وزیر امور خارجه ایران در یک فایل صوتی جنجالی، روسیه را متهم میکند که تمام تلاش خود را برای به شکست رساندن مذاکرات هستهای سال ۲۰۱۵ که به برجام منتهی شد به کار بسته است.
آگهیانتشار اظهارات جنجالی محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، در یک گفتگوی ظاهرا محرمانه، سر و صدای بسیاری در فضای سیاسی و رسانهای ایران ایجاد کرده است.
جواد ظریف در گفتگو با سعید لیلاز، اقتصاددان از موضوعاتی در عرصه سیاست داخلی پردهبرداری میکند که نشان از عمق اختلافات در درون حاکمیت جمهوری اسلامی ایران دارد.
فایل صوتی این گفتگو که به صورت تصویری انجام شده، بعد از ظهر روز یکشنبه به شکلی نامعلوم در اختیار رسانهها قرار گرفت. آنطور که در ابتدای مصاحبه مطرح میشود، این مصاحبه برای «تاریخ شفاهی دولت تدبیر و امید» ضبط میشود و قرار نبوده به زودی منتشر شود. همچنین ظریف در این گفتگو بارها میگوید این بخشها باید در مصاحبه حذف شده و نباید منتشر شوند.
اختلاف نظرها با قاسم سلیمانی
وزیر امور خارجه ایران در بخشی از این گفتگوی جنجالی با ارتباط و اختلاف نظر خود با قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین نیروی قدس سپاه پاسداران اشاره میکند. آقای ظریف چندین بار تاکید میکند که این «دیپلماسی» بوده که در جمهوری اسلامی فدای «میدان» شده است.
او در توضیح خود در این باره میافزاید: «هیچگاه نشد من از سردار سلیمانی بخواهم مثلا فلان عملیات را فعلا متوقف کنید تا ما در مذاکرات پیشرفت کنیم. نه اینکه نخواهم، سردار سلیمانی قبول نمیکرد. اما در مقابل بارها میشد که او از من میخواست در مذاکرات پیشرو فلان موضوعات را پیگیری کنم.»
ظریف در ادامه میگوید: «مثلا آقای سلیمانی به من میگفت حالا که با لاوروف مذاکره میکنی، این لیست ۱،۲،۳ و ۴ را مثلا در مذاکرات مطرح کن و از او بخواه. این در حالی است که برعکس آن هیچ وقت امکانپذدیر نبود.»
در بخش دیگری از اظهارنظرهای جنجالی وزیر امور خارجه ایران، ظریف به ماجرای استفاده از نیروی قدس سپاه از هواپیماهای مسافربری ایران ایر اشاره میکند. ظریف میگوید از طریق جان کری متوجه شده که تعداد سفرهای هواپیمایی ایران ایر به سوریه چند برابر شده، این در حالی است که ظریف به کری میگوید ایران ایر پروازی به سوریه ندارد و تنها شرکت هواپیمایی ماهان به مقصد سوریه پرواز میکند.
او در ادامه میگوید با بررسی بیشتر متوجه شده وزیر راه هم از این موضوع مطلع نبوده و شخص قاسم سلیمانی، رئيس سازمان هواپیمایی کشوری را تحت فشار قرار داده تا پروازهایی را برای مسیر تهران به دمشق در اختیار نیروی قدس سپاه قرار دهد.
ظریف همچنین میگوید وقتی از او خواستم از هواپیمایی ایران ایر برای این منظور استفاده نکند و پرواز به سوریه را با همان ماهان انجام دهد، در پاسخ به من گفت: «ایران ایر امنتر است.»
او البته در ادامه میگوید قاسم سلیمانی «جنگ طلب» نبوده و به دنبال خونریزی و کشتن انسانها نبوده است. ظریف به مثالی در یمن اشاره میکند و میافزاید: «در مورد یمن سردار سلیمانی بارها به من میگفت هر یک روزی که جنگ یمن زودتر تمام شود به نفع ماست. چون آنجا انسانها دارند میمیرند. اما این عربستان بود که حاضر به پایان جنگ نبود. چرا که آنها از همان ابتدا میگفتند ما سه هفتهای جنگ در یمن را به پایان میرسانیم.»
اختلافات با روسیه
در بخش مفصلی از این فایل بیش از ۳ ساعته به جزئیات بیاننشدهای در خصوص حصول توافق هستهای برجام و همچنین کارشکنیهای روسیه در این روند پرداخته شده است.
ظریف در این گفتگو بارها میگوید که روسیه تمام تلاش خود را انجام داد تا برجام حاصل نشود. او مواردی از کارشکنیهای روسیه در این مذاکرات را بر میشمرد و به دور پایانی مذاکرات هستهای میپردازد. او در خصوص آخرین دور گفتگوهای هستهای ایران و ۵+۱ در وین که به حصول برجام منتهی شد میگوید: «یک شب در اتاق جان کری صحبت میکردیم و لاوروف به من گفت من کار دارم و باید برگردم، مذاکرات را تمام کنیم. جان کری به من گفت نظر تو چیست؟ من گفتم این شرایط برای من قابل قبول نیست. لاوروف در پاسخ گفت پس تو که دستورالعمل نداری، وقت ما را نگیر، ما بریم به کارمان برسیم، تو هم برو دستورالعملت را بگیر و بعدا برگرد. من با لحن بسیار غیرمحترمانه به او گفتم به تو هیچ ربطی ندارد.»
ظریف در ادامه با اشاره به نارضایتی لاوروف از حصول برجام میگوید لاوروف برای دیدار با اسلام کریماف، رئيس جمهوری ازبکستان وین را ترک کرده است. وزیر امور خارجه ایران در ادامه گفتگو با سعید لیلاز به تلاشهای روسیه برای به شکست رساندن توافق هستهای ایران اشاره میکند.
او در ادامه میافزاید: «روسها فکر نمیکردند برجام به نتیجه برسد و در هفتههای آخر که دیدند مذاکرات دارد به نتیجه میرسد شروع کردند به طرح پیشنهادهایی جدید. در این مرحله روسیه و فرانسه پیشنهاد دادند که ایران هر ۶ ماه یک بار موظف به تمدید مجوز از شورای امنیت برای ادامه توافق هستهای باشد. یعنی ایران مجبور بود هر شش ماه یک بار با ۵ عضو ثابت و ۱۰ عضو غیرثابت شور مذاکره کند تا برجام تمدید شود که ما هرگز این طرح را قبول نکردیم.»
ظریف میگوید روسها وقتی دیدند مذاکره در حال به نتیجه رسیدن است شروع کردند به «مانعتراشی». او در ادامه میگوید: «کافی است به ۶ ماه فاصله زمانی از زمان حصول برجام تا اجرایی شدن آن توجه کنیم. در آن محدوده زمانی یعنی از تیر تا دی ماه ۱۳۹۴ اتفاقات بسیاری افتاد که اولینش سفر سردار سلیمانی به روسیه بود. در ادامه میتوان به حمله به سفارت عربستان و گرفتن دو کشتی آمریکایی اشاره کرد.»
آگهیاو در ادامه اشاره میکند که روسیه با قصد تخریب دستآوردهای برجام قاسم سلیمانی را به روسیه دعوت کرده است.
ظریف همچنین میافزاید که سفر آقای سلیمانی به مسکو به اراده مسکو و نه ایران شکل گرفته است. «روسیه زمانی پذیرفت با سردار سلیمانی دیدار کند که برجام حاصل شده بود.»
دیپلمات ارشد ایرانی در بخش دیگری از این گفتگو به سیاستهای ایران در سوریه اشاره میکند و میگوید: «ما ادعا میکنیم که آقای سلیمانی پوتین را به جنگ کشید. اما پوتین تصمیمش را گرفته بود. پوتین وارد جنگ شد، اما با نیروی هوایی، اما نیروی زمینی ایران را هم به جنگ کشید. ما تا آن زمان نیروی زمینی نداشتیم. سوریها و اعراب و افغانیها و داوطلبان بودند.»
او در ادامه اشاره میکند که روسیه با قصد تخریب دستآوردهای برجام قاسم سلیمانی را به روسیه دعوت کرده است.
آگهیتقابل دیپلماسی و «میدان»
بخش دیگری از حرفهای مهم ظریف که تقریبا در کل این فایل صوتی شنیده میشود تقابل دیپلماسی و «میدان» است. وزیر امور خارجه ایران چندین بار به این موضوع تاکید میکند که در ایران این میدان است که حکمفرما است. اشارهای که احتمالا به نقش پررنگ و تاثیرگذار نظامیان در فعالیتهای سیاسی ایران اشاره دارد.
او در پاسخ به سعید لیلاز که این را مصداق حاکمیت دوگانه میخواند تاکید دارد که این دقیقا حاکمیت یگانه به شمار میرود و آن هم حاکمیت «میدان» است.
ظریف میگوید، سلیمانی معتقد بوده چون «میدان» اصل است باید به طور مثال از هواپیمایی هما استفاده کرد۷ ولو آنکه ۲۰۰ درصد به دیپلماسی کشور هزینه بخورد. او در ادامه میگوید که نظام جمهوری اسلامی هم چنین نگاهی دارد و برایش «میدان» اولویت است.
ظریف در ادامه با اشاره به اینکه رهبر ایران دست سلیمانی و او را در دست یکدیگر گذاشته و گفته برای امور منطقه با یکدیگر هماهنگ باشد میافزاید: «احساس کردند که ما باید با یکدیگر هماهنگ باشیم. اما این بیشتر دیپلماسی بود که برای میدان هزینه میشد و نه برعکس.»
آگهیظریف مثالی در این خصوص میگوید: «هربار که من برای مذاکره میرفتم سلیمانی از من میخواست که مثلا فلان امتیاز را برای ادلب یا حلب بگیرم، اما در مقابل او هیچ وقت زیر بار نمیرفت که مثلا برای خط ایران به سوریه از هواپیمایی ایران ایر استفاده نکند.»
واکنشهای دولتی
با گذشت چندین ساعت از زمان انتشار این فایل صوتی جنجالی، سخنگوی وزارت امور خارجه دو بار نسبت به این مسئله واکنش نشان داده است. دفعه نخست سعید خطیبزاده، روز یکشنبه در گفتگو با خبرنگاران تاکید کرد که فایل اصلی ۷ ساعت است و مشخص نیست چه گروهی و با چه اهدافی دست به انتشار این فایل زدهاند.
آقای خطیبزاده همچنین گفته بود در صورتی که مقامهای ذیربط صلاح بدانند کل این فایل به زودی منتشر خواهد شد.
سخنگوی وزارت امور خارجه روز دوشنبه هم بار دیگر در واکنش به این مسئله، اعلام کرد که این یک مصاحبه نبوده و یک گفتگوی محرمانه به شمار میرفته که تصمیم برای انتشار آن هم در حیطه اختیارات وزارت امور خارجه نبوده است. آقای خطیب زاده همچنین اعلام کرد که وزارت امور خارجه در هیچ سطحی در خصوص گرفتن مصاحبه، انتخاب افراد مصاحبه گیرنده و نگهداری فایل آن نقشی نداشته است.
آگهیسخنگوی وزارت خارجه همچنین با اشاره به اینکه باید این فایل به صورت کلی و نه موردی مورد توجه قرار گیرد، افزود: «آقای ظریف همواره در جلسات محرمانه و پشت درهای بسته با صراحت نظرات خود را با مقامهای کشور طرح میکند.»
ظریف که برای سفر منطقهای از ایران خارج شدهاست تاکنون واکنشی به این ماجرا نداشته است. وزیر امور خارجه ایران روز گذشته در قطر با مقامهای ارشد این کشور دیدار کرد.
او همچنین صبح امروز وارد بغداد پایتخت عراق شد و بدون اینکه درباره انتشار این فایل سخنی به میان بیاورد از اهداف سفر خود در عراق و لزوم گسترش مناسبات میان تهران و بغداد گفت. ظریف در ادامه اشاره کرد که سفرش به عراق نسبتا طولانی خواهد بود و بعد از دیدارها در بغداد به منطقه اقلیم میرود تا با شخصیتها و مقامهای اقلیم کردستان نیز دیدار کند.
همچنین رسانههای داخلی ویدیویی منتشر کردهاند که نشان میدهد ظریف پس از ورود به بغداد، برای ادای احترام به قاسم سلیمانی، در محل کشته شدن فرمانده پیشین نیروی قدس سپاه پاسداران حاضر شده است.
آگهی