلاف به این سمت میروند که عملیات تروریستی را تأمین مالی کنند اما فکر میکنم نباید در این باره اغراق کرد. پارادایم جرم و جنایت سازمان یافته در حال تغییر است. در حال حاضر شبکه های خلافکار به شکل کاملا تجاری اداره می شوند یعنی سعی میکنند سودشان را بیشتر کنند و هزینههاشان را کمتر. برخی از آنها حتی سیستم بازنشستگی برای خودشان دارند. در مقام ضابطین قضایی نیاز داریم به همین ابزارها مجهز شویم تا بتوانیم هم پای آنها حرکت کنیم.”
یورونیوز: پروفسور ساوونا، نظر شما چیست؟
ساوونا: باید به این نکته توجه کنیم که خلافکارها هم به دلیل این قانون قوی دیدگاه شان را عوض میکنند. آنها مدرن میشوند و به دنبال چالش های جدید می گردند و از ابزارهای تازه مشاوران و حسابرسان و وکلای تازه بهره می برند. این چیز جدیدی است که اتفاق می افتد و دولت ها باید توجه کنند که با جنایت کارهای گستاخ قدیمی رو به رو نیستیم. جنایتکارها شخصیت های پیچیده تری شده اند که میخواهند جلوی توقیف امواشان را بگیرند.
یورونیوز: به عنوان نتیجه گیری باید بگوییم که مسئله اصلی ردیابی این پول است، که در عمل سخت است. بر اساس آمار سازمان ملل متحد فقط دو دهم درصد مبالغ حاصل از پول شویی ها باز پس گرفته می شوند.