تحریم‌های وضع شده علیه برنامه هسته‌ای ایران در قالب ۶ قطعنامه تنبیهی صادر شده در فاصله سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ از روز یکشنبه احیا شد و تلاش‌های چین و روسیه برای به تعویق انداختن موعد احیای آنها بی‌نتیجه بود. اما آیا متحدان ایران در دوره تصویب این قطعنامه‌ها و تحریم‌ها هم نقش مخالف را ایفا کردند؟
آگهی
با مخالفت روز جمعهٔ (۲۶ سپتامبر/ ۴ مهر) اکثریت اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد با پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی چین و روسیه برای به تعویق انداختن بازگشت تحریم‌ها علیه ایران، قطعنامه ۲۲۳۱ که در سال ۲۰۱۵ صادر شده و با تایید برجام تحریم‌های پیشین را لغو کرده بود، از روز یکشنبه بی‌اثر شد و جای خود را به مجموعه قطعنامه‌ها و تحریم‌های مندرج در آنها داد که طی سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ صادر و تصویب شده بودند.
۱.قطعنامه ۱۶۹۶
در تاریخ ۳۱ ژوئیه ۲۰۰۶، شورای امنیت سازمان ملل متحد قطعنامه ۱۶۹۶ را براساس ماده ۴۰ منشور ملل متحد تصویب کرد. چهارده کشور از جمله چین و روسیه به این قطعنامه رای مثبت دادند و تنها قطر با آن مخالفت کرد.
این قطعنامه که نخستین مصوبه شورای امنیت درباره برنامه هسته‌ای ایران بود، شامل تحریم‌ها نبود، اما زمینه‌ساز تصویب قطعنامه‌های تحریمی بعدی شد. به‌طور مشخص، این قطعنامه:
از ایران خواست تمامی فعالیت‌های مرتبط با غنی‌سازی و بازفرآوری سوخت هسته‌ای، شامل تحقیق و توسعه، را متوقف کند و تأیید آن توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صورت گیرد.
از ایران خواست تا به اقدامات تعیین‌شده در قطعنامه‌ای که توسط هیئت‌مدیره آژانس تصویب شده بود، پایبند باشد.
از کشورها خواست مطابق قوانین داخلی و قوانین بین‌المللی، «مراقبت لازم را به عمل آورده و از انتقال هرگونه کالا، مواد، تجهیزات و فناوری که ممکن است به فعالیت‌های غنی‌سازی و بازپرداخت سوخت هسته‌ای ایران و برنامه‌های موشکی آن کمک کند، جلوگیری کنند.»
این قطعنامه به ایران هشدار داد که در صورت عدم رعایت مفاد آن تا ۳۱ اوت ۲۰۰۶، ممکن است با اقدامات تنبیهی شورای امنیت، از جمله تحریم‌های اقتصادی، مواجه شود.
۲.قطعنامه ۱۷۳۷
در تاریخ ۲۳ دسامبر ۲۰۰۶، شورای امنیت سازمان ملل متحد قطعنامه ۱۷۳۷ را به‌طور اتفاق‌آرا (شامل رای مثبت روسیه و چین) براساس ماده ۴۱ منشور ملل متحد تصویب کرد. این اقدام در واکنش به عدم اجرای مفاد قطعنامه ۱۶۹۶ توسط ایران صورت گرفت.
این قطعنامه تأکیدات اصلی قطعنامه ۱۶۹۶ را بازتاب داد و از ایران خواست تا فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم و بازپرداخت سوخت هسته‌ای را متوقف کرده و اقدامات دیگری برای ایجاد اعتماد انجام دهد. علاوه بر این، قطعنامه ۱۷۳۷:
ایران را موظف کرد تا کار بر روی پروژه‌های راکتور آب سنگین خود را متوقف کند (قطعنامه قبلی تنها خواستار بازنگری در این پروژه‌ها شده بود.)
از ایران خواست تا پروتکل الحاقی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تصویب کند.
این قطعنامه تحریم‌هایی را نیز علیه دولت ایران و همچنین افراد و نهادهای ایرانی که در حمایت از فعالیت‌های مرتبط با گسترش برنامه هسته‌ای ایران مشارکت داشتند، اعمال کرد.
۳.قطعنامه ۱۷۴۷
در تاریخ ۲۴ مارس ۲۰۰۷، شورای امنیت سازمان ملل متحد قطعنامه ۱۷۴۷ را نیز به‌طور اتفاق‌آرا (شامل رای مثبت روسیه و چین) بر اساس ماده ۴۱ منشور ملل متحد تصویب کرد.
این قطعنامه به دلیل عدم اجرای دو قطعنامه قبلی توسط ایران تصویب شد. در آن از ایران خواسته شد تا اقدامات مورد نیاز هیئت‌مدیره آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مندرج در قطعنامه ۱۷۳۷ را برای تأیید صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود انجام دهد. همچنین قطعنامه ۱۷۴۷ ایران را تشویق می‌کند تا پیشنهادات ژوئن ۲۰۰۶ را برای رسیدن به یک توافق جامع بلندمدت با گروه ۱+۵ بررسی کند.
این قطعنامه برخی تحریم‌های کلیدی قطعنامه ۱۷۳۷ را تکرار و تشدید کرد و همچنین تحریم‌های جدیدی را هم وضع کرد.
۴.قطعنامه ۱۸۰۳
در تاریخ ۳ مارس ۲۰۰۸، شورای امنیت سازمان ملل قطعنامه ۱۸۰۳ را با ۱۴ رای موافق از ۱۵ عضو از جمله چین و روسیه به تصویب رساند. تنها اندونزی در رای‌گیری ممتنع بود و دلیل آن را «عدم قانع شدن از اثربخشی اعمال تحریم‌های جدید» علیه ایران اعلام کرد.
این قطعنامه در پاسخ به تصمیم ایران برای عدم اجرای هر یک از قطعنامه‌های پیشین به تصویب رسید و بار دیگر بر خواست شورای امنیت برای توقف برنامه غنی‌سازی اورانیوم ایران تأکید کرده و تهران را به رعایت توصیه‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) فرا می‌خواند.
قطعنامه ۱۸۰۳، تحریم‌های پیشین علیه افراد و نهادهای مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران را تشدید کرد.
یورونیوز فارسی را در ایکس دنبال کنید
۵.قطعنامه ۱۸۳۵
قطعنامه ۱۸۳۵ به‌طور اتفاق‌آرای اعضای شورای امنیت (شامل رای موافق روسیه و چین) در تاریخ ۲۷ سپتامبر ۲۰۰۸ به تصویب رسید.
برخلاف قطعنامه‌های پیشین، قطعنامه ۱۸۳۵ تحت فصل هفتم منشور سازمان ملل به تصویب نرسید و الزامات جدیدی برای ایران تعیین نکرد. این قطعنامه صرفا چهار قطعنامه قبلی و همچنین بیانیه‌ای که رئیس شورای امنیت در ۲۹ مارس ۲۰۰۶ صادر کرده بود را مورد تایید دوباره قرار داد. همچنین تعهد شورای امنیت را به «راه‌حل مذاکره‌ای زودهنگام برای حل مساله هسته‌ای ایران» مجددا مورد تاکید قرار داد.
قطعنامه ۱۸۳۵ تحریم جدیدی علیه ایران وضع نکرد و صرفاً بر مفاد قطعنامه‌های پیشین صحه گذاشت.
۶.قطعنامه ۱۹۲۹
قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت در تاریخ ۹ ژوئن ۲۰۱۰ به تصویب رسید؛ ۱۲ کشور از جمله چین و روسیه موافق، برزیل و ترکیه مخالف و لبنان ممتنع بودند.
این قطعنامه تاکید دوباره‌ای بر درخواست‌های شورای امنیت از قطعنامه‌های قبلی داشت و ایران را موظف کرد که تمام فعالیت‌های غنی‌سازی و هرگونه فعالیت مرتبط با توسعه تسلیحات هسته‌ای را متوقف کند.
قطعنامه ۱۹۲۹، تحریم‌های زیر علیه ایران را مورد تاکید قرار داد:
ممنوعیت سرمایه‌گذاری ایران در فناوری هسته‌ای و موشکی در خارج از کشور، شامل سرمایه‌گذاری در معادن اورانیوم.
ایجاد تحریم کامل تسلیحاتی علیه ایران، شامل ممنوعیت فروش تانک‌های رزمی، خودروهای زرهی، سامانه‌های توپخانه‌ای سنگین، هواپیماهای جنگی، بالگردهای هجومی، کشتی‌های جنگی، موشک‌ها و سامانه‌های موشکی.
ممنوعیت ایران از هرگونه فعالیت مرتبط با موشک‌های بالستیک و الزام کشورهای عضو به اتخاذ تدابیر لازم برای جلوگیری از انتقال فناوری مرتبط به ایران.
به‌روزرسانی فهرست اقلام ممنوعه برای انتقال به و از ایران.
این قطعنامه همچنین رژیم بازرسی جدیدی برای کشف و جلوگیری از قاچاق ایران ایجاد کرد:
کشورهای عضو موظف شدند کشتی‌های مشکوک به حمل محموله‌های ممنوعه ایران را بازرسی کنند، حتی در آب‌های آزاد، و محموله‌های توقیف‌شده را جمع‌آوری و امحاء کنند.
ارائه خدمات به کشتی‌هایی که این تحریم‌ها را رعایت نمی‌کنند، ممنوع شد.
علاوه بر این، تحریم‌های مالی، ایران را هدف قرار داد تا توان این کشور در تامین مالی فعالیت‌های مربوط به اشاعه تسلیحات محدود شود:
مسدود کردن دارایی‌های سه شرکت مرتبط با خطوط کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، ۱۵ شرکت مرتبط با سپاه پاسداران و ۴۰ شرکت دیگر ایرانی.
کشورهای عضو موظف شدند هرگونه تلاش ایران برای دور زدن تحریم‌ها را گزارش دهند، مراقبت لازم در معاملات با ایران یا نهادهای مرتبط با اشاعه را اعمال کنند و تعاملات خود با موسسات مالی ایرانی را محدود کنند.
بنابراین، با وجود طرح برخی مخالفت‌ها و تلاش‌های چین و روسیه برای اعمال برخی اصلاحات در قطعنامه‌های صادره علیه ایران طی سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰، این دو کشور به هر ۶ قطعنامه صادر شده توسط شورای امنیت سازمان ملل علیه برنامه هسته‌ای ایران رای مثبت دادند.