در کنارسایرنگرانی‌هایی که این روزها ذهن و فکر مردم افغانستان را مغشوش ساخته است، تصور افغانستان بدون برق یکی دیگر از این نگرانی‌ها و چالش‌ها است.
آگهیدر کنارسایرنگرانی‌هایی که این روزها ذهن و فکر مردم افغانستان را مغشوش ساخته است، تصور افغانستان بدون برق یکی دیگر از این نگرانی‌ها و چالش‌ها است.
افغانستان بیشترین بخش از برق مورد نیاز خویش را از کشورهای همسایه‌اش ایران، تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان وارد می‌کند.
برق وارداتی افغانستان نیازمند بودجه‌های بزرگ مالی است که از سوی بانک جهانی، بانک انکشاف آسیایی ADB ، آژانس توسعه بین المللی ایالات متحده امریکا (USAID) و چند نهاد مالی دیگر تامین می‌شد.
با مسدود شدن دارایی‌های افغانستان و متوقف شدن کمک‌های بین المللی از سوی متحدین پیشین حکومت افغانستان، انتظار ادامه قراردادهای برق وارداتی افغانستان با کشورهای ایران، تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان بعید به نظر می‌رسد.
از سوی دگر انعقاد قرارداد بین کشورها مشروط به روابط حسنه بین طرفین است ولی از آنجایی که تا کنون حکومت فعلی افغانستان از سوی کشورها به رسمیت شناخته نشده است، چقدر می‌توان خوشبین به ادامه قراردادهای برق وارداتی بعد از پایان تاریخ قرارداد با این کشورها بود؟
صفی الله احمدزی رئیس تخنیکی و سرپرست شرکت ملی برق افغانستان «برشنا» در گفت‌وگو با یورونیوز گفت: «روابط امارات اسلامی افغانستان با کشورهای ایران، ازبکستان، ترکمنستان و تاجکستان دوستانه است، واین کشورها از صادارت انرژی برق، پول هنگفتی به‌دست می‌آورند بنابراین قراردادهای انرژی برق وارداتی با این کشورها ادامه خواهد یافت.»
در عین حال وی از کاهش هفتاد درصدی برق وارداتی افغانستان با کشور تاجیکستان تا پایان همین ماه خبر می‌دهد. اما وی امیدواراست تا کشور ازبکستان این خلا کاهش هفتاد درصدی انرژی برق را تامین نماید.
سرپرست شرکت برشنا در مورد متوقف شدن کمک های مالی این شرکت گفت: «تمویل کنندگان مالی شرکت برق ملی افغانستان «برشنا» به شمول بانک جهانی، بانک انکشاف آسیایی و آژانس توسعه بین المللی ایالات متحده آمریکا تا حال در مورد ادامه یا توقف تعهد بودجه خود هیچ نوع موقف رسمی و یا غیر رسمی نداشته‌اند.»
وی افزود: «به نظر می‌رسد آنها در انتظار شکل گیر نوع نظام آینده افغانستان هستند تا بتوانند چگونگی توافق نامه‌های مالی خویش را روی دست گیرند.»
یک تن از مشاورین قبلی شرکت برق ملی افغاسنتان «برشنا» که نمیخواهد نامی از وی برده شود در گفت‌وگو با یورونیوز گفت: «قراردادها با کشورهای صادر کننده انرژی برق بر اساس پرداخت پول به موقع صورت گرفته است، بنا بر مفاد موافقت نامه ها؛ هر یک از این کشورها حق دارند در صورت تاخیر در پرداخت پول به استثنای حالت غیر طبیعی «فورس ماژور» صادرات برق را از کشورشان متوقف کنند.»
وی افزود: «در بررسی قراردادها با کشورهای صادر کننده انرژی برق به نظر می‌رسد که تحولات سیاسی جز حالات «فورس ماژور» نیست بنابراین هر لحظه احتمال قطع برق از سوی کشورهای صادر کننده وجود دارد.»
کمبود برق در ایران و صادرات آن به افغانستان
یکی دگر از چالش‌های برق وارداتی افغانستان کاهش برق وارداتی از ایران است.
افغانستان درحالی انتظار دارد تا واردات برق را از ایران ادامه دهد که این کشور خود با کمبود شدید برق مواجه است.
رشد ۲۰ درصدی مصرف برق ، خشکسالی‌های چند سال اخیر و استفاده از چاه‌های کشاورزی از دلایل کمبود برق در ایران است.
مصطفی رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق ایران می‌گوید: «در شرایط خاص کنونی که ما با محدودیت تامین برق کشور خودمان روبرو هستیم میزان صادرات به افغانستان به حداقل خود کاهش پیدا کرده است.» وی حضور طالبان را مانعی برای صادرات برق به افغانستان نمی‌داند.
ایران درحال حاضر ۱۰۰ میگاوت برق به افغانستان و پاکستان صادر می‌کند.
تعلیق پروژه های توزیع برق شهری افغانستان
کار روی پروژه های توزیع برق شهری در ولایات /استان‌های مختلف افغانستان در جریان بود. با سقوط حکومت کابل و روی کار آمدن طالبان این پروژه ها به حالت تعلیق درآمده‌اند.
صفی الله احمدزی سرپرست شرکت ملی برق افغانستان «برشنا» گفت: «امور ساختمانی تمامی پروژه ها تا روشن شدن شیوه پرداخت تعهدات بودجه ی ازسوی تمویل کننده گان به حالت تعلیق قرار دارند»
آگهیاما یکی از مشاوران قبلی این شرکت در گفت‌وگو با یورو نیوز گفت: «تنها قطع کمک‌های تمویل کنندگان شرکت برشنا باعث متوقف شدن کار روی این پروژه ها نشده است بلکه اکثر قراردادهای این پروژه ها با شرکت‌های بین المللی صورت گرفته است که با خروج شهروندان خارجی از افغانستان تمام متخصصین و نیروی کار شرکت‌های بین المللی که مسوول تکمیل پروژه بودند از افغانستان خارج شده‌اند.»
سرنوشت «کاسا یک هزار»؟
یکی دیگر از پروژه های نیمه کاره در افغانستان پروژه «کاسا یک هزار» است. «کاسا یک هزار» پروژه انتقال برق قرقیزستان و تاجیکستان به پاکستان از خاک افغانستان است.
طرح این پروژه در سال ۲۰۰۵ چیده شد و کارعملی آن درسال ۲۰۱۶ در تاجیکستان کلید خورد. هزینه «کاسا یک هزار» یکی از بزرگترین پروژه‌های آسیای مرکزی بیش از یک میلیارد دلار برآورد شده است.
صفی الله احمدزی سرپرست شرکت برشنا گفت: «کار روی پروژه "کاسا یک هزار" همانند سایر پروژه‌ها به حالت تعلیق درآمده است؛ اما با در نظر گرفتن اهمیت منطقه‌ای این پروژه، امید است که بانک جهانی به‌خاطر آغاز دوباره این پروژه، طرح پیش برد و تمویل را به زودی به دولت جدید ارائه نماید.»
مشاورپیشین این شرکت که نمیخواهد نامی ازوی برده شود گفت: «اگر پروژه "کاسا یک هزار" در افغانستان اجرا شود؛ مشکل بی برقی افغانستان رفع خواهد شد و افغانستان حدود ۴۵ هزار دلار از ترانزیت برق از خاک کشورش به پاکستان درآمد خواهد داشت.»
آگهیوی اضافه کرد:« "کاسا یک هزار" پروژه درازمدت است که قسمتی از کارهای آن اجرا شده اما برای تکمیل نهایی این پروژه به میلیون‌ها دلار نیاز است که بدون کمک تمویل کننده‌های بین المللی ناممکن و محال است.»
وی تاکید کرد: «تنها برای ساخت یک سب استیشن «ایستگاه برق» به پنج میلیون دلار نیاز است که در هیچ صورتی حکومت طالبان بدون کمک‌ها جهانی قادربه تکمیل این پروژه نخواهند بود.»
با تطبیق پروژه «کاسا یک هزار»، خطوط انتقال انزژی برق با طول ۱۲۵۰ کیلومتر از هفت ولایت/ استان افغانستان می‌گذرد و به پاکستان می‌رسد.
اجرایی کردن این پروژه ی یک میلیارد دلاری در منطقه؛ تنها در خاک افغانستان نیاز به هزینه حدود ۲۳۰ میلیون دلار دارد که پرداخت آن ازسوی بانک جهانی، بانک انکشاف آسیایی، بانک سرمایه گذاری اروپا وعده داده شده است.
پرچوی «قطع برق» در نظام طالبان
ازدیر زمانی پرچوی «قطع برق» در افغانستان به امر معمول تبدیل شده و هیچ یک از ولایت / استان‌های افغانستان به طور شبانه روز برق دوامدار ندارند.
آگهیبنا به گفته مقامات شرکت برشنا، افغانستان حدود دوهزار میگاوات برق نیاز دارد تا بتواند به طور شبانه روز بدون پرچوی؛ برق برای شهروندان این کشور فراهم نماید.
صفی الله احمدزی سرپرست شرکت برشنا به یورورنیوزگفت: «در حکومت طالبان قطع برق در شهر کابل بین پنج تا شش ساعت درروز کاهش یافته است در حالی که پیش از این پرچوی ها بین یازده تا دوازده ساعت در هر شبانه روز بود.»
اما وی در مورد ولایت کندهار(قندهار) گفت: «این ولایت به دلیل کمبود آب در بند کجکی با پرچوی ۹۰ درصدی برق در جریان شب رو به رو است. در ننگرهار ۳۰ درصد پرچوی ناشی از مشکلات تخنیکی است. و در سایر ولایت‌ها برق به شکل سابق هم‌رسانی می‌شود.»
افغانستان ۲۰ در صد از برق مورد نیاز خود را از طریق نیروگاه های آبی ، حرارتی و انرژی تجدید پذیر به‌دست می‌آورد و باقی انرژی برق مورد نیاز خود را که تقریبا هزار میگاوات می‌شود را از کشور های تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان وایران وارد می‌کند.»