میترا حجازی‌پور، استاد بزرگ شطرنج ایران به دلیل «نه» گفتن به حجاب اجباری از تیم ملی شطرنج زنان ایران اخراج شد. او حالا ساکن پاریس است و به تازگی در مسابقات برق‌آسای بلیتس، قهرمان زنان فرانسه شد. در این گفت‌وگو او از تصمیمش برای کنار گذاشتن حجاب اجباری می‌گوید و تاثیر ویدا موحد بر زندگی شخصی‌اش.
آگهیمیترا حجازی‌پور، استاد بزرگ شطرنج ایران با پیراهنی سورمه‌ای در آپارتمانش در شهر پاریس میزبان ماست. مخالفت او با حجاب اجباری به حذفش ازتیم ملی شطرنج ایران منجر شد.
میترا در کودکی به بازی شطرنج روی آورد. ۹ ساله بود که نفر دوم مسابقات شطرنج دختران زیر ۱۰ سال جهان شد. آن روز یک پسر آلمانی نزد او آمده بود تا قهرمانی جهان را به میترا تبریک بگوید؛ اما مدیر او سریع به میترا فهماند که نباید با آن پسر دست بدهد چراکه این کار درست نیست.
این نخستین مواجهه میترا حجازی‌پور با اجبار و باید و نبایدهای حکومت ایران بود.
در این گفت‌وگو پای سخنان او نشسته‌ایم تا از تجربه‌اش برای «نه گفتن» به حجاب اجباری بگوید و تاثیری که «ویدا موحد» بر زندگی شخصی او گذاشت. ویدا موحد، دختر جوانی که یک روز بی‌سر و صدا تصمیم گرفت در نزدیکی میدان انقلاب تهران روی یک جعبه برق برود و روسری‌اش را سر چوب کند.
همین حرکت ساده از دسامبر ۲۰۱۷ تا زمانی که میترا در دسامبر ۲۰۱۹ حجاب از سر برداشت، در گوشه‌ای از ذهن شطرنج‌باز جوان ماند.
او مدام از خودش می‌پرسید چرا چنین ایده ساده‌ای به ذهن او خطور نکرده و چرا از سر عادت این همه سال حجاب اجباری را پذیرفته است. او عمیقا از حرکت ساده ویدا موحد و دیگر زنان خیابان انقلاب تاثیر پذیرفت.
میترا حجازی‌پور اخیرا در مسابقات برق‌آسای بلیتس، قهرمان زنان فرانسه شد.
او چند ماهی می‌شود که ملیت فرانسوی دارد و احتمالا در آینده در تیم ملی زنان فرانسه بازی خواهد کرد. خانم حجازی‌پور در فرانسه رشته مهندسی نرم‌افزار خوانده و در حال حاضر در یک شرکت مهندسی در پاریس مشغول کار است.
یورونیوز: از نخستین مواجهه‌تان با حجاب اجباری بگویید؟
میترا حجازی‌پور: «از آنجایی که در خانواده‌ای مذهبی و سنتی بزرگ شدم، پذیرش حجاب هم برایم یک امر عادی بود. اما نخستین باری که من به گفتند باید این مقنعه را بپوشی، خوشم نیامد و حس بدی داشتم. وقتی از کشور خارج شدیم و به کشورهای دیگر سفر کردم می‌دیدم که دختران ورزشکار گاهی به خاطر حجاب اجباری عقب می‌افتند و باید تلاش بیشتری کنند تا امتیاز از دست رفته را جبران کنند. البته در شطرنج حجاب کمتر مداخله دارد اما همینکه حجاب را به تو تحمیل می‌کنند و مدام آن را تکرار می‌کنند، اعصاب آدم را خورد می‌کند.
حجاب اجباری یک فشار مضاعف است، به ویژه و وقتی از ته قلب به چیزی باور نداری و فکر می‌کنی باید آنچه را که قبول نداری، بپذیری. همچنین خاطرم هست که نه ساله بودم ودر مسابقات شطرنج دختران زیر ۱۰ سال جهان نفر دوم شده بودم. یک پسر آلمانی شطرنج‌باز هم سن و سال من برای تبریک گفتن می‌خواست با من دست بدهد که مدیرم به من فهماند این کار درست نیست.»
یورونیوز: سفرهای شما اغلب از سوی حراست رصد می‌شد، کمی از آن تجربه‌ها بگویید؟
میترا حجازی‌پور: «حراست همه جا بود، اصلا تربیت شده بودند که همراه ما باشند و همه‌چیز را زیر نظر بگیرند. مدام به ما تذکر می‌دادند. نخستین سفر خارجی‌ام با تیم نوجوانان را به یاد دارم که نیروهای حراست چک می‌کردند که غذای حلال بخوریم و آن لباس‌های بی‌قواره و مقنعه تنمان باشد. مدام تذکر حجابی می‌دادند. حتی خروج ما از هتل بدون اجازه آنها مقدور نبود. هر جا سر بر می‌گرداندی، حضور داشتند و همه رفتارهای ما زیر نظر بود.»
یورونیوز: در زندگی‌تان چه تبعیض‌های حقوقی را تجربه کرده‌اید، چه در محیط خانواده و چه در جامعه؟
میترا حجازی‌پور: «خوشبختانه اگرچه خانواده من سنتی و مذهبی است اما پدر و مادرم بسیار حامی من بودند و هستند. خانواده‌ام در مشهد بودند و من مدام در سفر. مدتی هم تنها در تهران زندگی کردم تا بر ورزش و سفرهایم متمرکز باشم. اما از تجربه شخصی‌ام به کنار، شاهد تبعیض‌های زیادی برای زنان بودم، از همین حجاب اجباری گرفته تا زنانی که توسط همسرشان از سفر و همراهی تیم‌ها منع و به اصطلاح ممنوع‌الخروج می‌شدند.»
یورونیوز: آیا کلیشه‌های تربیتی و آموزشی ایران در فرانسه هم با شماست؟
میترا حجازی‌پور: «هرچند آن کلیشه‌ها را اینجا هم به دوش می‌کشم اما تجربه‌ای که داشتم باعث شد که از این چارچوب‌ها بیرون بیایم و راحت‌تر فکر کنم و اهداف بالاتری برای خودم بگذارم و مطمئن باشم که میتوانم به اهدافم دست یابم. اینجا فکر می‌کنی، خواستن، توانستن است. اینجا زن را جنس دوم نمی‌دانند. و میتوانم برای خودم اهداف مهمی ترسیم کرده و تلاش کنم به آنها برسم.»
یورونیوز: تاثیر ویدا موحد و زنان خیابان انقلاب بر تغییر رویکرد شما نسبت به مساله حجاب چه بود؟
آگهیمیترا حجازی‌پور: «وقتی که ویدا موحد روی جعبه برقی در نزدیکی میدان انقلاب تهران رفت و حجابش را برداشت و روسری را به چوب بست، تصمیم او در من تاثیر فراوانی گذاشت. کارش برایم شوکه‌کننده بود. ازخودم می‌پرسیدم چرا این همه سال من به این فشار اجباری اعتراض نکردم و چرا همراه با جمعیت بودم و مثل همه رعایت می‌کردم. شجاعت او برای من بسیار تحسین برانگیز بود. خیلی از ویدا موحد تاثیر پذیرفتم.»
یورونیوز: از تصمیم‌تان برای حضور بدون حجاب اجباری در مسابقات شطرنج مسکو بگویید؟
میترا حجازی‌پور: «دسامبر ۲۰۱۹ در مسابقات مسکو بدون حجاب شرکت کردم. البته پیش از آن هم متنی در اینستاگرام نوشتم و از زنان خیابان انقلاب حمایت کردم. وقتی زنان انقلاب روسری از سر برداشتند، خیلی‌ها نقدشان می‌کردند. همین مساله من را عصبانی کرد و می‌خواستم از آنها حمایت کنم. اما از طرف فدراسیون با من و خانواده‌ام تماس گرفتند و من را تهدید می‌کردند.»
یورونیوز: چه تهدیدهایی؟
میترا حجازی‌پور: «به من می‌گفتند این نوشته را سریع پاک کن، چرا این کار را کردی؟ اما من تصمیم خودم را گرفته بودم و عصبانی بودم و جواب تلفن‌ها را نمی‌دادم. با مادرم تماس گرفته بودند و او با گریه به من می‌گفت ممکن است تو را بازداشت کنند یا بریزند توی خانه. بسیار ترسیده بودند. به خاطر همین مجبور شدم آن پست را بردارم.»
آگهی
یورونیوز: چطور به این تصمیم رسیدید تا در مسابقات شطرنج مسکو در سال ۲۰۱۹ بدون حجاب حاضر شوید؟
میترا حجازی‌پور: «آن موقع در باشگاهی در فرانسه بازی می‌کردم و مستقیم از فرانسه راهی مسکو شدم. از شروع مسابقات هم بدون حجاب در همه جا تردد می‌کردم. احتمالا هم‌تیمی‌ها با فدراسیون در تماس بودند و ماجرا به گوششان رسیده بود.
نخست خیلی ساده تماس می‌گرفتند و می‌گفتند که باید حجاب بگذاری و اگر نگذاری ممکن است فدراسیون را تحریم کنند. رئیس فدراسیون برای من پیامی فرستاد که حتما حجابت را رعایت کن. می‌گفت "برای ما خیلی مهم است، اگرنه شما را از مسابقات بیرون می‌کنیم و نمی‌توانی دیگر بازی کنی" و از اینطور تهدیدها. اما من تصمیمم را گرفته بودم و می‌خواستم حتی اگر با حمایتی کوچک، از ویدا موحد و زنان خیابان انقلاب حمایت کرده و به مقابله با مساله حجاب اجباری بپردازم.
الان هم می‌بینید که هر ورزشکاری از ایران خارج می‌شود، می‌گویند او از ما نبود و با ما نیست و خوب پس از آنکه من بدون حجاب بازی کردم هم رئیس فدراسیون بیانیه داد و گفت که من را از تیم ملی اخراج کردند و دیگر مادام‌العمر نمی‌توانم برای تیم ملی شطرنج ایران بازی کنم. »
یورونیوز: برای حضور بدون حجاب اجباری در مسابقات مسکو آیا خانواده را هم در جریان گذاشته بودید؟
آگهیمیترا حجازی‌پور: «خیر این تصمیم شخصی بود. همانطور که گفتم با خانواده‌ام صحبت نکرده بودم. می‌دانستم این تصمیم عواقبی دارد اما می‌خواستم خودم را غرق آن نکنم تا جلوی تصمیمم را نگیرند.»
یورونیوز: واکنش شطرنج‌بازان به این تصمیم شما چه بود؟
میترا حجازی‌پور: «دست‌کم در میان شطرنج‌بازان حمایتی از من صورت نگرفت. آنها تقریبا ارتباط شان را با من قطع کردند. تنها با سارا خادم‌الشریعه ارتباط داشتم و با هم حرف می‌زدیم. سارا هم اخیر تصمیم گرفت در همان مسابقات بدون حجاب شرکت کند و کشور را ترک کرد.»
یورونیوز: مرگ مهسا امینی چه تاثیری بر شما گذاشت؟
میترا حجازی‌پور: «مرگ این دختر جوان بسیار غم‌انگیز بود. غم و رنج بزرگی برای خانواده‌اش و مردم ایران بود. اما فکر می‌کنم کشته شدن این دختر جوان نقطه عطفی برای ایران بود. مرگ مهسا امینی، آغاز پایان این رژیم بود. می‌دانیم که طی این سال‌ها مردمان بسیاری توسط این رژیم به قتل رسیده و زندانی شده‌اند اما این اتفاق نقطه عطفی برای ایران بود.»
آگهییورونیوز: بازگشت دوباره گشت ارشاد به خیابان‌ها را چطور می‌بینید؟
میترا حجازی‌پور: «هیچ شکی ندارم که این رژیم برای سرکوب مردم و جلوگیری از حرکت مردم از هیچ اقدامی دریغ نمی‌کند. اما در عین حال باور دارم که تغییری که در اذهان به وجود آمده، وقتی زنان ایران حس آزادی را چشیدند و این گذاری که از جمهوری اسلامی داشتیم، دیگر قابل برگشت نیست. وقنی شما حس آزادی را چشیدید دیگر به عقب بازنمی‌گردید. رژیم هم دیگر نمی‌تواند جلوی این حرکت را بگیرد.»
یورونیوز: اگر بخواهید به ویدا موحد چیزی بگویید، چیست؟
میترا حجازی‌پور: «خیلی قدردان او هستم. قدردان شجاعت او هستم. اقدام او جرقه‌ای در ذهن امثال من به وجود آورد. ما سال‌های متمادی به پوشیدن حجاب اجباری عادت کرده‌بودیم. اصلا برایمان سوال نبود که چرا باید آن را بپوشیم وقتی به آن باور نداریم. ویدا موحد به من فهماند که نباید مقابل حرف زور سرمان را پایین بیاوریم. او به ما فهماند که می‌توانیم اعتراض کنیم. کارش برایم بسیار ارزشمند بود و هیچوقت فراموشش نمی‌کنم.»