همزمان با اعلام نتایج رسمی و پیروزی رجب طیب اردوغان در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۳ ترکیه، رهبران جهان یکی پس از دیگری به او تبریک گفتند.
آگهیرجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه توانست در دور دوم انتخابات با کسب ۵۲.۱۴ درصد آرا پیروز انتخابات شود.
کشور ترکیه هم به لحاظ قرارگیری در نقطه اتصال بین اروپا و خاورمیانه و هم به عنوان دروازه جغرافیایی دریای سیاه، از موقعیت منحصر به فردی در سیاست جهانی برخوردار است. همین امر سبب شد تا رهبران جهان با گرایشات و نگرش‌های متفاوت به عرصه بین‌الملل هر کدام از نگاه خود به آقای اردوغان تبریک بگویند.
ویکتور اوربان، نخست وزیر مجارستان از طریق توییتر به اردوغان به خاطر «پیروزی بی چون و چرا در انتخابات» تبریک گفت و شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر نیز در توییتی برای رئیس جمهوری ترکیه آرزوی موفقیت کرد. سایر تبریکات از آمریکا و بریتانیا تا ایران، پاکستان، لیبی، الجزایر، صربستان و ازبکستان نیز از راه رسیدند.
در ادامه به چند نقش ترکیه در برخی از معادلات کنونی جهان و تبریک رهبران کشورها خواهیم پرداخت.
پوتین و زلنسکی در دو سوی جنگ
با تهاجم روسیه به اوکراین، ترکیه نیز به عنوان دروازه ورود به دریای سیاه از اهمیت فزاینده‌تری برخوردار شد و در مذاکرات برای ادامه صادرات غلات اوکراینی نقش محوری ایفا کرد.
روسیه حدود یک هفته پیش از آغاز رسمی حمله نظامی، با اعزام ناوگان نظامی به دریای سیاه، ارتباط دریایی میان اوکراین و آب‌های بین‌المللی را قطع کرد. ارتش اوکراین هم با مین‌گذاری گسترده آب‌های ساحلی، امکان تردد شناورها در همین دریا را عملا از بین برد. تا اینکه به دنبال توافقی که مسکو و کی‌یف در استانبول با میانجیگری سازمان ملل صورت دادند، طرفین پذیرفتند که با ایجاد کریدورهای امن اجازه صادرات این محصولات به بازارهای جهانی صادر شود.
اگرچه ترکیه عضو پیمان نظامی ناتو می‌باشد و در گذشته نیز برای عضویت در اتحادیه اروپا تلاش کرده است، اما روابط دیپلماتیک خود با روسیه را نیز حفظ کرده است. پوتین روز یکشنبه در پیامی به اردوغان، او را «دوست عزیز» خطاب کرد و از تلاش‌های وی برای تقویت روابط روسیه و ترکیه تمجید کرد. پوتین در پیام تبریک خود برای ادامه گفتگوهای سازنده در مورد موضوعات دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی ابراز آمادگی کرد و از توسعه مشترک نیروگاه هسته‌ای آق‌قویو و ایجاد هاب گازی در ترکیه استقبال کرد.
ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین نیز ضمن تبریک به زبان ترکی، در حساب کاربری خود در شبکه‌های اجتماعی از نیاز «تقویت بیشتر» شراکت «راهبردی» اوکراین و ترکیه در زمینه «تامین امنیت و ثبات اروپا» نوشت. آقای اردوغان در گذشته در مورد اهمیت حفظ تمامیت ارضی اوکراین و تضمین یک توافق صلح برای پایان دادن به درگیری صحبت کرده بود.
ترکیه و راه پر پیچ و خم روابط با ارمنستان و آذربایجان
اگرچه ترکیه یکی از اولین کشورهایی بود که جمهوری مستقل ارمنستان را پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ به رسمیت شناخت، اما مناقشه نسل کشی ارامنه همچنان روابط آنکارا و ایروان را پیچیده می‌کند.
تلاش‌های اولیه برای عادی‌سازی روابط بین آنکارا و ایروان همزمان با شروع جنگ اول قره باغ کوهستانی (۱۹۹۲ تا ۱۹۹۴)، از مسیر خود خارج شد. همچنین، پروتکل‌های زوریخ که در سال ۲۰۰۹ توسط ارمنستان و ترکیه به عنوان گامی در جهت عادی‌سازی روابط امضا شد، تحت فشارهای آذربایجان به تصویب مجالس دو کشور نرسید.
در سال ۲۰۲۰، پس از جنگ دوم قره باغ کوهستانی، آذربایجان، ارمنستان و روسیه بیانیه ای را به امضا رساندند که در آن به بازگشایی تمام مسیرهای تجاری در منطقه اشاره شد و موجب شد تا در سال ۲۰۲۱، ترکیه و ارمنستان با تعیین نمایندگان دیپلماتیک روند عادی سازی جدیدی را آغاز کردند. به عنوان بخشی از این روند، در سال ۲۰۲۲ اعلام شد که گذرگاه زمینی بین ترکیه و ارمنستان به روی اتباع کشورهای ثالث باز خواهد شد، اما هنوز هیچ اقدام مشخصی برای باز نگه داشتن مرز انجام نشده است.
در جنگ دوم قره باغ کوهستانی، ایروان مدعی شده بود که نیروهای ترکیه در آذربایجان حضور داشتند؛ ادعایی که توسط علی‌اف تکذیب شد.
الهام علی‌اف، رئیس جمهوری آذربایجان در پیامی ضمن تبریک به اردوغان، از وی برای سفر به باکو دعوت کرد. علی‌اف با خطاب قرار دادن اردوغان به عنوان «برادر عزیزم» از «پیوندهای ناگسستنی» و «فنا ناپذیر» بین دو ملت سخن گفت. آژانس خبری آذربایجان گزارش داد که رئیس جمهوری آذربایجان در تبریک خود آورده است که «مردم ما همواره از حمایت قاطع و بی‌چون و چرای سیاسی و اخلاقی شما در مبارزه برای آزادی سرزمین‌های آذربایجان از اشغال، با قدردانی فراوان یاد می کنند.»
نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان نیز در یک پست توئیتری نوشت که مشتاقانه منتظر است تا برای «عادی سازی کامل» روابط بین دو کشور اقدام کند.
صربستان و کوزوو
روسای جمهور صربستان و کوزوو نیز از دیگر رهبران جهان بودند که به پیروزی اردوغان واکنش نشان دادند. الکساندر ووچیچ، رئیس جمهوری صربستان به اردوغان و مردم ترکیه به خاطر «پیروزی در انتخابات» تبریک گفت.
رئیس جمهوری کوزوو نیز در شبکه اجتماعی توئیتر خطاب به اردوغان به زبان ترکی نوشت: «اتحاد میان کوزوو و ترکیه ادامه خواهد داشت.»
الکساندر ووچیچ، رئیس جمهوری صربستان در ژانویه ۲۰۲۳ گفته بود که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه را با وجود «رویکرد متفاوت آن‌ها در مورد استقلال کوزوو» یک «دوست واقعی» می‌داند.
ووچیچ در حاشیه مجمع جهانی اقتصاد داووس سوئیس گفته بود که خواهان همکاری نزدیکتر با آنکارا در «سطح نظامی-فنی» است، اما در این زمینه موانعی به ویژه در ارتباط با کوزوو وجود دارد. وی در توضیح درباره این موانع موجود در روابط صربستان با ترکیه افزود «خب، شما نمی‌توانید بگویید که ما هم به صربستان و هم به کوزوو پهپاد می‌فروشیم. این برای ما غیرقابل قبول است.»