پژوهشگران با بهره‌گیری از فناوری «تصویربرداری مادون قرمز نزدیک»، طرح‌های شگفت‌انگیز دست‌کوبی شده‌ای از ببرها، موجودات اسطوره‌ای شیردال و خروس‌های کوچک را روی بدن یک مومیایی ۲۰۰۰ ساله سیبری کشف کردند.
آگهی
زنی که بیش از دو هزار سال پیش در کوه‌های سرد و یخ‌زده آلتای در سیبری دفن شده بود، حالا به طور غیرمنتظره‌ای به موضوع یکی از هیجان‌انگیزترین مطالعات باستان‌شناسی مربوط به خالکوبی در سال‌های اخیر تبدیل شده است.
این زن در خاک منجمد حفظ شده بود و تصور می‌شد آثار خالکوبی‌های بدنش محو یا ناپدید شده‌اند، اما به کمک تصویربرداری مادون قرمز با وضوح بالا، هنر پیچیده‌ای از جانوران، موجودات اسطوره‌ای و طراحی‌های باستانی روی بدنش آشکار شد.
دکتر جینو کاسپاری، باستان‌شناس مؤسسه ماکس پلانک در حوزه انسان‌زمین‌شناسی و دانشگاه برن در این رابطه توضیح داد که «ما می‌دانستیم که این مومیایی‌ها خالکوبی دارند، اما برخی از آن‌ها پوستی چنان تیره و جمع‌شده داشتند که جوهر خالکوبی‌ها دیگر با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شد.»
«آنچه ما انجام داده‌ایم، ثبت طول‌موج‌هایی خارج از محدوده دید انسان است و این باعث می‌شود خالکوبی‌ها به شکلی زیبا آشکار شوند.»
این مومیایی، متعلق به فرهنگ کوچ‌نشین پازیریک، دهه‌ها پیش در کوه‌های آلتای، منطقه‌ای که جنوب سیبری، شرق قزاقستان و شمال غرب چین را دربرمی‌گیرد، کشف شد.
این مردمان متعلق به دوران آغازین عصر آهن در فاصله قرن ششم تا دوم پیش از میلاد وعمدتاً دامدار بودند و تابستان‌ها با گوسفند و اسب‌هایشان در کوهستان‌ها جابه‌جا می‌شدند، و مردگان خود را در همان زمین‌های یخ‌زدهی دفن می‌کردند، و همین باعث ماندگاری اجسادشان برای قرن‌ها شده است.
چه طرح‌هایی روی این مومیایی پیدا شد؟
پژوهشگران با استفاده از فناوری‌های نوین و همکاری با یک تتوکار، توانستند خالکوبی‌های زنده و پویایی را بر بدن این زن؛ از جمله تصاویر ببرها و پلنگ‌هایی در حال شکار گوزن و حیوانات دیگر شناسایی کنند.
یکی از این خالکوبی‌ها، یک گریفین افسانه‌ای (مشابه یک شیردال) را نشان می‌دهد که در حال از پا درآوردن یک جانور گیاه‌خوار است. شاید شگفت‌انگیزترین بخش، طراحی‌های خروس‌مانند کوچک روی انگشتان شست او باشد.
چون هیچ سند نوشتاری از پازیریک‌ها باقی نمانده، نمی‌دانیم معنی این تصاویر دقیقاً چیست. اما پژوهشگران تمرکز خود را بر درک تکنیک‌های ایجاد این خالکوبی‌ها گذاشته‌اند.
آقای کاسپاری توضیح داد که «برخی از پژوهشگران فرض کرده بودند که این خالکوبی‌ها با دوختن نخ‌های آغشته به رنگ، مشابه روش‌های مورد استفاده در مناطق قطبی، ایجاد شده‌اند. اما ما توانستیم نشان دهیم که این‌ها در واقع خالکوبی‌های با تکنیک سوراخ‌زنی هستند، یعنی شبیه به تکنیک‌های امروزی خالکوبی دستی، فقط بدون برق انجام شده‌اند.»
پژوهش‌ها نشان دادند که بعضی از این خالکوبی‌ها طی چند جلسه انجام شده‌اند و حتی جاهایی وجود دارد که تتوکار دست نگه داشته تا رنگ بیشتری بیاورد.
آقای کاسپاری می‌گوید: «این جزئیات باعث می‌شود که به ماهیت انسان‌وار این خالکوبی‌ها پی ببریم. حتی می‌توان فهمید کجا تتوکار دست نگه داشته و دوباره کار را ادامه داده.»
این پژوهش همچنین فرضیه‌های قبلی مبنی بر اینکه در جوامع پازیریک فقط اعضای طبقه نخبگان و اشراف را خالکوبی می‌کردند به چالش می‌کشد. آقای کاسپاری توضیح می‌دهد که «تمام مومیایی‌های یخی‌ای که تاکنون کشف کرده‌ایم، دارای خالکوبی هستند و این یعنی اینکه به نظر می‌رسد که یک سنت فراگیر بوده باشد. مضافا اینکه این طرح‌ها ساده نیستند، آن‌ها پیچیده‌اند و قطعاً نیاز به آموزش فراوان داشته‌اند.»
کاسپاری امیدوار است فهرستی عمومی و قابل دسترسی از خالکوبی‌های همه مومیایی‌های شناخته‌شده پازیریک تهیه کند. او می‌گوید: «انتشار تصاویر سیاه و سفید کافی نیست. این خالکوبی‌ها شگفت‌انگیزند، اما ما نیاز به بازسازی‌های با وضوح بالا داریم تا واقعاً بفهمیم چگونه ساخته شده‌اند.»
وی در پایان گفت که «با توجه به علاقه زیاد عموم، فکر می‌کنم مردم باید بتوانند آن‌ها را ببینند و با آن‌ها تعامل داشته باشند».