روز جهانی آموزگار در دوران طالبان؛ میرویس بلخی: سخنان ایدئولوژیک در حق معلمان جفاست
نظرها
روز جهانی آموزگار در حالی در افغانستان گرامی داشته شد که در پی حاکمیت طالبان از ماه اوت گذشته به این سو سرنوشت نهادهای علمی-آموزشی در این کشور دستخوش تغییرات و تحولات زیادی شده است.
گزارش خبرنگاران و فعالان رسانه‌ای در افغانستان همچنین حاکی از آن است که روز سه‌شنبه ۱۳ مهر/میزان ۱۴۰۰ مراسم بزرگداشت معلمان در این کشور آنگونه که انتظار می‌رفت همانند سال‌های گذشته «با شکوه» برگزار نشد.
وضعیت نامشخص تحصیل دانش‌آموزان دختر و نیز بازماندن بسیاری از آموزگاران زن از ادامه تدریس، در کنارِ نامشخص بودن آینده حرفه‌ای این قشر از جامعه فرهنگی افغانستان دلایلی است که برای متفاوت بودن برگزاری مراسم امسالِ روز جهانی آموزگار نسبت به سال‌های گذشته از آن یاد شده است.
به گفته برخی از ناظران و کارشناسان، نظام آموزشی در افغانستان طی بیست سال گذشته پیشرفت نسبی قابل قبولی داشت و شمار قابل توجهی از مدارس و موسسات آموزشی در این مدت به امر تعلیم و تربیت دانش‌آموزان اشتغال داشتند.
در این گزارش آمده است که با ورود طالبان به کابل و تغییر نظام جمهوریت به امارت اسلامی، مسئله تعلیم و تربیت، تدریس و نیز سرنوشت نهادهای آموزشی از جمله خبرسازترین موضوعات مطرح در جامعه بوده که در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی نیز بازتاب گسترده‌ای پیدا کرده است.
محروم شدن دختران از ادامه آموزش و تحصیل پس از مقطع ابتدایی در دوره حکومت دوباره طالبان ازموضوعاتی است که انتقاد گسترده مردم این کشور و جامعه بین المللی را برانگیخته است.
این شرایط در حالی در افغانستان رقم خورده است که نورالله منیر، سرپرست وزارت معارف (آموزش و پرورش) طالبان در مصاحبه با شبکه الجزیره گفته است: «شریعت اسلامی منعی برای آموزش زنان قائل نیست و طالبان نیز اراده‌ای برای مخالفت با آموزش و تحصیل دختران ندارند.»
منتقدان همچنین انتصاب محمد اشرف غیرت با تنها مدرک لیسانس به عنوان رئیس دانشگاه کابل، مهمترین نهاد دانشگاهی افغانستان را که با واکنش‌های زیادی همراه شد نشانه کم اهمیت تلقی شدن مقوله علم و آموزش در این کشور تلقی کردند.
انتقادها از سرپرست وزارت تحصیلات عالی طالبان و پیام وزیر سابق معارف افغانستان
سخنان اخیر عبدالباقی حقانی، سرپرست وزارت تحصیلات عالی امارت اسلامیِ طالبان به این انتقاد ها افزوده و مردم را نگران آینده نظام تحصیلی در افغانستان کرده است.
عبدالباقی حقانی در دیدار با شماری از استادان دانشگاه در کابل گفته است: «از فارغان (فارغ‌التحصیلان) مکاتب در نظام گذشته هیچ انتظاری نمی‌توان داشت و ما باید برای مکاتب معلمانی تربیت کنیم که نسل آینده را با ارزش هایی که به درد ما بخورند، پرورش دهند.»
از سوی دیگر، میرویس بلخی، وزیر سابق معارف (آموزش و پرورش) افغانستان در بخشی از پیام فیس‌بوکی خود ضمن تبریک به معلمان کشورش که از آنها به عنوان «محروم‌ترین قشر به لحاظ مادی اما ثروتمند‌ترین از لحاظ معنوی» یاد کرده، آورده است: «سخنان غیرمسئولانه ایدئولوژیک در برابر این قشر جفا و نادیده گرفتن زحمات آنها است.»
در حالی که نظام تعلیم و آموزش طالبان مورد انتقاد شهروندان این کشور قرار دارد، نورالله منیر، سرپرست وزارت معارف روز سه‌شنبه در صفحه رسمی این وزارت، روز معلم را به تمامی معلمان تبریک گفت و انجام وظیفه معلمی را مسئولیتی مقدس دانست.
وی با تقدیر از جایگاه معلم خطاب به این قشر می گوید: «می دانم که امروز با مشکلات زیادی روبرو هستید، از حقوق و امتیازات کامل در ازای خدمات صادقانه محروم هستید؛ اما شما معلمان عزیز ثابت کرده اید که در راه تعلیم و تربیتِ فرزندان این سرزمین از تلاش‌های خود عقب نشینی نخواهید کرد و هیچ چیز نمی تواند شما را از انجام وظیفه مقدستان باز دارد.»
سرپرست وزارت آموزش و پرورش می افزاید: «وزارت معارف به عنوان یک نهاد ملی مسئول در پرتو اصول دین مقدس اسلام و قوانین حاکم در کشور، بدون هر نوع تمایلات سیاسی و یا تبعیض به ارائه خدمات متوازن در هر گوشه این کشور متعهد است.»
انعام‌الله صالحی، خبرنگار، به یورونیوز می گوید: «امروز تقویم ها به نام روز معلم ثبت شده اما در افغانستان روز معلم یاد آور مناسبت دیگری هم هست که نه در تقویم‌ها آمده و نه مقامات رسمی از آن سخنی به میان می آورند.»
وی در توضیح دیدگاه خود می گوید: «در کشور ما معلم نان ندارد، معلم مسکن ندارد ومعلم بدهکار است. وقتی هم معترض می شود برکنار می‌شود.همین حالا تمام استادان زن به "جرم" زن بودن پس از تسلط طالبان در خانه به سر می برند.»
یکی از کارمندان ارشد وزارت معارف افغانستان که نمی خواهد نامی از وی برده شود در مصاحبه با یورونیوز ضمن اشاره به اظهارت اخیر وزیر تحصیلات عالی طالبان می گوید: «ما می پذیرم که مشکلات زیادی در نظارم معارف در بیست سال گذشته وجود داشته است. ولی نادیده گرفتن یک قشر وسیع جامعه که در بیست سال گذشته تنها در پی ارتقا آموزش و پیشرفت بوده و علاوه بر دروس معمول در مراکز آموزشی به علوم معاصر نیز خود را آراسته‌اند، غیر منصفانه است.»
وی می افزاید از یک منظر دیگر هم می توان به آقای وزیر حق داد؛ کسانی که در بیست سال گذشته در افغانستان درس خوانده اند، روشنفکر و آزاده بار آمده اند و این چنین اشخاص هیچگاه با نظام طالبانی همسو نیستند، بنابر این باید نادیده گرفته شوند.»
پس از سقوط طالبان در سال ۲۰۰۱ حدود یک میلیون دانش‌آموز در مکاتب به امور تحصیل و آموزش آموزش و پرورش مشغول بودند، اما اکنون با گذشت ۲۰ سال این رقم به ۹ میلیون نفر افزایش یافته است.
مسئول ارشد وزارت معارف می گوید که این وزارتخانه در کنار افزایش کمیت، همواره در تلاش بوده تا در زمینه کیفیت آموزش در افغانستان نیز گام های عملی و مثمر بردارد. ایجاد مراکز تربیت معلم در شهر‌ها و ولایت اقدامی بود تا بتوان معلمان مسلکی (حرفه‌ای) را تربیت و در مکاتب (مدارس) جهت آموزش دانش‌آموزان استخدام کرد.
کشف شیوه‌های تعلیمی و برنامه های درسی جدید با همکاری استادان دانشگاه و متخصصان بین المللی، چاپ کتاب های درسی و در دسترس قرار دادن آن برای شاگردان، اقدام بی سابقه‌ای بود که در مقایسه با شیوه‌های گذشته به مراتب کامل تر و در عین حال منطبق‌تر با علوم معاصر بوده است.
در دور اول حاکمیت طالبان شیوه و اسلوب تعلیمی خاصی وجود نداشت و دانش آموزان در محیط های غیر استاندارد مصروف آموزش بودند؛ در حالی که در نظام جمهوریت هزاران واحد مدرسه تعمیر و تجهیز گردید.
سلیمان آرین که طی بیست سال اخیر دوره های تحصیلی خود را تمام کرده و اکنون مدرس دانشگاه درکابل است، در مصاحبه با یورونیوز می گوید: «افغاستان در ۲۰ سال اخیر شاهد انقلاب و تغییر بزرگ در بخش آموزش و پرورش بوده است ،موضع گیری اخیر وزیر تحصیلات عالی طالبان در تضاد آشکار با دست آورد‌های تاریخی در دو دهه اخیر در بخش آموزش و پرورش است.»
از نظر کمیت و کیفیت، ۲۰ سال گذشته را به هیچ عنوان نمی توان با ۵ سال حاکمیت طالبان مقایسه کرد؛ در آن افزون بر اینکه میلیون ها دختر و پسر افغان از حقوق بشری و اسلامی خود یعنی آموزش و پرورش محروم بودند.
از سوی دیگر کیفیت نظام آموزش و پرورش با توجه به اینکه با علوم روز و تکنولوژی‌های نوین همخوانی نداشت در تضاد و تقابل آشکار با معیار‌های نوین عصر آموزش بود.
استاد دانشگاه کابل می گوید:« موضع گیری اخیر وزیر تحصیلات عالی طالبان نشان دهنده افراط‌‌گرایی و عدم تغییر این گروه است؛ از سوی دیگر آنها یک بار دیگر نشان دادند که با علوم روز، پیشرفت و تکنولوژی و در کل با آموزش و پرورش جوانان مشکل دارند؛ با سیاست، اقتصاد و مدیریت نوین سازگاری ندارند و اکنون هم مانند گذشته می‌خواهند که در عصر علم و تکنولوژی، سیاست، اقتصاد و حکومت را با دیدگاه صد سال پیش و توسط چند ملا و قاری مثل وزیر تحصیلات خود رهبری کند.»
اظهارات وزیر تحصیلات عالی طالبان در شبکه های اجتماعی نیز با موجی از انتقاد ها رو به رو شده است. کاربری در صفحه فیسبوک خود با نقل قول از سید جمال الدین افغان نوشته است: «دشوارترین شرایط حالتی است که نادان حرف بزند و دانا جبراً بشنود.
کاربری دیگر خطاب به وزیر تحصلات عالی می نویسد: «دقیقا اگر دانشجویان ۲۰ سال گذشته درست درس می خواندند و زحمت می کشیدند امروز در این مقام وزارت تحصیلات عالی جایی برای افراد مثل تو نمی بود.»
اما شماری از کاربران هم به شکل کنایه آمیز به تائید گفته های وزیر تحصیلات عالی طالبان پرداخته و گفته‌اند: «شما راست می گویید! دانش آموزان و دانشجویان بیست سال گذشته هیچ به درد شما نمی خورند چون تعصب ندارند، قتل و کشتار را دوست ندارند، چون افراطی نیستند، چون زن ستیرنیستند، چون انتحار و انفجار را محکوم می کنند، چون غلام بودن و برده بودن را دوست ندارند.»
کاربر دیگری هم زمان با انتقاد از وزیر تحصیلات عالی، اشرف غیرت رئیس دانشگاه کابل را اینگونه زیر سوال می برد: «اگر این دانش آموزان و دانشجویان بیست سال اخیر به درد شما نمیخورند چرا رئیس دانشگاه کابل را از جمع این گروه دانشجویان اما تنبل ترین آنها انتخاب کرده اید؟»
پنجم اکتبر که در سال ۱۹۹۴ میلادی از سوی سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی سازمان ملل، یونسکو به عنوان روز معلم نامگذاری شده، هر ساله در شماری از کشورها گرامی داشته می‌شود.